II Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych
Wrocław, 18-19 czerwca 2009

Poprzedni - Spis treści - Następny
            

Alicja Potocka
Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej

Podręczniki akademickie w zbiorach wyższej uczelni technicznej – nowe wyzwania
Academic textbooks in the collections of a technical university – new challenges

Abstrakt

Zmiany we współczesnej szkole wyższej mają znaczący wpływ na kształtowanie polityki gromadzenia zbiorów w tym szczególnie budowania kolekcji księgozbiorów dydaktycznych. Wzrost liczby zajęć prowadzonych w języku angielskim, zagraniczna wymiana studentów, a także powiązanie programów nauczania z programami realizowanymi na uczelniach w innych krajach, powodują konieczność wskazania i zapewnienia takich podręczników analogicznych, z których korzystają studenci uznanych uczelni światowych. Wypracowanie procedur pozwalających prawidłowo wskazać najlepsze i polecane przez wykładowców podręczniki, pozyskać je (polityka gromadzenia), zarejestrować w katalogach biblioteki i informować o nich – to nowe wyzwania nie tylko dla bibliotekarzy, ale także dla wykładowców. Stwarza to potrzebę wypracowania nowych form współpracy pomiędzy wykładowcami, a wszystkimi agendami biblioteki.

Abstract

Changes at contemporary universities have significant influence onto development of book collection policies, in particular with respect to creation of didactic book collections. Considerable increase in the share of classes conducted in English, increasing foreign exchange of students as well as closer liking of curricula with those of universities in other countries result in the need to specify and ensure availability of textbooks analogous to those used by students of renowned universities worldwide. Development of procedures allowing correct specification of the best textbooks recommended by lectures, obtaining them (acquisition policy), registration in the library’s catalogues and notification there of are new issues not only to librarians – these are new issues to lecturers as well. As a result, it is necessary to work out new forms of cooperation between lectures and all library departments.

Wstęp

Zmiany we współczesnej szkole wyższej mają znaczący wpływ na kształtowanie polityki gromadzenia zbiorów, w tym szczególnie budowania kolekcji księgozbiorów dydaktycznych. Nową jakością kształcenia na uczelniach polskich są studia w języku angielskim. To oferta dla studentów polskich i zagranicznych.

Dla studentów polskich może to być wstęp do kontynuowania nauki na uczelniach zagranicznych, co nigdy dotąd na taką skalę nie było możliwe. Jest to także okazja dla pracowników dydaktycznych uczelni oraz bibliotekarzy, aby poprzez wskazanie uznanych na renomowanych uczelniach podręczników, przygotować młodych ludzi do odnalezienia się w przyszłości na gruncie międzynarodowym. Studenci pochodzący z zagranicy nie powinni zaś odczuwać różnicy w poziomie obsługi procesu dydaktycznego (w zakresie dostępu do podręczników) między uczelniami.

Wybór i kupno podręczników dla tej grupy studentów wymaga spełnienia innych niż dotąd zasad i procedur. Wypracowanie ich to wyzwanie dla kadry dydaktycznej uczelni i wszystkich agend biblioteki, a w szczególności tych zajmujących się pozyskiwaniem wydawnictw, tzn. oddziałów gromadzenia, ale również oddziałów udostępniania, ośrodków informacji naukowej i ośrodków informatyzacji.

O kryteriach, jakie powinien spełniać dobry podręcznik, pisali m.in. we wstępie do tłumaczonego przez siebie podręcznika profesorowie Bolesław Gawecki i Władysław Kapuściński. Dobry podręcznik to taki, który:

  • jest zwięzły, ale obejmuje całość problematyki wykładanego przedmiotu,
  • jest przystosowany do poziomu studiujących,
  • nowocześnie ujmuje temat,
  • i nie kosztuje drogo.[1]

Po ponad 50 latach nie ma potrzeby by coś tu dodawać. Kryteria oceny podręczników są dzisiaj te same, choć podręczniki pojawiły się w niespotykanej nigdy dotąd liczbie i formie. Ta różnorodność jest wyzwaniem zarówno dla wykładowców, jak i bibliotekarzy. Wykładowcy mają wskazać podręczniki najlepsze z możliwych do prowadzonych przez siebie zajęć, bibliotekarze natomiast powinni pomóc im dokonać tego wyboru i sprawić, by książki znalazły się w odpowiedniej liczbie i we właściwym czasie w zasobach biblioteki.

