Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Nowoczesna Biblioteka Akademicka
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Biblioteka Główna, Olsztyn 20-21 maja 2004

 

- Spis treści - Poprzedni

 
   
 

Radosława Dziubecka
Aleph Polska

Rozwój systemów bibliotecznych w kierunku wspomagania dydaktyki uczelni oraz rozwiązania problemów digitalizacji zbiorów i obsługi materiałów multimedialnych na przykładzie trzech nietypowych modułów systemu ALEPH: Obsługi lektur, ADAM i Verde

Polskie biblioteki, które weszły ostatnio w etap intensywnej digitalizacji swoich zbiorów, napotykają problemy związane z ich opracowaniem i wykorzystaniem w zgodzie z przepisami prawa autorskiego.

Polskie biblioteki uczelniane, pracujące w systemie ALEPH, rozważają możliwość wdrożenia dostępnego w systemie modułu, wykorzystywanego chętnie przez biblioteki w USA (tzw. Course reading), obsługującego spisy lektur dla poszczególnych przedmiotów (kursów) wykładanych na danej uczelni. Moduł obsługi lektur i rezerwacji dostarcza narzędzi do zarządzania następującymi funkcjami:

  • tworzenia i aktualizacji list lektur na poszczególne zajęcia (kursy);
  • zarządzania kolekcją materiałów zarezerwowanych dla poszczególnych przedmiotów w celu udostępniania na godziny;
  • udostępniania wybranych dokumentów w formie elektronicznej studentom zapisanym na dany kurs.

W module rejestrowane są wszystkie kursy oferowane na uczelni z takimi danymi, jak: nazwa i numer kursu, osoba prowadząca, nazwa wydziału, czas trwania (który semestr/y i daty). Na uczelniach amerykańskich dane te uzyskuje się najczęściej z systemu obsługującego całość procesów dydaktycznych, w którym są zarówno dane dotyczące kursów, jak i osób, które się nań zapisały przez Internet. W Polsce już wiele uczelni prywatnych i niektóre państwowe wprowadza ten tryb pracy, na przykład na Uniwersytecie Warszawskim od lat na Wydziale Psychologii na zajęcia można zapisywać się wyłącznie poprzez Internet, zaś na Wydziale Zarządzania program studiów i tryb zapisu są jeszcze tradycyjne. Dlatego wiele polskich bibliotek będzie, niestety, musiało ręcznie wprowadzić te dane do systemu.

Poniżej ekran interfejsu dla bibliotekarza (GUI) z wykazem kursów i klawiszami do wyboru akcji (dodaj rekord, modyfikuj itp.).

Na uczelniach amerykańskich pracownicy dydaktyczni zobowiązani są do dostarczania zaktualizowanych list lektur obowiązkowych i zalecanych oraz wszelkich materiałów potrzebnych do przeprowadzenia zajęć w danym semestrze. Egzemplarze materiałów znajdujących się w bibliotece przenoszone są z magazynu (zwykle z bezpośrednim dostępem do półek) do zamkniętej kolekcji rezerwacji, skąd studenci zapisani na dany kurs mogą wypożyczać je do czytelni na określoną liczbę godzin (zwykle dwie), zapisując się do specjalnego grafiku dostępnego w systemie. W katalogu egzemplarze te otrzymują, na czas trwania kursu, specjalny status (zarezerwowane dla kursu). Materiały, których nie ma w bibliotece, dostają w module swój opis i albo przygotowywane są ich fotokopie do wypożyczania na godziny, albo są dołączane do opisu w postaci elektronicznej.

Zadania bibliotekarza pracującego z modułem lektur to:

  • tworzenie i modyfikacja informacji o kursie;
  • przydzielanie opisów bibliograficznych i egzemplarzy do danego kursu;
  • tworzenie linków między kursami z tymi samymi zestawami lektur;
  • przenoszenie egzemplarzy do Kolekcji Rezerwacji - zmiana statusu + wydruk listy materiałów do wycofania z ogólnodostępnych półek;
  • dodawanie opisów materiałów pozabibliotecznych;
  • dołączanie linków do materiałów multimedialnych (pełnych tekstów, zdjęć, skanowanych obrazów, nagrań dźwiękowych i wideo).

Poza bibliotekarzami również wykładowcy mają możliwość uaktualniania listy lektur do swoich przedmiotów za pomocą wygodnego interfejsu w WWW/OPAC. Mogą oni w nim również dołączać do opisów materiały w formie elektronicznej. Moduł ten już od kilku wersji dostępny jest polskim bibliotekom pracującym w systemie ALEPH bez dodatkowych opłat. W najnowszej wersji systemu dostępne będą - za dodatkową opłatą - dwa nowe moduły: ADAM przewidziany do zaawansowanego zarządzania materiałami multimedialnymi (na wzór produktu firmy Ex Libris DigiTool pracującego w wielkich zbiornicach multimedialnych), oraz moduł E- Resource Management (ERM) Verde do zarządzania prenumeratą elektronicznych baz danych i czasopism w skali całej uczelni.

ADAM pozwala:

  • bibliotekom - archiwizować, indeksować, wyszukiwać, manipulować i wyświetlać obiekty cyfrowe w środowisku katalogu systemu ALEPH;
  • bibliotekarzom - używać interfejsu klienta GUI systemu ALEPH do ładowania obiektów, tworzenia metadanych i wykonywania innych funkcji związanych z obiektami (w tym określanie praw dostępu do nich);
  • czytelnikom - używać interfejsu ALEPH OPAC/WWW do wyszukiwania książek i obiektów cyfrowych w tym samym katalogu i przeglądania obiektów cyfrowych zgodnie z przyznanymi im uprawnieniami. Wyszukiwanie w obiektach tekstowych jest pełnotekstowe.

