XXIII Konferencja Problemowa Bibliotek Medycznych
Polityka gromadzenia i profilowania zbiorów
w polskich bibliotekach medycznych
w dobie nowoczesnych technologii informatycznych

Gdańsk 21-22 czerwca 2004


- Spis treści - Poprzedni - Następny

            

Iwona Fryzowska-Chrobot, Jolanta Lasocka
Główna Biblioteka Lekarska w Warszawie

Centrum dokumentacji Światowej Organizacji Zdrowia w Głównej Bibliotece Lekarskiej

Centrum Dokumentacji Światowej Organizacji Zdrowia zostało powołane na mocy decyzji Biura Regionalnego ŚOZ w Kopenhadze w 1998 r. Głównym zadaniem ośrodka jest gromadzenie, opracowywanie i przechowywanie literatury wydawanej przez ŚOZ oraz udostępnianie jej instytucjom medycznym, placówkom naukowym, bibliotekom, pracownikom służby zdrowia oraz wszystkim zainteresowanym problematyką zdrowia. Początkowo zbiory Centrum mieściły się w Biurze Łącznika Światowej Organizacji Zdrowia przy ulicy Długiej w Warszawie. W 2002 r. zostały przeniesione do gmachu Głównej Biblioteki Lekarskiej, a w styczniu 2003 r. GBL otrzymała status Ośrodka Dokumentacji Światowej Organizacji Zdrowia na okres pięciu lat. Jednym z warunków, jakie należało spełnić, było wydzielenie publikacji ŚOZ ze zbiorów własnych biblioteki, dlatego księgozbiór został usytuowany w Czytelni Ogólnej GBL z wolnym dostępem do półek i stanowi odrębną całość. Biuro Regionalne ŚOZ dla Europy z siedzibą w Kopenhadze nadsyła systematycznie do GBL dokumenty oraz wydawnictwa powstające w instytucjach ŚOZ oraz materiały opracowane przez ekspertów z różnych dziedzin na zlecenie tej Organizacji.

Posiadamy m.in.:

  • raporty zdrowia (publikowane corocznie przez ŚOZ),
  • programy zdrowotne,
  • statystyki z zakresu sytuacji zdrowotnej i zapadalności na różnego rodzaju choroby,
  • opracowania i analizy dotyczące różnych zagadnień medycznych,
  • materiały ze zjazdów, konferencji i spotkań organizowanych przez ŚOZ,
  • programy budżetowe,
  • normy i przepisy prawne.

Księgozbiór liczy obecnie 1600 wol. wydawnictw zwartych i ok. 200 wol. czasopism. W 2003 r. wpłynęło 424 wol., co stanowiło 30% całego zbioru.

Wśród publikacji znajdują się m.in. czasopisma.: Bulletin of the World Health Organization, International Digest of Health Legislation, World Health Statistics Quarterly, World Health Forum oraz serie wydawnicze: The Environmental Health Criteria Series, WHO Technical Report Series, WHO Regional Publications European Series. Otrzymywane wydawnictwa są głównie w języku angielskim, tylko nieliczne we francuskim, niemieckim czy rosyjskim. Posiadamy także tłumaczenia niektórych publikacji na język polski oraz polskie opracowania tematów podejmowanych przez ŚOZ. Całość przejętego księgozbioru ułożona jest tematycznie wg następujących haseł oznaczonych symbolami:

Żywność, odżywianie Food, Nutrition F
Woda Water W
Narkotyki Narcotics N
Zdrowie dla wszystkich Health for All HFA
Pielęgniarstwo Nursing N
Gruźlica Tuberculosis T
Choroby zakaźne, epidemiologia Communicable Diseases and Their Control CD
Podstawowe dokumenty ŚOZ Basic WHO Documents DOC
Niepełnosprawni, rehabilitacja Disabled, Rehabilitation R
Alkohol Alcohol A
Tytoń, palenie tytoniu Tobacco, Smoking T
Zdrowa szkoła Healthy Schools HS
Podstawowa opieka zdrowotna The Primary Health Care PH
AIDS/HIV AIDS/HIV HIV
Zdrowie psychiczne Mental Health MH
Opieka nad dzieckiem Child Care CH
Zdrowe miasto Healthy Cities CIT
Polityka zdrowotna Health Policy HP
Promocja zdrowia Health Promotion HPROM
Szpitale a zdrowie Hospitals and Health  HO
Tematyka ogólna-społeczna General and Social Problems SP
Różne Diverse IN
Farmacja Pharmacy PHA
Leki Drugs (Medicines) D
Nowotwory Cancer CA
Środowisko Environment EN
Problemy kobiet, rozrodczość Women's Situation, Reproductive Health WaR
Medycyna pracy Occupational Health OH