Zmiany we współczesnej szkole wyższej

Zmiany, które zachodzą we współczesnej szkole wyższej to:

  • studia anglojęzyczne,
  • międzynarodowa wymiana studentów,
  • płatne studia,
  • zwiększająca się liczba studentów,
  • współpraca międzynarodowa (profesor wizytujący),
  • różnorodność podręczników.

Wskazane wyżej zmiany powodują powstanie potrzeby obsłużenia nowych grup użytkowników, a to sprawia, że bibliotekarze muszą wiedzieć:

  • na jakich kierunkach macierzystej uczelni prowadzone są studia w języku angielskim i jaki jest stopień ich wdrożenia – to pozwoli ukierunkować tematycznie zakres oraz poziom literatury i kontaktować się bezpośrednio z właściwymi osobami odpowiedzialnymi za dydaktykę;
  • czy studiujący są uczestnikami wymiany międzynarodowej (Sokrates-Erasmus, Leonardo da Vinci, Tempus), czy też studiują indywidualnie na różnych kierunkach i płacą za studia (studia w ramach wymiany międzynarodowej to sugestia, by uwzględnić w toku studiów podręczniki współpracującej uczelni; w przypadku studiów odpłatnych – konieczność zorganizowania zróżnicowanego tematycznie dostępu do literatury);
  • skąd pochodzą studenci i jak liczne są to grupy – mając taką wiedzę możemy właściwie kształtować księgozbiór, w tym szczególnie księgozbiór podręczny np. zaopatrując go w odpowiednie słowniki.

Wszystkie te elementy, przy ogromnym i zróżnicowanym rynku książki, sprawiają, że biblioteki muszą wypracować nowe zasady współpracy ze środowiskiem akademickim[2].

Księgozbiór dydaktyczny – zasady budowania

Podstawą kształtowania księgozbioru dydaktycznego do obsługi nauczania w języku angielskim są:

  • wprowadzone kursy,
  • współpraca międzynarodowa,
  • poziom kształcenia.

Przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych biblioteka powinna otrzymać od jednostki prowadzącej zajęcia informacje o:

  • wdrażanym kursie (nazwa wydziału, nazwa kursu),
  • zasadach jego uruchamiania (studenci indywidualni, wymiana międzynarodowa),
  • wymogach wykładowcy (podręczniki).

Jednym z elementów przygotowania do kursu/roku akademickiego, z punktu widzenia biblioteki, jest zaopatrzenie księgozbioru w podręczniki. Ich wybór – uzgodnienie zasad zakupu, zakup, opracowanie, rozmieszczenie w czytelniach i magazynach, a w końcu przygotowanie informacji dla użytkowników – to ważny element umożliwiający spełnienie wymogów wynikających ze standardów nauczania[3]. Zamieszczanie informacji o zalecanej literaturze na stronach domowych wydziałów i instytutów ma tę niedogodność, że biblioteka nie ma możliwości ich bieżącego śledzenia, bo są to dane rozproszone i niejednolite, a to z kolei uniemożliwia dopełnienia koniecznych wymogów formalnych związanych z zakupem podręczników.

Księgozbiór dydaktyczny – kryteria zakupu

Podręczniki dla studentów anglojęzycznych muszą być wskazane przez wykładowców. Spełnienie tego warunku jest konieczne z powodów merytorycznych i ze względów finansowych. Biblioteka nie może sama wybrać podręczników dla wysoko specjalistycznych kierunków. Ta prawda jest znana wydawcom podręczników, którym zależy na współpracy z wykładowcami. W zamian za nią oferują np. darmowe egzemplarze lub dostęp do baz pełnotekstowych.

