Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych |
Poprzedni - Spis treści - Następny
Michał Pijewski |
Czas dostępu* | Liczba wejść | Średni czas 1 wejścia | Ilość transf. danych** | |
---|---|---|---|---|
Scholarship Online | 612:13:50 | 5049*** | 00:06:16 | 3217545649 |
MyiLibrary | 659:41:42*** | 2507 | 00:15:47 | 5502034939 |
Oxford English Dictionary | 197:11:41 | 1644 | 00:07:11 | 975665459 |
CogNetBooks | 161:04:53 | 1641 | 00:05:53 | 9003742065 |
ElsevierEbooks | 353:56:08 | 1622 | 00:13:05 | 9938980351*** |
Ebook Library Patron Site | 320:33:47 | 1460 | 00:13:10 | 1823435063 |
Encyklopedia Britannica | 87:14:22 | 905 | 00:05:47 | 1023543630 |
Gale Virtual Reference Library | 50:47:32 | 475 | 00:06:24 | 787949928 |
CogNetReferences | 30:07:59 | 317 | 00:05:42 | 634772922 |
Ebrary's Library Center | 06:48:46 | 156 | 00:02:37 | 99893459 |
Wiley Online Books | 14:57:37 | 113 | 00:07:56 | 151924064 |
Blackwell Reference Online | 04:55:36 | 14 | 00:21:06*** | 89112289 |
Suma | 2499:33:53 | 15903 | [00:09:37] | 33248599818 |
Tab. 1 Statystyka dostępu i wykorzystania e-książek.
Gdzie:
*Czas dostępu – godziny:minuty:sekundy
**Ilość transf. danych – podana wartość oznacza liczbę bajtów
***Wartości maksymalne
Faktycznie jednak o poziomie zainteresowania daną grupą zasobów da się powiedzieć cokolwiek miarodajnego, dopiero konfrontując ich statystykę wykorzystania z szerszym kontekstem źródeł elektronicznych. Właśnie temu służyć ma prezentacja zamieszczonych poniżej wykresów, z których każdy ilustruje udział procentowy wykorzystania książek elektronicznych w całkowitej „masie” wykorzystania wszystkich źródeł elektronicznych.
Wykres 1. Udział procentowy wykorzystania książek elektronicznych w całkowitej „masie” wykorzystania
wszystkich źródeł elektronicznych
Wykres 1. Udział procentowy wykorzystania książek elektronicznych w całkowitej „masie” wykorzystania
wszystkich źródeł elektronicznych
Biorąc pod uwagę fakt, że w całym okresie, którego dotyczą przedstawione powyżej dane, użytkownicy mieli nieprzerwany dostęp do 42674 tytułów czasopism elektronicznych i tylko do 1869 tytułów książek elektronicznych (tylko w jednym miesiącu testowania potężnej platformy Ebook Library liczba dostępnych pełnych tekstów książek wynosiła 31903 + 1869, w pozostałych kształtowała się na poziomie ok. 2100 – 2400), stwierdzić można, że zainteresowanie czytelników osiągnęło znaczny poziom. W jaskrawy sposób pokazują to zamieszczone poniżej rankingi 30 najintensywniej wykorzystywanych zasobów elektronicznych w kolejnych miesiącach roku akademickiego 2006/2007. Zielonym kolorem zaznaczono zasoby „książkowe”. W nawiasach, obok nazw zasobów, znajduje się liczba odwiedzin, a ostatni wiersz każdej tabeli – zaznaczony kolorem żółtym –zawiera całkowitą liczbę źródeł, z jakich w danym miesiącu korzystali czytelnicy. Tak jak to zostało zaznaczone wcześniej, statystyki zostały wygenerowane ok. 10 maja, stąd wyraźnie niższe wartości odwiedzin dla tego miesiąca.