Korzystanie z księgozbioru w formie, w jakiej został on przejęty z Biura Łącznika ŚOZ, sprawia pewne trudności zarówno bibliotekarzom, jak i czytelnikom. Niektóre działy takie jak Tematyka ogólna-społeczna czy Różne zawierają publikacje o bardzo rozległej tematyce i trudno zakwalifikować je do konkretnego istniejącego działu. Należy więc rozbudować je o bardziej szczegółowe hasła w celu łatwiejszego wyszukiwania publikacji.

Planujemy również opracowanie księgozbioru ŚOZ w systemie komputerowym Prolib. Każda pozycja zostanie wprowadzona do katalogu, opracowana formalnie oraz rzeczowo przy wykorzystaniu haseł przedmiotowych GBL. Dzięki temu możliwe stanie się szybkie i wielostronne wyszukiwanie wydawnictw w katalogu OPAC według istniejących tam kryteriów: tytuł, osoba, instytucja, impreza, hasło przedmiotowe, kraj, język. Publikacje ŚOZ otrzymają ponadto odrębną sygnaturę i oddzielny inwentarz. Tak uporządkowany księgozbiór stanie się bardziej przyjazny dla użytkownika. Chcemy również zamieścić na naszej stronie www informację o publikacjach, jakimi dysponuje Ośrodek, aby umożliwić czytelnikowi wgląd do całości posiadanego przez nas księgozbioru ŚOZ.

Jednym z zadań Centrum jest również propagowanie posiadanych publikacji ŚOZ i promocja jej polityki zdrowotnej. Wyodrębnione tematy, wg których ułożone zostały publikacje, sygnalizują problemy, jakimi zajmuje się ta Organizacja. Realizuje ona wiele programów zdrowotnych, m.in. zakrojony na szeroką skalę program Zdrowie 21. Zdrowie dla Wszystkich w XXI wieku, którego obecny etap obejmuje lata 2000-2015 i któremu podporządkowane są inne programy.

Do priorytetowych problemów i zagadnień poruszanych w publikacjach i dokumentach ŚOZ należą:

  • poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej produktów żywnościowych - zapobieganie i zwalczanie zanieczyszczeń żywności (środkami toksycznymi, bakteriami, wirusami), odpowiedni nadzór sanitarny nad procesem jej wytwarzania i przygotowywania, normy i przepisy prawne na ten temat,
  • ograniczenie palenia tytoniu - ŚOZ realizuje plan Europa wolna od tytoniu. Obejmuje on zakaz reklamowania i sponsorowania papierosów, tworzenie przestrzeni wolnych od dymu tytoniowego, podniesienie cen na wyroby tytoniowe, redukcję skutków palenia, zwiększenie dostępności terapii antynikotynowych oraz ograniczenie liczby przedwczesnych zgonów spowodowanych paleniem tytoniu,
  • walka z alkoholizmem poprzez tworzenie programów przeciwalkoholowych. Zwiększenie roli mass mediów w profilaktyce i zwalczaniu alkoholizmu, poprawa skuteczności terapii osób uzależnionych, ograniczenie dostępności alkoholu oraz kontrola rynku alkoholowego,
  • ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych - szczególną uwagę zwraca się na zmniejszenie podaży substancji psychoaktywnych przez działania legislacyjne, policyjne i celne oraz wdrażanie programów skutecznej detoksykacji, leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych,
  • zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych takich jak: malaria, wirusowe zapalenie wątroby typu B, porażenie dziecięce polio, zapalenie opon mózgowych i wielu innych, wprowadzenie skutecznych programów szczepień przeciw tym chorobom,
  • szeroko omawiane są programy prewencyjne i terapeutyczne przeciw gruźlicy, HIV/AIDS oraz chorób przenoszonych drogą płciową,
  • zapobieganie i zwalczanie chorób nowotworowych poprzez wdrażanie odpowiednich programów, wczesne wykrywanie nowotworów dzięki badaniom skrinningowym, wiele uwagi poświęca się leczeniu bólu nowotworowego i opiece paliatywnej nad chorymi,
  • ograniczenie rozpowszechnienia i skutków chorób układu krążenia, przewlekłych chorób obturacyjnych płuc oraz astmy,
  • niepełnosprawność i rehabilitacja - ŚOZ podkreśla konieczność stworzenia warunków umożliwiających osobom niepełnosprawnym włączenie się lub całkowity powrót do czynnego życia poprzez usunięcie wszelkiego rodzaju barier (urbanistycznych, architektonicznych i komunikacyjnych) w celu ułatwienia inwalidom poruszania się, usprawnienie edukacji osób niepełnosprawnych oraz polepszenie systemu rehabilitacji,
  • promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie występowaniu zaburzeń psychicznych polegająca na wczesnym wykrywaniu i leczeniu depresji, walce ze stresem, obniżaniu liczby samobójstw spowodowanych dolegliwościami psychicznymi,
  • promocja zdrowia i edukacja zdrowotna, propagowanie zdrowego stylu życia, przyjęcie tzw. "siedliskowego" podejścia do działań na rzecz zdrowia, tworzenie programów Zdrowy Dom, Zdrowa Szkoła, Zdrowe Miasto, Zdrowe Przedsiębiorstwo.