O wielkości rynku książki akademickiej i mnogości ofert, z jakimi mamy do czynienia, świadcza poniższe dane. Dla zilustrowania złożoności zagadnienia wybrałam firmy o długiej historii, ogromnej wiedzy nt. rynku książki i bardzo dużych możliwościach technicznych, co jest gwarantem poziomu oferowanych wydawnictw i usług.

Przykładowo, wyszukując podręczniki do fizyki na stronach wydawców:

  • Dawson Books (rok założenia: 1809) wg hasła Physics Undergraduate otrzymujemy 179 tytułów, a wg słów kluczowych Physics Handbook – 65,
  • Wiley & Sons (rok założenia: 1807) wg hasła Physics Textbook – 209, wg słów kluczowych Physics Handbook – 124,
  • Springer (rok założenia: 1912) odpowiednio: 387 i 256.

Te ogromne liczby tytułów podręczników, tylko na trzech stronach internetowych, świadczą o tym, że rozstrzygnięcie, który z nich jest tym właściwym dla konkretnego kursu należy do wykładowcy. Właściwy wybór jest o tyle istotny, że darmowy egzemplarz podręcznika otrzymuje wykładowca, który wskaże go studentom (wypełni stosowny formularz zawierający dane identyfikujące jego, uczelnię, kurs), a biblioteka dokonując zakupu wielu egzemplarzy tego samego tytułu, ma możność negocjowania korzystnych warunków finansowych. Najczęściej 10 egzemplarzy umożliwia znaczące obniżenie ceny. Biblioteka może też wybrać elektroniczną wersję podręcznika, która rozwiązuje problem jego dostępności – taka wersja jest preferowana dla licznych lub rozproszonych grup studentów[4].

Rolą biblioteki uczelnianej jest przedstawienie oferty wydawców pracownikom uczelni. Jest to możliwe poprzez:

  • wystawy podręczników zagranicznych,
  • zapraszanie przedstawicieli wydawców na spotkania z kadrą dydaktyczną,
  • bieżącą współpracę z nauczycielami akademickimi.

Wystawy podręczników to okazja do zaprezentowania wydawnictw w dowolnym aspekcie. Właściwe ukierunkowanie tematyki wystaw możliwe jest przy współpracy kadry dydaktycznej na etapie jej planowania. Zebrane informacje są wskazówką dla biblioteki o potrzebach jej użytkowników, a dla firmy sprowadzającej książki podpowiedzią, które wydawnictwa są przedmiotem zainteresowania uczelni. Zapewniają każdemu uczestnikowi wystawy to co z jego punktu widzenia jest najbardziej interesujące:

  • nauczyciele akademiccy mogą wskazać wydawnictwa, z którymi chcą się zapoznać,
  • biblioteki mogą dokonać analizy potrzeb i kosztów,
  • firmy sprowadzające książki mogą liczyć na sprzedaż.

Wystawy książek zagranicznych, organizowanych przez importerów książki, to okazja do zapraszania przedstawicieli wydawców. Obie zainteresowane strony korzystają z tego chętnie, bo doceniają wagę takich spotkań z kilku powodów, m.in.:

  • chcą zapoznać potencjalnych odbiorców ze swoją ofertą,
  • zależy im na rozeznaniu potrzeb odbiorców,
  • chcą swoją ofertę dostosować do oczekiwań uczelni.

Wystawy książek zagranicznych współorganizowane przez Bibliotekę Główną Politechniki Warszawskiej, biblioteki wydziałowe i importerów książki, stały się już tradycją i potwierdzają celowość tego typu spotkań. Wydziały z własnej inicjatywy, za pośrednictwem bibliotek macierzystych, na początku roku kalendarzowego zgłaszają chęć zapoznania się z ofertą zagranicznych wydawców.

Można jednak zauważyć, że obecnie większość wskazań pracowników dotyczy badań własnych, a nie dydaktyki.

