II Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych
Wrocław, 18-19 czerwca 2009

Poprzedni - Spis treści - Następny
            

Małgorzata Maczkowska
NU Univerzitetska Biblioteka „Sv. Kliment Ohridski”, Bitola,

Projekty biblioteczne i ich realizacja w Bibliotece Uniwersyteckiej w Bitoli
Library Project and Their Implementation in the University Library of Bitola

Abstrakt

Historia bibliotekarstwa macedońskiego sięga początków piśmiennictwa Słowian i okresu działalności Cyryla i Metodego. Intensywny rozwój Bitoli na przełomie XIX i XX w. przyczynił się do otwarcia na terenie miasta bibliotek różnego typu. Okres powojenny w Macedonii charakteryzował się szybkim rozwojem bibliotekarstwa w kraju. Komputeryzacja bibliotek macedońskich zapoczątkowana pod koniec lat 80. kontynuowana była i po rozpadzie Jugosławii. Program COBISS wykorzystywany przez biblioteki większości krajów bałkańskich pozwolił na stworzenie wspólnego elektronicznego katalogu zbiorów i sprawny przepływ informacji bibliotecznych. Europejski program PULMAN przyczynił się do promocji i rozwoju bibliotek publicznych i innych instytucji kulturalnych w Macedonii. Macedońskie Ministerstwo Kultury wspiera rozwój bibliotekarstwa w kraju poprzez finansowanie przedstawionych projektów. Biblioteka Uniwersytecka w Bitoli realizuje na przestrzeni całego roku projekty biblioteczne o szerokim zakresie: komputeryzacja bibliotek w południowo-zachodnim regionie kraju, szkolenia kadr, popularyzacja czytelnictwa, działalność badawcza i wydawnicza, współpraca międzynarodowa, działalność inwestycyjna.

Abstract

The history of Macedonian librarianship traces back the beginnings of Slavic literature and the activity of Cyril and Methodius. Bitola’s rapid development at the turn of 19th and 20th century caused that various libraries were opened in the town. Following this, the post-war period was characterised by the development of librarianship across the whole country. By the end of 80s computerisation was introduced to Macedonian libraries to be continued after the break-up of Yugoslavia. The COBISS programme used in the majority of libraries across Balkan countries led to a common electronic catalogue of collections and an easy flow of library information. The use of PULMAN programme contributed to the promotion and development of public libraries and other cultural institutions in Macedonia. The Macedonian Ministry of Culture financially supports various projects in this way allowing the development of librarianship in the country. The University Library of Bitola implements numerous library projects throughout the whole year: computerisation of libraries in the south-western region of Macedonia, staff trainings, scientific research and publishing, international cooperation, various investments as well as advertising reading.

Bibliotekarstwo macedońskie zajmuje ważne miejsce w rozwoju kulturalnym południowej części Półwyspu Bałkańskiego. Jego historia sięga początków piśmiennictwa Słowian i okresu działalności Cyryla i Metodego (IX w.). Kontynuatorami prac Cyryla i Metodego byli Kliment i Naum Ochrydzki, którzy poświęcili się krzewieniu oświaty, rozwojowi piśmiennictwa i pracom tłumaczeniowym. Pierwsze biblioteki założono w cerkwiach i monastyrach. Powstały wówczas szkoły piśmiennicze, które przez wieki funkcjonowały w monastyrach na obszarze dzisiejszej Macedonii (monastyry w Ochryd: Świętego Panteleimona i Świętego Arhangela, monastyry w Slepcze, w Bukowo). W późniejszych wiekach nastąpił dalszy rozwój bibliotekarstwa w Macedonii, uzależniony wówczas od wpływów różnorodnych kultur – bizantyjskiej, greckiej, a od XIV w. – osmańskiej. Częste zmiany rządów panujących na terenach południowych Bałkanów powodowały niszczenie poprzednio powstałych bogactw kulturalnych. Niszczeniu ulegały także książki, jako dokumenty potwierdzające istnienie języka narodu słowiańskiego na tamtych terenach, ale jednocześnie najeźdźcy tworzyli swoje biblioteki. Pierwsza osmańska biblioteka na Bałkanach powstała właśnie w Bitoli, w latach 1434-35. W okresie panowania Imperium Osmańskiego na terenie Bitoli działały różne biblioteki stworzone na potrzeby wielu narodowości mieszkających w mieście. Przykładem są powstałe w 1496 r. biblioteki żydowskie w dwóch synagogach „Aragon” i „Portugez”. Intensywny rozwój ekonomiczny i kulturalny miasta przyczynił się do rozwoju bibliotekarstwa w Bitoli. Na przełomie XIX i XX w. funkcjonowało w mieście wiele bibliotek: grecka, francuska, wołoska, ruska, bułgarska, serbska. Powstały też pierwsze czytelnie, biblioteki szkolne, a także – biblioteki w okolicznych miejscowościach.