Październik 2006 | Listopad 2006 | Grudzień 2006 | |
---|---|---|---|
1. | Scopus (4371) | LEX w Intranecie (4157) |
LEX w Intranecie (3402) |
2. | LEX w Intranecie (2372) |
MyiLibrary (1966) |
Scopus (1321) |
3. | Research on Language and Socia (575) |
Scopus (1960) |
Oxford Scholarship Online (1146) |
4. | Blackwell-Synergy (545) |
TESOL Quarterly (775) |
ElsevierEbooks (906) |
5. | Encyklopedia Britannica (499) |
Biochemistry (556) |
Blackwell-Synergy (738) |
6. | Taylor And Francis Online (393) |
Blackwell-Synergy (554) |
SAGE (630) |
7. | The American economic review (384) |
Oxford Scholarship Online (543) |
MyiLibrary (538) |
8. | Journal of the American Chemic (364) |
Journal of the American Chemic (402) |
CogNetBooks (213) |
9. | Annual Reviews (347) |
ElsevierEbooks (363) |
Taylor And Francis Online (205) |
10. | Oxford Scholarship Online (322) |
Taylor And Francis Online (335) |
Oxford English Dictionary (187) |
11. | CogNetBooks (241) |
SAGE (323) |
Academic Search Premier (184) |
12. | Academic Search Premier (200) |
CogNetBooks (316) |
Annual Reviews (156) |
13. | Science (AAAS) (198) |
Organic letters (309) |
ISI Emerging Market (155) |
14. | Oxford English Dictionary (176) |
Annual Reviews (229) |
Journal of organic chemistry (112) |
15. | ERIC (154) |
Journal of organic chemistry (225) |
Nature (102) |
16. | MLA International Bibliography (151) |
Oxford English Dictionary (213) |
Brepols (92) |
17. | Polyhedron (130) |
The journal of physical chemis (197) |
Wiley Online Books (83) |
18. | Nature (120) |
Academic Search Premier (191) |
The Lancet (74) |
19. | Science (114) |
About campus (142) |
Science (72) |
20. | CogNet (110) |
Nature (134) |
Carbon (70) |
21. | MEDLINE (96) |
Angewandte Chemie. Internation (118) |
Journal of the American Chemic (69) |
22. | Journal of Molecular Structure (92) |
Agricola (106) |
European Journal of Solid Stat (66) |
23. | Synthesis (88) |
CogNet (104) |
MLA International Bibliography (63) |
24. | Tetrahedron Letters (86) |
Brepols (102) |
CogNet (59) |
25. | Ingenta (85) |
Acta crystallographica. Sectio (98) |
Journal of Molecular Structure (59) |
26. | Nature (84) |
International Journal of Hydro (98) |
Tetrahedron (50) |
27. | Biochemistry (82) |
ERIC (95) |
Tetrahedron Letters (48) |
28. | Journal of Organic Chemistry (80) |
ISI Emerging Market (90) |
CogNetReferences (47) |
29. | Agricola (78) |
Organometallics (87) |
Ulrich's International Periodi (47) |
30. | Tetrahedron (78) |
Science (AAAS) (84) |
MEDLINE (46) |
z: | 2355 | 2157 | 1826 |
Tab. 2 Ranking 30 najintensywniej wykorzystywanych zasobów elektronicznych od października do grudnia 2006 r.
Styczeń 2007 | Luty 2007 | Marzec 2007 | |
---|---|---|---|
1. | LEX w Intranecie (4865) |
LEX w Intranecie (3702) |
LEX w Intranecie (5077) |
2. | Scopus (1963) |
Scopus (1781) |
Scopus (1967) |
3. | Oxford Scholarship Online (496) |
Ebook Library Patron Site (1394) |
Oxford Scholarship Online (458) |
4. | Gale Virtual Reference Library (460) |
Oxford Scholarship Online (452) |
Oxford Journals (389) |
5. | ElsevierEbooks (325) |
Oxford English Dictionary (440) |
CogNetBooks (202) |
6. | Academic Search Premier (287) |
CSA (293) |
Nature (195) |
7. | CogNetBooks (286) |
CogNetBooks (184) |
F1000Biology (194) |
8. | CSA (231) |
Nature (149) |
ERIC (179) |
9. | GeoScience World (207) |
Academic Search Premier (133) |
Academic Search Premier (167) |
10. | Oxford English Dictionary (170) |
East View Online (131) |
Oxford English Dictionary (161) |
11. | Nature (152) |
Journal of the American Chemic (131) |
Encyclopaedia Judaica (135) |
12. | Journal of the American Chemic (140) |
MLA International Bibliography (122) |
Journal of the American Chemic (124) |
13. | MLA International Bibliography (126) |
ISI Emerging Market (98) |
ISI Emerging Market (119) |
14. | CogNet (125) |
ERIC (89) |
Science (118) |
15. | ISI Emerging Market (116) |
Journal of organic chemistry (87) |
MLA International Bibliography (102) |
16. | Journal of organic chemistry (103) |
Tetrahedron (87) |
CogNet (97) |
17. | Times D.A. (103) |
Science (83) |
Journal of organic chemistry (97) |
18. | Agricola (99) |
GeoScience World (75) |
LGBT Life with Full Text (97) |
19. | ERIC (95) |
CogNet (73) |
Physical review letters (97) |
20. | Journal of Molecular Structure (92) |
MEDLINE (69) |
Gender Studies Database (96) |
21. | Science (84) |
Tetrahedron Letters (69) |
SocINDEXTM with Full Text (88) |
22. | GeoRef (78) |
Journal of Molecular Structure (65) |
MathSciNet (82) |
23. | Tetrahedron (78) |
Journal of physical chemistry. (64) |
Agricola (74) |
24. | Ulrich's International Periodi (78) |
Times D.A. (62) |
ProQuest (71) |
25. | Tetrahedron Letters (72) |
Brepols (57) |
Tetrahedron (66) |
26. | Annee Philologique (65) |
Angewandte Chemie. Internation (55) |
Times D.A. (66) |
27. | Angewandte Chemie. Internation (63) |
GeoRef (53) |
Ebook Library Patron Site (65) |
28. | Organic letters (58) |
The journal of chemical physic (53) |
Tetrahedron Letters (64) |
29. | The journal of chemical physic (58) |
SocINDEXTM with Full Text (52) |
Foreign Affairs (63) |
30. | CogNetReferences (56) |
MathSciNet (50) |
GeoRef (62) |
z: | 2160 | 2085 | 2477 |
Tab. 3 Ranking 30 najintensywniej wykorzystywanych zasobów elektronicznych od stycznia do marca 2007 r.