Oferty wydawców

Wydawcy chcąc uatrakcyjnić i unowocześnić ofertę dydaktyczną, wzbogacają ją o suplementy dla studentów i wykładowców, obudowy internetowe, wydają publikacje na zapotrzebowanie wydziału, kierunku, grupy studentów. Wskazanie przez wykładowcę podręcznika coraz częściej wiąże się z wyborem pomiędzy wersją papierową a elektroniczną. Wybór wersji elektronicznej wymusza podjęcie decyzji o modelu zakupu: na własność lub na czas określony. Dotychczasowe modele zakupu na czas określony (licencje) zawierane były najczęściej na rok, maksymalnie na trzy lata[5]. Obecnie wydawcy proponują również dostęp do e-wydawnictw na czas znacznie krótszy np. na semestr. Tu pojawia się jednak dylemat, co zrobić w sytuacji, gdy okaże się, że podręcznik jest potrzebny na dłużej niż początkowo zakładano np. w sytuacji niezaliczonego egzaminu?

Przy okazji spotkań z przedstawicielami wydawców dochodzi do dyskusji o odpłatność za dostęp do e-podręczników. Pojawia się pytanie, kto za to zapłaci – uczelnia czy student ? A jeśli uczelnia to wydział czy biblioteka? Wydaje się, że ten rodzaj pomocy naukowych powinien pozostać w kręgu zainteresowań biblioteki. System ewidencji wydawnictw kupionych na czas określony mamy wypracowany (Lista A-Z), choć pewnie będzie on ulegał modyfikacji. Model rozliczeń finansowych też nie powinien stanowić problemu – pewne rozwiązania przewidziane dla bibliotek proponuje Dawson Books w swojej dawsonerze (http://www.dawsonera.com/).

Nowe oferty wydawców dla dydaktyki to przykładowo:

  • Suplementy dla wykładowców – są to opatrzone hasłem dostępu dodatki do podręczników; zawierają materiały uzupełniające dany kurs takie jak: przewodniki metodyczne, kursy on-line, prezentacje multimedialne, symulacje, banki tekstów, dostęp do artykułów prasowych.
  • Suplementy dla studentów – suplementy zawierające bezpłatny dostęp do pełnego tekstu publikacji; pozwalają na ściąganie schematów, zdjęć, wykresów; zawierają wideo klipy, linki do artykułów powiązanych z rozdziałami, testy, wzorce prac do wykonania w domu i do prac samodzielnych.
  • Materiały dydaktyczne na potrzeby zajęć – z uwagi na prawo autorskie, to nowa jakość na rynku książki, powstała na zapotrzebowanie specjalistycznych kursów. Wykładowca, w porozumieniu z wydawcą, może z dowolnych podręczników czy wręcz rozdziałów wybrać materiały, które są potrzebne do „budowy” książki potrzebnej na kursie. Co więcej, tak zindywidualizowany podręcznik może uzupełnić o własne materiały w dowolnym języku. Jednym z warunków „budowy” takiego podręcznika jest zobowiązanie uczelni lub biblioteki do zakupu uzgodnionej liczby egzemplarzy w określonym czasie.

E-książki

Odrębną propozycją dla studentów kursów w języku angielskim są e-książki, nie zawsze będące klasycznymi podręcznikami, ale wskazywane przez wykładowców jako literatura do prowadzonych przez nich zajęć. Takie książki elektroniczne kupowane są, w miarę możliwości, na własność. Opcja ta gwarantuje zachowanie jej w zbiorach, poprawną rejestrację w katalogu biblioteki i swobodę dysponowania (zgodnie z zawartą umową).

Bazy książkowe

Bazy e-książek zapewniają czasowy dostęp do całkowitej lub ograniczonej kolekcji wydawcy/wydawców, a przy ich wyborze ważny jest model sprzedaży[6], jednakże o jakości księgozbioru dydaktycznego decyduje przede wszystkim jego zawartość i dostępność.

Biblioteki reprezentujące swoje środowisko akademickie w coraz większym stopniu chcą mieć wpływ na zawartość kupowanego zestawu e-książek (Safari, Wiley, Springer). Dla użytkowników ważna jest jakość e-bazy (gwarancją jakości są m.in. uznani w świecie nauki wydawcy) oraz jej aktualność(wiarygodność danych). Sposób wyszukiwania i przeglądania, a także możliwość drukowania to kolejne kryteria zakupu baz e-książek[7]. Coraz częściej jest możliwa okresowa wymiana wydawnictw w ramach zakupionego zestawu a nawet, po spełnieniu określonych wymogów, przejęcia e-książki na własność.