Największy rozwój bibliotekarstwa nastąpił w Macedonii po II wojnie światowej, kiedy na terenie ówczesnej Republiki Macedonii, będącej częścią Federacyjnej Republiki Jugosławii, powstały biblioteki o różnorodym profilu, funkcji i zasięgu oddziaływania. Obecnie na terenie dwumilionowej Macedonii funkcjonuje ponad 250 bibliotek. Są to biblioteki: narodowa, uniwersyteckie, uczelniane, publiczne, specjalne i szkolne. Największe biblioteki w Macedonii – Narodowa i Uniwersytecka Biblioteka w Skopje, Biblioteka Uniwersytecka w Bitoli i Biblioteka w Sztip pełnią funkcje bibliotek depozytowych, są także odpowiedzialne za komputeryzację i wspieranie rozwoju bibliotek w najbliższych regionach.

Biblioteka Uniwersytecka im. św. Klimenta Ochrydzkiego w Bitoli jest drugą pod względem wielkości biblioteką w Macedonii. Pełni funkcję biblioteki akademickiej, jak również biblioteki miejskiej dla dzieci i dla dorosłych. Z biblioteki korzysta 14 000 czytelników, dziennie rejestrowanych jest ponad 400 odwiedzin.

W bibliotece pracuje czterdziestu czterech pracowników w działach: kompletowania i opracowania zbiorów, bibliografii, obsługi czytelników, rozwoju bibliotekarstwa, zbiorów specjalnych, introligatorstwa i administracji.

Biblioteka zgromadziła w swoich zbiorach ponad 500 000 książek (wydawnictwa naukowe, popularnonaukowe, beletrystyczne, książki dla dzieci i młodzieży), zdigitalizowane materiały biblioteczne, 60 tytułów gazet bieżących i 150 tytułów czasopism (nie wliczając wydawnictw periodycznych z czasów istnienia Jugosławii), a także zbiory muzyczne i dokumenty życia społecznego miasta.

Biblioteka Uniwersytecka oprócz swojej podstawowej funkcji spełnia rolę aktywnego ośrodka kultury w mieście. W jej murach organizowane są spotkania literackie, prezentacje nowości wydawniczych, różne prelekcje i wykłady, konferencje naukowe, wystawy poświęcone pisarzom, wydarzeniom historycznym, wystawy prac plastyków itp.

Ministerstwo Kultury w Macedonii stymuluje rozwój wielu instytucji w kraju poprzez finansowanie przedstawianych przez nie projektów. Bibliotekarze macedońscy są bardzo aktywną i twórczą grupą zawodową. Od wielu lat wdrażają w życie różnorodne projekty biblioteczne, których realizacja przyczynia się do szybkiego i wszechstronnego rozwoju bibliotekarstwa w kraju. Jednym z większych projektów, jakie są realizowane na terenie całego kraju jest komputeryzacja wszystkich bibliotek macedońskich.

Początki komputeryzacji bibliotek macedońskich sięgają końca lat 80., kiedy to na terenie ówczesnej Jugosławii rozpoczął się proces komputeryzacji bibliotek we wszystkich republikach. Wdrażany wówczas projekt SNTIJ przewidywał zunifikowanie procesów bibliotecznych, utworzenie lokalnych katalogów i centralnego, elektronicznego katalogu zbiorów. Na terenie Macedonii biblioteka w Bitoli była jedną z czterech objętych tym projektem. Niestety, po kilku latach – ze względu na rozpad Jugosławii – skomputeryzowana sieć biblioteczna przestała funkcjonować, a biblioteki ograniczyły się do pracy na poziomie lokalnym. W tym okresie trwały w Macedonii prace nad stworzeniem własnego programu MARNET (Makedonska Akademska Naucno-Istrazuvacka Mreza), pojawiały się różnorodne nowe projekty komputeryzacji bibliotek. Niektóre z bibliotek kupowały programy komputerowe nie zawsze spełniające wymagania standardów bibliotecznych.

Na początku lat 90. pracownicy Instytutu Nauk Informatycznych IZUM w Maribor, w Słowenii, rozbudowali używany dotąd na terenie Jugosławii program i utworzyli nowoczesny system COBISS (Kooperativen Online Bibliografski Sistem i Servisi) do opracowywania zbiorów bibliotecznych i dostępu do baz danych przez Internet . W 1996 r. do systemu COBISS włączyły się biblioteki macedońskie. COBISS przedstawia organizacyjny model połączenia bibliotek w biblioteczno-informacyjny system korzystania ze wspólnego programu opracowywania zbiorów, tworzenia wspólnej bazy informacyjnej i baz lokalnych, rozwijania bibliotek wirtualnych. Warunkiem dobrego funkcjonowania programu COBISS są: zunifikowane katalogowanie zbiorów według standardów międzynarodowych (ISBD), tworzenie ujednoliconych katalogów zbiorów z jednoczesnym poszanowaniem różnojęzykowych potrzeb bibliotek (alfabet łaciński i cyrylica), permanentne szkolenie kadr, tworzenie prężnej skomputeryzowanej sieci bibliotek, dbanie o dobry poziom oprzyrządowania i komunikacji internetowej.