Ponadto w publikacjach ŚOZ omawianych jest wiele innych zagadnień, takich jak choroby zawodowe, planowanie rodziny, antykoncepcja, aborcja, środowisko naturalne i jego wpływ na zdrowie, czystość powietrza, wody i gleby, normy i przepisy prawne odnośnie do jakości leków oraz bezpieczeństwa i skuteczności ich stosowania.

Oprócz wydawnictw, które otrzymaliśmy i które wpływają do GBL z racji pełnionej przez nas funkcji Ośrodka Dokumentacji ŚOZ, posiadamy również w zbiorach własnych publikacje wydawane przez tę Organizację, nadsyłane do GBL przez Bibliotekę ŚOZ w Genewie, z którą od lat prowadzimy wymianę zagraniczną. W latach 1990-2003 otrzymaliśmy 800 wol. wydawnictw zwartych i kilka tytułów czasopism: Bulletin of the World Health Organization, International Digest of Health Legislation, World Health Forum, World Health Statistics, WHO Drug Information. My natomiast wysyłamy do Biblioteki ŚOZ w Genewie czasopisma: Folia Histochemica et Cytobiologica, Ginekologia Polska, Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia', Nowotwory, Pediatria Polska, Pneumonologia i Alergologia Polska, Przegląd Lekarski, Przegląd Dermatologiczny, Przegląd Epidemiologiczny, Zdrowie Publiczne, Żywienie Człowieka i Metabolizm; Polską Bibliografię Lekarską oraz Dziennik Urzędowy MziOS.

Polska jest krajem członkowskim ŚOZ od początku jej istnienia, tj. od 7 kwietnia 1948 r. Działa w niej sieć ośrodków współpracujących ze ŚOZ (Collaborating Centres, Counterparts i Focal Points), koordynowanych przez Biuro Łącznika ŚOZ (Liaison Office). Ośrodki te współpracują ze ŚOZ w następującym zakresie:

  • badania nad niedoborem jodu
    WHO Collaborating Centre for Studies Associated with Iodine Deficiency
    (Akademia Medyczna w Poznaniu),
  • zdrowie środowiskowe
    WHO Collaborating Centre for Environmental Health Impact Assessment & Training in Environmental Health
    (Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu),
  • realizacja planu Europa wolna od tytoniu
    WHO Collaborating Centre for the Action Plan for a Tobacco-Free Europe
    (Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Curie Skłodowskiej w Warszawie),
  • zdrowie psychiczne
    WHO Collaborating Centre for Research & Training in Mental Health
    (Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie),
  • gruźlica
    WHO Collaborating Centre for Tuberculosis
    (Instytut Gruźlicy I Chorób Płuc w Warszawie),
  • zapobieganie chorobom niezakaźnym i ich kontrola
    WHO Collaborating Centre for Noncommunicable Disease Prevention and Control
    (Uniwersytet Medyczny w Łodzi),
  • medycyna pracy
    WHO Collaborating Centre for Occupational Health
    (Instytut Medycyny Pracy w Łodzi),
  • medycyna morska
    WHO Collaborating Center for Interregional Research Coordination in Occupational Maritime Health
    (Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej I Tropikalnej w Gdyni, Akademia Medyczna Gdańsk),
  • monitorowanie zanieczyszczeń żywności
    WHO Collaborating Centre for Food Contamination Monitoring
    (Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie).