Oto kilka takich przykładów:

Wiley – przy zakupie minimum 20 wskazanych tytułów po roku subskrypcji istnieje możliwość ich wymiany, jak również na bieżąco rozszerzenia listy tytułów. Po trzech latach subskrypcji e-książki dostęp do niej jest nieodpłatny.

Safari Books Online – to baza, która poprzez system punktów wyceniających wartość książki (punkty = cena książki) umożliwia kupującemu dobór wydawnictw. E-książki mogą być wymieniane po miesiącu od ich wskazania.

Springer – proponuje właścicielski model zakupu. W ofercie ma ponad 20 000 e-książek, rocznie przybywa ponad 3000. Proponuje korzystne, choć dla nas wciąż wysokie, ceny zakupu pakietów.

Nowością przy zakupie baz e-książek, choć od wielu lat stosowaną zasadą zakupu czasopism, jest możliwość łączenia się bibliotek w konsorcja. Rozwiązanie to pozwala obniżyć koszty zakupu dla pojedynczych bibliotek. Mimo to wciąż są to transakcje, które zobowiązują biblioteki do zakupu całych pakietów tematycznych, co nie zawsze ma sens merytoryczny i uzasadnienie finansowe.

Platformy

W sytuacji lawinowego przyrostu wydawnictw elektronicznych dostawcy proponują narzędzia ułatwiające do nich dostęp, przeglądanie, sortowanie, przechowywanie. a nawet zamieszczanie własnych teksów (ważne z punktu widzenia dydaktyki i prac naukowych). Narzędzia te to tzw. platformy udostępniania książek. Przykładem takich rozwiązań są m.in. ebrary, MyiLibrary czy dawsonera.

Ebrary – umożliwia jednorazowe zakupy e-książek, zamieszczania na platformie różnego rodzaju opracowań, również własnych. Rozbudowane menu InfoTools ułatwia dostęp do zasobów zewnętrznych, m.in. do słowników.

MyiLibrary – pozwala na zakup wskazanych e-książek. Zaletą jest m.in. możliwość przesyłania danych bibliograficznych do systemów zewnętrznych takich jak RefWorks.

Dawsonera – w katalogu książek firmy Dawson Books e-książka jest wskazana jako alternatywa dla wersji papierowej i już na tym poziomie można zdecydować, która wersja w naszej konkretnej sytuacji jest lepszym rozwiązaniem. Organizacja dostępu do wybranych e-książek chroni interesy merytoryczne uczelni (obsługa dydaktyki) i zapewnia bezpieczeństwo finansowe biblioteki (kontrola zamówień i płatności). Platforma daje możliwość kupna dostępu do e-książek na czas określony (miesiąc, semestr, rok). Oczekiwanie na dostęp do wskazanej przez bibliotekę książki to nie więcej niż 2-3 godziny.

Z uwagi na konieczność zapewnienia studentom zalecanych podręczników, szybką dezaktualizację wiedzy, ograniczoną ilość miejsca w bibliotekach i wygodę użytkowników wydaje się, że są to ciekawe propozycje.

Gromadzenie w systemie zintegrowanym

Gromadzenie podręczników akademickich dla kursów w języku angielskim w zintegrowanym systemie bibliotecznym jest znacznie ułatwione[8]. Informacja od prowadzącego zajęcia o zapotrzebowaniu na podręcznik może przebiegać wielokierunkowo:

  • za pośrednictwem biblioteki wydziałowej do Biblioteki Głównej,
  • z Biblioteki Głównej do biblioteki wydziałowej.

Dodatkową możliwość daje poinformowanie Oddziału Gromadzenia Książek za pośrednictwem zakładki „Zaproponuj do zbiorów”, dostępnej ze strony domowej biblioteki. Powyższe rozwiązania stosowane są w Bibliotece Głównej Politechniki Warszawskiej pracującej w zintegrowanym systemie bibliotecznym ALEPH.