W 2001 r. macedońskie biblioteki pracujące w programie COBISS, zostały włączone do wspólnej bazy informacji bibliotecznej COBIB.MK, łączącej lokalne bazy danych. Stworzony w ten sposób centralny elektroniczny katalog zbiorów umożliwił swobodny przepływ informacji, przejmowanie gotowych opisów bibliograficznych, budowanie baz danych na wysokim poziomie, racjonalizację pracy bibliotekarzy. Jednostka biblioteczna opracowana w jednej bibliotece mogła być od razu wykorzystana przez inne biblioteki należące do sieci COBISS. Z programu COBISS korzystają biblioteki prawie wszystkich krajów Półwyspu Bałkańskiego: Słowenii, Serbii, Macedonii, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Bułgarii i Albanii. W 2005 r. zaczął funkcjonować segment programu COBISS/Net, który połączył systemy bibliotekarskie wszystkich krajów – użytkowników COBISS, umożliwił stworzenie wspólnego elektronicznego katalogu zbiorów i szybki przepływ informacji bibliotecznych. W tym samym roku powstało w Skopje Centrum VBM (Virtuelna Biblioteka na Makedonija), które jest odpowiedzialne za koordynację wdrażania systemu COBISS w bibliotekach macedońskich. Centrum VBM czuwa nad sprawnym działaniem systemu COBISS, udziela fachowej pomocy technicznej i merytorycznej, organizuje regularne szkolenie kadr bibliotekarskich i przyznaje licencje upoważniające do pracy w systemie, a także do redakcji opisów bibliograficznych już istniejących i nowo powstających w bazach danych, zaopatruje biblioteki w materiały dotyczące wszystkich segmentów oprogramowania itd. Każda biblioteka pracująca w systemie COBISS jest pełnoprawnym jego członkiem. Jest aktywnie włączona w zunifikowany system opracowywania zbiorów, tworzenia lokalnej i centralnej bazy danych o księgozbiorach oraz odpowiedzialna za wysoki poziom opisów bibliograficznych tworzonych w systemie COBISS.

Na terenie Macedonii regularnie wdrażane są w życie różnorodne projekty finansowania komputeryzacji bibliotek, wspierane przez macedońskie Ministerstwo Kultury i Ministerstwo Oświaty. Pomoc rządu w realizacji projektów ma ogromne znaczenie dla przezwyciężenia wielu problemów finansowych i kadrowych, jakie pojawiają się na różnych szczeblach implementacji systemu COBISS.

W latach 2001-2003 realizowany był na Bałkanach projekt PULMAN (Public Libraries Mobilising Advanced Networks), finansowany przez Unię Europejską. Projekt ten miał na celu uaktywnienie bibliotek publicznych, wspieranie rozwoju nowych usług bibliotecznych typowych dla epoki elektroniki i nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego, promowanie współpracy bibliotek, muzeów i archiwów. Zorganizowano wówczas różne warsztaty dla bibliotekarzy i pracowników innych instytucji kulturalnych. Praktyczna implementacja idei unowocześnienia metod pracy przyniosła widoczne rezultaty, wpłynęła na szybszy rozwój bibliotek jako prężnych centrów informacyjnych i edukacyjnych.

Biblioteka Uniwersytecka im. św. Klimenta Ochrydzkiego w Bitoli odpowiedzialna jest za pomoc przy komputeryzacji i wdrażaniu systemu COBISS w bibliotekach południowo-zachodniego obszaru kraju. Projekt o nazwie „Komputeryzacja bibliotek w południowo-zachodnim regionie Republiki Macedonii” realizowany był przez bitolską bibliotekę w kilku etapach i pozwolił na całkowite zautomatyzowanie procesów bibliotecznych na wspomnianym obszarze oraz stworzenie wspólnego dla regionu katalogu zbiorów bibliotecznych. Zakupiony sprzęt został zainstalowany we wszystkich bibliotekach regionu, jednocześnie zmodernizowano centralną bazę biblioteki poprzez zakup nowego serwera (COMPAQ AlphaServer DS15/600) i innych potrzebnych urządzeń. Biblioteki z regionu uzyskały sprzęt najnowszej generacji: komputery, drukarki laserowe, drukarki kodu kreskowego, skanery. Skonfigurowano odpowiednie połączenia internetowe, unowocześniono sieć instalacyjną, a biblioteczne bazy danych wszystkich instytucji z regionu zainstalowano na lokalnych serwerach i serwerze w Bitoli. Koszt realizacji projektów wyniósł w latach 2007-2008 około 2 000 000 MKD (=32 500 EUR).