Światowa Organizacja Zdrowia jest autorytetem w sprawach zdrowia publicznego. Jej wytyczne, zalecenia i opinie mają decydujący wpływ na kształtowanie polityki zdrowotnej w poszczególnych krajach i tworzenie narodowych programów zdrowia. W związku z tym zainteresowanie polskich placówek naukowych publikacjami ŚOZ sukcesywnie wzrasta. Jej programy powinny być przedmiotem szczegółowych studiów w resortowych instytutach naukowo-badawczych, w akademiach medycznych i innych placówkach zainteresowanych współpracą z tą Organizacją. Dlatego uważamy za celowe propagowanie dokumentów i publikacji Światowej Organizacji Zdrowia w środowisku medycznym oraz stworzenie łatwego dostępu do posiadanych przez nas materiałów.

Bibliografia

1. BOHATKIEWICZ, E. et al. Model opracowania rzeczowego a organizacja i zarządzanie informacją w Bibliotece Medycznej CMUJ. Biuletyn GBL. 2000, nr 363, s. 13-29.

1. CIĘŻAK, M., KARSKI, J., KORONKIEWICZ, A. Analiza porównawcza narodowego Programu Zdrowia 1996-2005 i programu Światowej Organizacji Zdrowia. Zdrowie 21 - Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku. Zdrowie Publiczne 1999, t. 109, nr 9, s. 301-306.

2. IWANICKA, I., ROCZEK, E. Program Światowej Organizacji Zdrowia "Zdrowe Miasta". Zdrowie i Zarządzanie 2001, t. 3, nr 6, s. 24-28.

3. KORONKIEWICZ, A. (red.). Zdrowie 21: zdrowie dla wszystkich w XXI wieku. KARSKI, J.B., (tł.). Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia; Kraków: Uniwersyteckie Wydaw. "Vesalius", 2001. ISBN 83-85688-66-8.

4. LEOWSKI, J. 50-lecie Światowej Organizacji Zdrowia (1948-1998). Zdrowie Publiczne 1998, t. 108, nr 6, s. 237-242.

5. OSTROWSKA, A. Ośrodki współpracujące z WHO tzw. "WHO Collaborating Centres". Antidotum 1998, t. 7, nr 2, s. 89-90.

6. Światowa Organizacja Zdrowia. Zdrowie 21 - zdrowie dla wszystkich w XXI wieku. Zdrowie Publiczne 1999, t. 109, supl. 1.

7. Zdrowie 21: zdrowie dla wszystkich w XXI wieku: podstawowe założenia polityki zdrowia dla wszystkich w Regionie Europejskim WHO. KARSKI, J.B., KORONKIEWICZ, A. (tł. i oprac.). Warszawa: Państ. Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1999. ISBN 83-86103-95-7.

8. Światowa Organizacja Zdrowia. Biuro Łącznika w Polsce [on-line]. Warszawa : Biuro Łącznika Światowej Organizacji Zdrowia. [dostęp 19 maja 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.who.un.org.pl.

               

- Spis treści - Poprzedni - Następny

(C) 2005 EBIB

    Centrum dokumentacji Światowej Organizacji Zdrowia w Głównej Bibliotece Lekarskiej / Iwona Fryzowska-Chrobot, Jolanta Lasocka // W:XXIII Konferencja Problemowa Bibliotek Medycznych: Polityka gromadzenia i profilowania zbiorów w polskich bibliotekach medycznych w dobie nowoczesnych technologii informatycznych  : Gdańsk 21-22 czerwca 2004. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2005. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 10). - ISBN 83-915689-9-7. - Tryb dostępu : http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/med23/fryzowska_lasocka.php