Poniżej ekran wprowadzania danych w module ADAM z otwartym panelem podglądu obiektu.

Poniżej można obejrzeć ekran listy wyszukanych dokumentów w OPAC/WWW z określeniem typu obiektu, a także "wglądówkami" tam, gdzie jest to możliwe.

Verde - Zarządzanie zasobami elektronicznymi - to nowa funkcjonalność systemu bibliotecznego, której paląca potrzeba jest wynikiem narastającej liczby czasopism elektronicznych i baz danych, prenumerowanych przez uczelnie.
Moduł obsługuje informacje i funkcje niezbędne do skutecznego zarządzania wyborem, oceną, zakupem, obsługą, wznowieniem lub rezygnacją z prenumeraty elektronicznych baz danych i czasopism oraz zapewnia właściwy dostęp do zasobów elektronicznych zgodnie z ich warunkami zakupu licencji i/lub prenumeraty. Ten moduł może być używany wewnątrz systemu ALEPH, ale również jako osobne oprogramowanie, gdyż jest uzupełnieniem i wspomożeniem dla dwóch produktów, które w ostatnich latach zakupiło ponad 550 bibliotek i konsorcjów w USA (m.in. Harvard, MIT, California Digital Library Melvyl, Library of Congress), Australii i Wielkiej Brytanii (British Library). Więcej informacji o tym produkcie na stronie Uniwersytetu Cornell: http://www.library.cornell.edu/cts/elicensestudy/home.html.

MetaLib to portal informacyjny, umożliwiający równoległe przeszukiwanie wielu elektronicznych baz danych. MetaLib - administruje wszystkimi zasobami danej instytucji:

  • dostarcza ujednolicony interfejs do równoległego przeszukiwania zróżnicowanych zasobów w środowisku internetowym;
  • oferuje wyszukiwania ciągłe (SDI), nawigację i rozszerzone usługi - poprzez SFX;
  • zapewnia identyfikację i kontrolę uprawnień użytkowników;
  • zapewnia bibliotekarzom możliwość kontroli i pomocy w wyszukiwaniach użytkowników oraz konfigurowania odpowiednich usług;
  • zarządza indywidualnym środowiskiem użytkownika - profile, e-półka etc.

Poniżej zamieszczono ekran wyszukiwawczy z listą baz wyszukanych według aspektu: informacja medyczna.

Poniżej zamieszczono ekran z połączoną listą wyszukanych równolegle rekordów na temat żywienia dietetycznego (dietary nutrition - rekordy nr 60 do 69 ze 137 wyszukanych). Widać również listę przeszukanych baz, z liczbą dokumentów w nich wyszukanych. Wybierając którąś z nich, można wyświetlić tylko rekordy w niej wyszukane.
Skrócony opis rekordu zawiera: numer kolejny w zestawie, rank, autora, tytuł, rok wydania, nazwa bazy, w której został wyszukany, oraz znaczki opcji do wyboru: wyślij do koszyka lub wyświetl menu SFX.
Na ekranie w prawym, górnym rogu wyświetlone jest nazwisko aktualnie zalogowanego użytkownika (Tamar Sadeh).

Program dostarczany jest wraz z Bazą Wiedzy Knowledge Database - listą większości światowych elektronicznych baz danych, katalogów i czasopism elektronicznych wraz z definicją dostępu i formatem gromadzonych w nich danych. Dzięki temu rezultaty równoległych wyszukiwań mogą być wyświetlane również w postaci wspólnej ujednoliconej listy z usuniętymi duplikatami.
SFX umożliwia tworzenie połączeń między różnego rodzaju zbiorami informacji w wersji elektronicznej, a także między luźnymi zasobami dostępnymi w sieci Internet. Dzięki standardowi OPEN URL oferuje rozszerzone usługi związane z opisami wyszukanymi w Internecie: uzyskanie abstraktu, recenzji, pełnego tekstu, adresu autora, spisu treści czasopisma, zasobu własnej lub obcej biblioteki oraz usługi dostarczające kopie w tradycyjnej formie papierowej. Obsługuje również przeszukiwalną listę prenumerowanych czasopism elektronicznych. Ostatnio SFX został zakupiony przez Bibliotekę Kongresu USA.

Poniżej zamieszczono schemat działania SFX: do wyszukanego rekordu (lub jego pola) dołączony jest znaczek dodatkowych usług; po kliknięciu rozwija się lista dodatkowych możliwości związanych z tym dokumentem dostępnych dla danego użytkownika (system wcześniej sprawdza jego profil).

   


- Spis treści - Poprzedni

(c) 2004 EBIB
(c) 2000-2004 Biblioteka Główna Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Rozwój systemów bibliotecznych w kierunku wspomagania dydaktyki uczelni oraz rozwiązania problemów digitalizacji zbiorów i obsługi materiałów multimedialnych na przykładzie trzech nietypowych modułów systemu ALEPH: Obsługi lektur, ADAM i Verde / Radosława Dziubecka // W:Nowoczesna Biblioteka Akademicka : Olsztyn 20-21 maja 2004. - Dane tekstowe. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2004. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 9). -
Tryb dostępu : http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/nba/dziubecka.radoslawa.php . - Nowoczesna Biblioteka Akademicka - ISBN 83-915689-8-9