Dezyderat jest zarejestrowany na poziomie opisu bibliograficznego (opis ukryty), a po jego realizacji tytuł jest oznaczony jako lektura dla wskazanego wydziału, co stanowi sygnał dla innych jednostek, że tytuł jest prawdopodobnie zamówiony w wielu egzemplarzach. Takie rozwiązanie usprawnia proces przekazywania informacji i eliminuje dublowanie zakupów w ramach sieci bibliotecznej. Właściwa współpraca sieci bibliotecznej w zintegrowanym systemie bibliotecznym umożliwiła szybkie powiadamianie innych jednostek o planowanym zakupie, centralizację wyboru dostawcy, wspólne regulowanie faktur, wprowadzanie pełnych opisów po pozyskaniu wydawnictwa do zbiorów. E-książka ma w polu 856 opisu bibliograficznego (w systemie ALEPH) link umożliwiający korzystanie z wersji pełnotekstowej. W odniesieniu do udostępniania wymaga to współpracy wielu jednostek, a nową jakość wnosi np. współpraca z oddziałem informatyzacji czy informacji naukowej. Po skatalogowaniu, pozyskane do zbiorów e-wydawnictwo można wyszukać wg wielu opcji, m.in. autora, tytułu, słów z tytułu, listy lektur. Połączenie zadań z zakresu gromadzenia wydawnictw pomiędzy różnymi działami biblioteki skutkuje m.in. tworzeniem Listy A-Z[9].

Biblioteka a wykładowca

Pracownik naukowy współpracujący z biblioteką to sytuacja idealna. Świadomie lub nie od lat pełnił on rolę specjalisty dziedzinowego. Od jakości współpracy na tym poziomie zależy jakość księgozbioru biblioteki i stopień jego wykorzystania. By współpraca taka była możliwa, biblioteka musi być na uczelni postrzegana jako wiarygodny, kompetentny i życzliwy partner[10]. Należy jednak pamiętać, że pracownicy uczelni stają się w coraz większym stopniu niezależni od biblioteki, a składają się na to takie czynniki jak: zdalny dostęp do jej zasobów, zakup książek z różnego rodzaju funduszy (np. granty), wyjazdy zagraniczne (konferencje i wykłady – profesorowie wizytujący).

Biblioteka i jej wizerunek

Pozytywny wizerunek biblioteki w środowisku akademickim to warunek powodzenia wszystkich bibliotecznych inicjatyw[11], a w tym przypadku – organizacji zakupu podręczników. Być może będzie on w przyszłości świadczył o naszej uczelni, a jakość i warunki kształcenia będą oceniane również poprzez dobór i realny dostęp do źródeł informacji, a takimi są m.in. podręczniki akademickie.

Jednym z narzędzi zachęcających nie tylko do korzystania, ale i kształtowania zasobów biblioteki, a jednocześnie usprawniającym obieg informacji jest strona domowa. Mówi o nas nie tylko to, co chcemy powiedzieć, ale i to jak postrzegamy naszego użytkownika. Wszechstronna, prosta, dostępna w kilku wersjach językowych (w języku angielskim, francuskim i rosyjskim) strona WWW, w zależności od potrzeb studentów, czyni bibliotekę otwartą dla całej społeczności akademickiej. Coraz częściej występujące na niej formularze „Zapytaj bibliotekarza” czy „Zaproponuj do zbiorów” umożliwiają dialog między użytkownikami i pracownikami biblioteki. Uzupełnieniem informacji zawartych na stronie domowej są ulotki przygotowywane dla studentów, również obcokrajowców, dostępne w wypożyczalniach, czytelniach, w działach współpracy międzynarodowej uczelni (na Politechnice Warszawskiej jest to Centrum Współpracy Międzynarodowej).