Program COBISS, z którego korzystają wszystkie biblioteki w Macedonii opracowała firma IZUM z Maribor. Każda biblioteka musi dokonywać opłat za korzystanie z programu, a także za dostęp nowo przeszkolonych bibliotekarzy do systemu COBISS. Środki potrzebne na pokrycie tych kosztów bitolska biblioteka uzyskuje z funduszu przeznaczonego na realizację projektu „Użytkowanie programu COBISS” (koszty roczne projektu to 2000 EUR). Kolejny projekt, realizowany przez bibliotekę, przewidywał uzyskanie środków finansowych na organizację szkoleń bibliotekarzy włączanych do systemu COBISS (projekt „Edukacja bibliotekarzy w segmentach systemu COBISS”, koszt 1000 EUR). Szkolenia dla bibliotekarzy organizowane były początkowo w bibliotece w Bitoli, ale od momentu utworzenia Centrum VEB odbywają się w Skopje. Uczestnicy różnych etapów szkoleń zdają przed komisją egzamin i po uzyskaniu licencji włączają się do pracy w programie COBISS.

Intensywny rozwój Biblioteki Uniwersyteckiej stworzył potrzebę permanentnego dokształcania kadr bibliotecznych. Każdego roku biblioteka wykorzystuje środki finansowe, jakie na ten cel przydziela jej Ministerstwo Kultury (projekt „Edukacja bibliotekarzy – międzynarodowy standard ISBDM”, koszt projektu w 2008 r. wyniósł 850 EUR). Oprócz szkoleń bibliotekarzy organizowane są w ciągu całego roku szkolenia dla czytelników, które mają im ułatwić sprawne przeszukiwanie zbiorów bibliotecznych w segmencie programu COBISS/Opac, w Internecie, a także korzystanie z dodatkowych baz danych (projekt „Szkolenie dla użytkowników COBISS/Opac”, koszt realizacji projektu ok. 800 EUR).

W 2002 r. powstał projekt utworzenia w bibliotece Centrum Komputerowego KNIIC (Kompjuterski, Naucno-Istrazuvacki, Informativen i Edukativen Centar). Projekt został zrealizowany przy udziale Ministerstwa Kultury i USAID, koszt jego realizacji wyniósł ok. 25 000 USD. Centrum zostało wyposażone w nowoczesny sprzęt: komputery, drukarki, fotokopiarki. Utworzono 20 stanowisk do korzystania z Internetu. Centrum odwiedzają studenci, pracownicy naukowi i inni czytelnicy. Mogą oni korzystać z dodatkowych baz danych – bazy EBSCO, SCOPUS, ProQuest i E-CRIS.MK (macedońska baza danych pracowników naukowych i instytucji naukowo-badawczych). W centrum odbywają się szkolenia, a także kursy językowe i komputerowe.

Od wielu lat realizowane są projekty unowocześnienia bazy komputerowej, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania biblioteki. Za uzyskane fundusze kupuje się nowoczesny sprzęt do opracowywania zbiorów bibliotecznych, obsługi czytelników, a także sprzęt usprawniający pracę wszystkich działów biblioteki. W 2008 r. został zrealizowany projekt, który przewidywał wymianę komputerów we wszystkich działach biblioteki. Zakupiono wówczas urządzenia do drukowania ulepszonych kart czytelników (projekt „Modernizacja Działu Obsługi Czytelników”, koszt 2000 EUR), a salę konferencyjną wyposażono w nowoczesny sprzęt nagłaśniający i audiowizualny (projekt „Modernizacja pomieszczeń użytkowych”, koszt 3500 EUR). W tym samym okresie zrealizowano projekt automatyzacji pracy działu kadr i księgowości. Nowoczesny program komputerowy pozwolił na usprawnienie i racjonalizację pracy tych działów (projekt „Komputeryzacja działu kadr i księgowości”, koszt 2500 EUR). Uzyskano także fundusze na realizację projektu „Unowocześnienie działu poligraficznego”, z których zakupiony zostanie sprzęt umożliwiający modernizację działalności poligraficznej i introligatorskiej biblioteki (koszt projektu 4500 EUR).

Biblioteka Uniwersytecka przygotowuje co roku projekt pod nazwą „Wzbogacanie zbiorów bibliotecznych”. Środki, które Ministerstwo Kultury przydziela na realizację tego projektu, są przeznaczone na zakup nowości wydawniczych: literatury i wydawnictw periodycznych w języku macedońskim, w językach mniejszości narodowych, a także w językach obcych. Złożony w Ministerstwie Kultury projekt na rok 2009 przewiduje sumę wydatków na kwotę 16 000 EUR.

Biblioteka zgromadziła bogate zbiory muzyczne (płyty analogowe, kasety magnetofonowe, płyty kompaktowe), wideokasety, płyty DVD, a także książki elektroniczne. Jesienią zrealizowany zostanie projekt otwarcia nowej czytelni Fonoteki, która będzie udostępniać użytkownikom wszystkie zbiory z wykorzystaniem najnowocześniejszego sprzętu (projekt „Czytelnia e-książek i Fonoteka”).