Katalogi biblioteczne, dostępne za pośrednictwem strony domowej biblioteki, to ważne artefakty[12]. Katalog, który daje możliwość jednorazowego przeszukiwania zbiorów wg wielu kryteriów np. wg lektur, nowości, języka, to atut biblioteki i wiarygodne narzędzie promocji. Pomaga też w prawidłowym kształtowaniu zasobów bibliotecznych, zgodnym z zaleceniami wykładowcy i właściwym ich rozmieszczeniu, adekwatnie do kosztów ponoszonych przez poszczególne jednostki systemu bibliotecznego. Dobrze prowadzony katalog to poważny argument przemawiający na korzyść biblioteki we wszelkich dyskusjach o usprawnieniu procesów dydaktycznych, bo wskazujący na systematyczność i uporządkowanie zasobów.

Księgozbiór podręczny on-line, na stronie domowej biblioteki, dostępny w formie linków do konkretnych stron i tekstów, to kolejne narzędzie usprawniające pracę użytkownikom biblioteki. Składają się nań encyklopedie, słowniki, w tym szczególnie przydatne słowniki rzadko wydawane, trudno dostępne w wersji drukowanej, a zamieszczane w Internecie. Linki do poszukiwanych źródeł i powszechna wiedza o nich to ważna pomoc dla całej społeczności uczelni.

Wykłady, zamieszczane na stronach wydziałów i w Internecie, to jeden z przykładów wyjątkowo cennych i poszukiwanych materiałów dydaktycznych (http://www.if.pw.edu.pl/~anadam/WykLadyFO.html). Umieszczenie informacji o nich, choćby w formie odesłania ze strony domowej biblioteki, to element integrujący bibliotekę z uczelnią.

Kolejnym narzędziem wspomagającym użytkowników jest Lista A-Z – jedyne źródło informacji o zbiorach elektronicznych, które nie stanowią własności biblioteki. Ułatwia dotarcie do nich bez konieczności przeszukiwania wielu baz. Dla studentów obcokrajowców to znakomity i podstawowy warsztat pracy. Nowością jest umieszczanie w nich nie tylko czasopism, ale również e-książek, podręczników i dostępnych materiałów dydaktycznych.

Omówione powyżej narzędzia, w kontekście tematu artykułu, z pozoru mogą mieć znaczenie drugorzędne. Tak jednak nie jest. Pracownicy zajmujący się dydaktyką z pewnością chętniej będą upatrywali w bibliotece swego partnera, gdy przekonają się, że proponowane przez nich do zakupu podręczniki znajdują się w katalogu biblioteki, a nawet możliwe jest przeglądanie pełnego tekstu na ekranie komputera, gdy przemyślane procedury usprawnią proces wyboru, zamawiania i porządkowania zasobów, a tym samym odciążą ich od czasochłonnych zajęć[13].

Podsumowanie

Umiędzynarodowienie edukacji to wyzwanie dla uczelni i jej biblioteki. Studenci kursów prowadzonych w języku angielskim potrzebują podręczników, które wydawane są poza granicami Polski. Zakup tych wydawnictw wymaga wypracowania i wdrożenia procedur, które umożliwią ich wybór i obniżą koszty pozyskania. Bez przejrzystych i znanych pracownikom zasad zamawiania zalecanych wydawnictw nie ma szansy na ich znaczącą obecność w zbiorach i obniżenie kosztów. Optymalnym rozwiązaniem byłoby wskazywanie podręczników na etapie planowania kursów. Pozwoliłoby to wybrać właściwe podręczniki i uzgodnić ich zakup z biblioteką, a jednocześnie skrócić czas pomiędzy wskazaniem podręcznika przez wykładowcę, a pozyskaniem go do zbiorów przez bibliotekę i udostępnieniem czytelnikom.

Współczesna biblioteka szkoły wyższej jest instytucją dobrze przygotowaną do takiej pracy i do współpracy z kadrą dydaktyczną. Więcej niż 50% pracowników bibliotek naukowych posiada wykształcenie wyższe[14]. Bieżące dokształcanie, udział w konferencjach, krajowych i międzynarodowych targach książki sprawia, że jest to kadra w pełni kompetentna. Znajomość źródeł informacji, dostęp do baz danych i codzienna praca z użytkownikiem są dodatkowym argumentem za uwzględnieniem biblioteki i bibliotekarza w ogniwie dydaktycznym uczelni.

Mówiąc o przemianach w szkole wyższej, o nowej grupie użytkowników[15] nasuwa się jednak pytanie na ile znamy ich potrzeby, a na ile tylko się ich domyślamy, bazując na dotychczasowym doświadczeniu.

Zadowolenie naszych użytkowników będzie miarą tego, na ile nasze wysiłki są właściwie ukierunkowane i czy ich jakość jest odpowiednia. Jak powiedział David Nicholas: prawdziwą miarą sukcesu czy efektywności danej biblioteki może być tylko satysfakcja użytkownika[16].

Przypisy

[1] GAWECKI, B., KAPUŚCIŃSKI, W. Od tłumaczy. W: Westphal W. Fizyka. T.1. Mechanika, akustyka, nauka o cieple. Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1950, s. IX-X.

[2] CISEK, S. Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek : metodologia Sense-Making [on-line]. [2008], nr 5 [Dostęp 26 lutego 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.inib.uj.edu.pl/wyd_iinb/s3_z5/cisek-n.pdf.

[3] STĘPNIAK, J. Książki elektroniczne w bibliotece akademickiej [on-line]. 2007 [Dostęp 26 lutego 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://libra.pb.bialystok.pl/mirror_libra/e-ksiazki.ppt; Standardy nauczania dla kierunków studiów w Politechnice Warszawskiej : stan na dzień 13.09.2007 [on-line]. [Dostęp 5 marca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bg.pw.edu.pl/akty_prawne/.

[4] POTOCKA, A. Zmiana polityki gromadzenia biblioteki wyższej uczelni technicznej w kontekście nowych potrzeb użytkowników na przykładzie Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej [on-line]. [2008], nr 5 [Dostęp 26 lutego 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.inib.uj.edu.pl/wyd_iinb/s3_z5/potocka-n.pdf.

[5] STĘPNIAK, J. dz. cyt.

[6] dz. cyt.

[7] dz. cyt.

[8] DZIUBECKA, R. Rozwój systemów bibliotecznych w kierunku wspomagania dydaktyki uczelni oraz rozwiązania problemów digitalizacji zbiorów i obsługi materiałów multimedialnych na przykładzie trzech nietypowych modułów systemu ALEPH: Obsługi lektur, ADAM i Verde [on-line]. W: SZCZEPAŃSKA, B. (red). Nowoczesna Biblioteka Akademicka. Olsztyn 20-21 maja 2004.[Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja Elektronicznej Biblioteki, 2004. [Dostęp 5 marca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/nba/dziubecka.radoslawa.php; STĘPNIAK, J. dz. cyt.

[9] POTOCKA, A. dz. cyt.

[10] JAZDON, A. (red.) Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej. Poznań, 13-15.11.2002. Poznań : Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2002, s. 21-216; ZYBERT, E. B. Kultura organizacyjna w bibliotekach. Warszawa : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2004. s. 61-207.

[11] JAZDON, A. (red.) dz. cyt. ; Nicholas, D. Analiza potrzeb informacyjnych w dobie Internetu. Zagadnienia Informacji Naukowej 2000 nr 2, s. 21-30 ; Zybert, E. B. dz. cyt.

[12] STĘPNIAK, J. dz. cyt.; ZYBERT, E. B. dz. cyt.

[13] NICHOLAS, D. dz. cyt.; POTOCKA, A. dz. cyt.

[14] JAZDON, A. (red.) dz. cyt.

[15] Na Politechnice Warszawskiej studiują studenci z 35 krajów (dane Biura Spraw Studenckich na dzień 01.12.2007 r.).

[16] NICHOLAS, D. dz. cyt.

            

Poprzedni - Spis treści - Następny

(C) 2009 EBIB

            Podręczniki akademickie w zbiorach wyższej uczelni technicznej – nowe wyzwania / Alicja Potocka // W: II Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych. Wrocław, 18-19 czerwca 2009. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2009. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 20). - ISBN 83-921757-6-X. -Tryb dostępu : http://www.ebib.info/publikacje/matkonf/mat20/potocka.php