Bibliotek Uniwersytecka mimo dużej powierzchni, jaką ma do dyspozycji (dwa budynki o łącznej powierzchni ok. 2500 m2), boryka się z problemem braku przestrzeni na poszerzanie swojej działalności. W 2008 r. uzyskano zgodę i środki finansowe na realizację projektu nadbudowy piętra nad nowym skrzydłem budynku (planowany koszt projektu 270 000 EUR). Wiosną tego roku rozpoczną się prace budowlane. Nowo wybudowane piętro o planowanej powierzchni 600 m2, będzie miało czytelnię, salę konferencyjną, dział Fonoteki, Dział Pracy z Dziećmi (projekt „Wesoła czytelnia”), a także pomieszczenia dla pracowników Działu Gromadzenia i Opracowania Zbiorów.

W 2008 r. ukończony został projekt konserwacji zabytkowej fasady jednego z budynków biblioteki (koszt ok. 30 000 EUR). Budynek ten powstał pod koniec XIX w. i jest zabytkiem znajdującym się pod ochroną prawa. Ze względu na bardzo zły stan fasady budynku, niezbędne było wykonanie wszechstronnych prac konserwatorskich. Środki finansowe na ten cel uzyskano z Ministerstwa Kultury. Natomiast remont i unowocześnienie korytarza łączącego oba budynki wykonano z funduszy własnych biblioteki. W najbliższym czasie planowana jest także realizacja projektu „Muzeum w bibliotece”. Stała wystawa muzealna, jaka powstanie w bibliotece, będzie prezentacją jej działalności sprzed pół wieku, z wykorzystaniem „archaicznego” sprzętu, którego używano w okresie powojennym. Pozwoli to przybliżyć młodszym czytelnikom atmosferę dawnej biblioteki, a także zachować przed zniszczeniem cenne przedmioty przedstawiające historię instytucji (koszt projektu 1500 EUR).

W 2007 r. pracownicy biblioteki podjęli się wysiłku zbadania zbiorów bibliotecznych, znajdujących się poza jej murami. Projekt biblioteczny pod nazwą „Ze skarbnicy ksiąg cerkiewnych” przewidywał przeprowadzenie badań nad starodrukami, znajdującymi się w bibliotekach cerkiewnych i monasterskich na terenie miasta i w okolicy. Bogactwo zachowanych tam zbiorów zostało częściowo przedstawione na CD. Na przeprowadzenie badań i wydanie płyty CD przeznaczono sumę 1600 EUR. Biblioteki cerkiewne skrywają w sobie wyjątkowo bogate zbiory. W 2009 r. planowane są dalsze prace nad wspominanymi zbiorami: ich ewidencja, fotografowanie, opis bibliograficzny ksiąg i rękopisów, sporządzenie katalogu starodruków. Aby uzyskać środki na dalsze badania i inwentaryzację zbiorów przedstawiono w Ministerstwie Kultury projekt, który opiewa na kwotę 2000 EUR. W najbliższym czasie planowany jest kolejny projekt, który pozwoliłby uzyskać środki na konserwację odnalezionych starodruków.

Bitola jest miastem o bardzo bogatej historii. Na przełomie XIX i XX w. odgrywało rolę ważnego centrum handlowego i militarnego na Bałkanach. Intensywnie rozwijała się kultura, w mieście funkcjonował teatr, biblioteki i kina. Zamożni mieszkańcy kształcili swoje dzieci w europejskich centrach uniwersyteckich, a w swoich domach posiadali bogate zbiory biblioteczne. Wiele cennych bibliotek domowych zachowało się w Bitoli do dzisiaj. Pracownicy biblioteki przeprowadzili badania zbiorów książkowych, które znajdują się w posiadaniu mieszkańców Bitoli. Zaskakująca okazała się różnorodność i bogactwo zbiorów odnalezionych u bitolskich bibliofilów. Przed dwoma laty zrealizowany został projekt „Biblioteki prywatne w Bitoli”. Przeprowadzone nad prywatnymi bibliotekami badania zostały zwieńczone wydaniem książki (koszt projektu 2000 EUR). Kolejny przygotowany projekt przewiduje konserwację starych książek, które znajdują się w bibliotece, udzielenie pomocy bibliofilom z Bitoli przy konserwacji starych książek i wydań periodycznych, a także wykup niektórych z nich przez Bibliotekę Uniwersytecką (projekt „Ochrona rzadkich i starych książek w Bitoli i okolicy”– przewidywany koszt realizacji projektu to 3000 EUR).

Biblioteka Uniwersytecka posiada bogate zbiory rękopisów bitolskich autorów. Zbiory te regularnie powiększają się o nowe pozycje. By udostępnić je czytelnikom, opracowano projekt ich digitalizacji i przekazano go do Ministerstwa Kultury. Projekt ten przewiduje zakup odpowiedniego sprzętu i oprogramowania (planowane koszty to 30 000 EUR). Uzyskane środki umożliwiłyby digitalizację rękopisów, a także innych cennych zbiorów, jakie posiada biblioteka (dzieła wydane na przełomie XIX i XX w.).

W 2008 r. udało się zrealizować w bibliotece projekt przeprowadzenia badań nad rękopisami jednego z pisarzy macedońskich. Zwieńczony on został wydaniem książkowym pierwszego tomu rękopisów pt. Vanco Nikolevski – od rękopisu do książki” (koszt projektu – 1600 EUR). W tym roku planowane jest wydanie następnego tomu rękopisów, a także wydanie książki „Rękopisy bitolskich autorów w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej” autorstwa pracowników biblioteki (koszt obu projektów to ok. 3000 EUR).

Biblioteka w Bitoli prowadzi od lat bogato zakrojoną działalność wydawniczą. Środki na jej wykonywanie czerpie przede wszystkim z funduszy, jakie przydziela Ministerstwo Kultury na realizację projektów, a także z donacji i środków własnych. Biblioteka wydaje kwartalnik „Bibliotecen Trend”, który zawiera informacje na temat działalności instytucji, nowości wydawniczych, recenzje książek, wywiady z pisarzami itp. (roczny koszt projektu „Bibliotecen Trend” to 1200 EUR). Dział Bibliografii przygotowuje do druku różnorodne prace: bibliografie autorów bitolskich – Vladimira Kostova, Very Antik, Gjorgija Dimovskiego-Coleva (koszt projektu wydania jednej bibliografii – 1600 EUR), bibliografie prac doktorskich pracowników naukowych Uniwesytetu w Bitoli, bibliografia bitolskiego dziennika „Bitolski Vesnik”, bibliografie instytucji „Bibliografia NUUB 1945-2007”, bibliografia prac autorów regionu „Autorzy spod Pelister” (koszt 1800 EUR). Wydawane są biuletyny nowości wydawniczych, informatory katalogowe, a także wydawnictwa poświęcone bibliotece: monografia i DVD „Biblioteka Uniwersytecka w Bitoli” (koszt projektu 4000 EUR), „Przewodnik po bibliotece” (koszt projektu 1000 EUR).

Biblioteka pomaga bitolskim twórcom w publikowaniu dzieł o zróżnicowanej tematyce. W 2008 r. wydano książkę autorki Very Stojcevskiej-Antik Św. Kliment Ochrydzki, a w tym roku ukaże się praca historyczna bitolskiego badacza, Gjorgija Dimovskiego-Coleva, na temat Powstania Ilindenskiego (Projekt „Duchowieństwo w Powstaniu Ilinden 1903 r. w okręgu bitolskim – świadectwa”, koszt 1400 EUR).

Przez ostatni rok trwały prace nad realizacją projektu „Ważne osobistości Bitoli” (koszt projektu 2000 EUR). Pracownicy biblioteki zbierali z różnych źródeł materiały dotyczące osób, których działalność pozostawiła trwałe ślady w kulturze i historii miasta. Przeszukane zostały zbiory archiwum, przeprowadzono wiele wywiadów. Książka ukazała się w 2008 r. i wywołała duże zainteresowanie, jak i duże poruszenie wśród mieszkańców miasta. Wiele osób poczuło się – niestety – dotkniętymi brakiem informacji na swój temat. Autorzy książki podjęli decyzję o kontynuacji tego projektu i wydaniu następnej części książki. Rezultatem ich dalszej pracy była książka „Bitolscy pisarze”. Trwają prace nad dalszym ciągiem tej serii wydawniczej. W 2009 r. przewidziana jest także realizacja projektu „Portrety pisarzy macedońskich” (planowany koszt 1600 EUR).

Biblioteka Uniwersytecka jest od lat organizatorem tradycyjnych już spotkań pisarzy pochodzących z Bitoli i okolic. Są to bardzo ciekawe i twórcze spotkania, w trakcie których pisarze prowadzą przy okrągłym stole dyskusje na określony temat, rozmawiają o swojej twórczości, o wpływie ich dzieciństwa, lat nauki, młodości spędzonej w Bitoli, na ich dzieła literackie. Wielu z nich mieszka i tworzy już od dawna poza Bitolą. Spotkania w bibliotece pozwalają im ożywić wspomnienia, porozmawiać z czytelnikami na temat niezwykłych związków z rodzinnym miastem i na temat swoich inspiracji twórczych. Są to często chwile silnych wzruszeń i nowych idei. Prace przygotowane na tę okazję, rozmowy i refleksje pisarzy są wydawane w postaci książkowej. Fundusze na zorganizowanie dwudniowych spotkań i na wydanie później książki pochodzą z realizacji projektu finansowanego przez Ministerstwo Kultury (koszty projektu „Literackie spotkania autorów bitolskich” za rok 2008 to 2500 EUR). Wśród innych pozycji wydawanych przez bibliotekę należy także wspomnieć przygotowywany na ten rok „Przewodnik informacyjny Działu Periodyków Biblioteki Uniwersyteckiej w Bitoli”, który da czytelnikom kompletną informację na temat zbiorów periodycznych biblioteki (koszt ok. 900 EUR). Trwają też prace nad przygotowaniem do realizacji projektu „WEB – portal: pisarze macedońscy”. Pracownicy biblioteki starają się popularyzować czytelnictwo wśród dzieci i młodzieży. Tradycją stały się już odwiedziny bibliotekarzy w szkołach i przedszkolach, a także prelekcje na temat nowości wydawniczych i działalności Działu Pracy z Dziećmi. Realizowany jest właśnie projekt wydania katalogu, który będzie zawierał informacje na temat zakupionych przez bibliotekę najnowszych wydań książek dla dzieci, encyklopedii, słowników, czasopism (koszt projektu 1000 EUR). Pracownicy biblioteki starają się zainteresować dzieci i młodzież Bitoli zachęcając je do uczestniczenia w różnych projektach. W 2008 r. zrealizowano projekt „Warsztaty literackie dla młodych czytelników”. Projekt ten przewidywał organizowanie warsztatów literackich dla młodych czytelników i późniejszą publikację ich prac (koszt projektu 2500 EUR). Aby wspierać twórczość dziecięcą, pobudzać talenty literackie i uwrażliwiać młodą generację czytelników na piękno języka ojczystego zrealizowane były także projekty „Konkurs na wiersz z użyciem archaizmów macedońskich” (2007 r.) i „Prace literackie na temat: pokój, tolerancja, nieagresja” (2008 r.). Projekty cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród dzieci i młodzieży, zaowocowały wydaniem najciekawszych prac uczestników (koszty realizacji obu projektów to 2000 EUR).

Biblioteka wspiera rozwój talentów i zainteresowań młodszej generacji czytelników. W 2008 r. w ramach projektu „INFO – Kreatywne Centrum” powstało w bibliotece centrum, które ma za zadanie organizowanie ciekawych zajęć dla dzieci i młodzieży, konkursów wiedzy i czytelnictwa. Jest to kontynuacja przygotowywanych od lat w czasie wakacji i ferii zimowych warsztatów twórczych dla dzieci, które wspierały popularyzację czytelnictwa, a jednocześnie pomagały w integracji wielonarodowościowych grup młodych czytelników. Biblioteka w Bitoli współpracuje intensywnie z bitolskim uniwersytetem, szkołami podstawowymi i średnimi, a także z wieloma instytucjami kulturalnymi w mieście i poza nim. Wszystkie ważne wydarzenia kulturalne, istotne dla kraju i miasta daty historyczne mają swoje odzwierciedlenie w różnych imprezach kulturalnych organizowanych przez bibliotekę. Co roku realizowany jest projekt „Obchody rocznic ważnych postaci kultury”, który wieńczą wystawy, prelekcje, spotkania z czytelnikami. W tym roku planowana jest również realizacja projektu, który przewiduje dwudniowy pobyt w bibliotece uniwersyteckiej laureatów Międzynarodowego Festiwalu Poezji „Struski veceri na poezijata” organizowanego w Macedonii od wielu lat. W projekcie jest zaplanowany wieczór poetycki, spotkanie z poetami bitolskimi i czytelnikami biblioteki (koszt 1000 EUR).

Przed kilkoma laty Biblioteka Uniwersytecka wysunęła projekt zorganizowania w Bitoli międzynarodowych targów książki. Targi takie odbywały się wyłącznie w stolicy kraju – w Skopje. Wydawcy macedońscy i zagraniczni zaakceptowali nowy pomysł, a Ministerstwo Kultury udzieliło bibliotece wsparcia finansowego. W 2008 r. udało się bibliotece zorganizować piąte targi książki (koszt projektu 3000 EUR). Stały się one tradycyjną i bardzo popularną imprezą kulturalną miasta.

Biblioteka Uniwersytecka prowadzi od lat intensywną współpracę kulturalną z wieloma krajami. Opiera się ona na realizacji różnorodnych projektów. W 2007 r. Biblioteka Uniwersytecka gościła w Macedońskim Centrum Kultury w Sofii wystawę „Macedonia od starożytności do dzisiaj”. Podczas wystawy zaprezentowano dzieła literackie i reprodukcje odzwierciedlające wielowiekową historię Macedonii, wygłoszona została seria referatów poświęconych historii kraju. Rok później biblioteka zorganizowała w Sofii wystawę książek autorów z Bitoli i okolic (projekt „Bitolskie dziedzictwo literackie”). Wygłoszono wówczas prelekcje na temat literatury macedońskiej i bitolskiego kręgu literackiego. Zawartość wystawy została w całości przekazana Bibliotece Uniwersyteckiej w Sofii. Oba projekty, na łączną sumę ok. 4000 EUR, umożliwiły popularyzację kultury i literatury macedońskiej, a także nawiązanie współpracy z Uniwersytetem i Biblioteką Uniwersytecką w Sofii. Współpraca kulturalna z Bułgarią poszerzona została o współpracę z Biblioteką Narodową w Plovdiv, z którą w minionym roku podpisano w tym celu specjalną umowę.

Rok 2007 zaowocował realizacją projektu „Macedońsko-albańskie spotkania bibliotekarzy: razem po obu stronach granicy”, mającego na celu rozpoczęcie współpracy Biblioteki Uniwersyteckiej z Bitoli z Biblioteką Miejską w Korcza, w Albanii. Doszło do wzajemnych odwiedzin bibliotekarzy w Albanii i Macedonii i podpisania umowy o współpracy obu instytucji. Wymiana doświadczeń, wspólne organizowanie różnych imprez kulturalnych, międzybiblioteczne wypożyczanie zbiorów przyczyni się do integracji obu narodów i zacieśnienia współpracy kulturalnej obu państw. Rozpoczęcie tych działań było możliwe dzięki środkom uzyskanym z Ministerstwa Kultury na realizację tego projektu (koszt 1000 EUR).

Biblioteka Uniwersytecka zrealizowała w 2008 r. jeszcze dwa projekty dotyczące współpracy międzynarodowej. Jednym z nich był projekt „Prezentacja twórczości bitolskich autorów w Bibliotece „Marko Marulic” w Spli, w Chorwacji (koszt realizacji projektu 2500 EUR). Współpraca bitolskiej biblioteki z biblioteką w Split trwa od wielu lat i jest bardzo owocna. Regularnie organizowane są wystawy poświęcone literaturze i kulturze macedońskiej i chorwackiej, wzbogacane zbiorami literatury chorwackiej w Bitoli i literatury macedońskiej w Split, kontynuowana jest także intensywna wymiana doświadczeń bibliotekarzy z obu zaprzyjaźnionych instytucji.

Innym bardzo istotnym przedsięwzięciem była realizacja, w maju 2008 r., projektu „Macedońsko-polska współpraca bibliotek z Bitoli i Wrocławia”. Bibliotekarze z Dolnośląskiej Biblioteki Publicznej im. „Tadeusza Mikulskiego” z Wrocławia odwiedzili bibliotekę w Bitoli, zapoznali się z komputeryzacją i funkcjonowaniem bibliotek macedońskich, zawarli umowę o zacieśnieniu współpracy. Zaplanowane zostało otwarcie zbiorów literatury polskiej w bibliotece w Bitoli i kolekcji książek macedońskich autorów we Wrocławiu, rozmawiano na temat rozpoczęcia międzybibliotecznego wypożyczania zbiorów, a także organizowania wspólnych projektów mających na celu popularyzację kultur obu narodów. Jesienią 2008 r. delegacja z biblioteki w Bitoli gościła we wrocławskiej bibliotece, by kontynuować rozpoczętą współpracę. Bibliotekarze z Bitoli wzięli udział w Międzynarodowej Konferencji „Biblioteki w służbie regionu”, zorganizowanej przez Dolnośląską Bibliotekę Publiczną. Współpraca między obiema bibliotekami jest niezwykle owocna i z pewnością przyczyni się do nawiązania szerszej współpracy bibliotekarzy obu krajów, a tym samym do dalszego rozwijania współpracy kulturalnej obu narodów.

Biblioteka Uniwersytecka w Bitoli ma w swoich planach realizację wielu kolejnych projektów. Pozwolą one poszerzyć jej działalność, udoskonalić funkcjonowanie, wpłynąć na podniesienie poziomu pracy i usług czytelniczych, a jednocześnie umożliwią bardziej wszechstronny rozwój tej instytucji.

Bibliografia

  1. ASIMOV, M. (red.). Pecatarstvoto i izdavastvoto vo Bitola. Bitola: Drustvo za nauka i umetnost ; Mikena, 1998. ISBN 9989-55-008-5.
  2. DIMITROV, N. (red.). Bitola. Bitola: Mikena, 2004. ISBN 9989-55-024-7.
  3. PETROVSKI, D. Transformacija na bibliotekite vo R. Makedonija. Bitola: Drustvo za nauka i umetnost, 1996. ISBN 9989-628-30-0.
  4. STERJOVSKI, A. (red.). Bibliotekarstvoto vo Bitola i Bitolsko. Bitola: Maticna i univerzitetska biblioteka Sv. Klient Ohridski, 1995.
  5. Bibliotecen trend. Bitola: Nacionalna ustanova – Univerzitetska biblioteka Sv. Kliment Ohridski, 2003- . Kwartalnik. ISSN 1409-9497.
  6. Bibliotekarska iskra. Skopje: Bibliotekarsko drustvo na Makedonija, 1955-2000. ISSN 0350-7580.
  7. Bibliotekarstvo. Skopje: Bibliotekarsko drustvo na Makedonija, 2001- . ISSN 1409-9357.
            

Poprzedni - Spis treści - Następny

(C) 2009 EBIB

            Projekty biblioteczne i ich realizacja w Bibliotece Uniwersyteckiej w Bitoli / Małgorzata Maczkowska // W: II Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych. Wrocław, 18-19 czerwca 2009. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2009. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 20). - ISBN 83-921757-6-X. -Tryb dostępu : http://www.ebib.info/publikacje/matkonf/mat20/maczkowska.php