Kwiecień 2007 | Maj 2007 | |
---|---|---|
1. | LEX w Intranecie (3388) |
LEX w Intranecie (724) |
2. | Scopus (1036) |
Oxford Scholarship Online (389) |
3. | Oxford Scholarship Online (448) |
Scopus (275) |
4. | Oxford Journals (254) |
ElsevierEbooks (62) |
5. | ProQuest (132) |
Blackwell Reference Online (32) |
6. | Ebrary's Library Center
(115) |
Journal of the American Chemic
(32) |
7. | Nature (114) |
Nature (21) |
8. | CogNetBooks (110) |
Heterocycles (20) |
9. | Journal of the American Chemic (101) |
Journal of organic chemistry (20) |
10. | Oxford English Dictionary
(89) |
Journal of popular culture
(20) |
11. | CSA (85) |
CSA (17) |
12. | Academic Search Premier (81) |
Academic Search Premier (16) |
13. | ISI Emerging Market (77) |
Angewandte Chemie. Internation (15) |
14. | Science (70) |
ProQuest (15) |
15. | ERIC (65) |
CogNetBooks (14) |
16. | Physical review letters (58) |
Journal of Photochemistry and (14) |
17. | Times D.A. (56) |
Landscape and Urban Planning (12) |
18. | Tetrahedron Letters (55) |
Tetrahedron Letters (12) |
19. | Thieme Connect (55) |
Journal of Molecular Structure (11) |
20. | Journal of organic chemistry (54) |
Physical review letters (11) |
21. | MLA International Bibliography (54) |
Analytical chemistry (9) |
22. | Angewandte Chemie. Internation (53) |
ISI Emerging Market (9) |
23. | MEDLINE (53) |
Oxford English Dictionary
(9) |
24. | Journal of Molecular Structure (45) |
Science (9) |
25. | Communication and Mass Media C (42) |
The journal of chemical physic (9) |
26. | Foreign Affairs (42) |
Times D.A. (9) |
27. | Physical review. B, condensed (42) |
Acta crystallographica. Sectio (8) |
28. | LGBT Life with Full Text (41) |
Advances in Space Research (8) |
29. | The journal of chemical physic (41) |
Applied Organometallic Chemist (8) |
30. | Gender Studies Database (38) |
Chemical reviews (8) |
z: | 1735 | 584 |
Tab. 4 Ranking 30 najintensywniej wykorzystywanych zasobów elektronicznych od kwietnia do maja 2007 r.
Jak to już zostało powiedziane wcześniej, część książek elektronicznych, do których odnośniki zostały umieszczone na stworzonej we wrześniu 2006 r. podstronie WWW „E-książki” – a dokładnie kolekcje: Oxford Scholarship Online oraz CogNet Library – dostępna była dla czytelników w trybie on-line już od stycznia 2006 r., z tą różnicą, że udostępniano je jako jedne z wielu zasobów w dziale „Bazy danych” (por. il. 2.2). W tej sytuacji porównanie statystyk wykorzystania tych zasobów w okresie od stycznia 2006 r. do września 2006 r., ze statystykami wykorzystania w kolejnych miesiącach, dało szansę poczynić pewne spekulacje na temat wpływu, jaki na zainteresowanie czytelników w/w źródłami miała zmiana ich ekspozycji w ramach strony WWW.
Ponadto wraz z „oficjalnym” rozszerzeniem oferty źródeł elektronicznych o nowe medium zdecydowano się podjąć próbę szerszego zainteresowania nim kadry naukowej poprzez rozesłanie stosownej informacji drogą mailową. Pracownicy UAM byli już wcześniej powiadamiani tym kanałem o każdym z udostępnianych przed wrześniem 2006 r. zasobów książek elektronicznych, jednak tym razem zdecydowano się na pewne zmiany w formie i treści owych powiadomień. Przede wszystkim istotnym wydało się, aby każdy z listów miał imiennego nadawcę i takiegoż adresata. Dotychczas bowiem nadawcą była „Biblioteka Uniwersytecka”, a adresata określała zawarta w tytule etykieta „List ogólnouczelniany”. Poza tym postanowiono zindywidualizować również treść listu i jego tytuł, tak aby otrzymująca go osoba dostawała możliwie uszczegółowioną informację na temat dostępnej literatury z dziedziny, którą faktycznie się zajmuje. Któż z nas bowiem nie posyła do „kosza” natychmiast, bez otwierania, e-maili, które już na pierwszy rzut oka (na tytuł) dotyczą nas w zakresie bliżej nieokreślonym albo tylko pośrednio. I wreszcie ostatnia istotna innowacja, polegająca na ożywieniu zawartości maila elementami graficznymi – czy to zdjęciem podstrony „E-książki”, aby zapoznać odbiorcę z jej wyglądem i w pewien sposób przyzwyczaić go do niej, czy też zdjęciami okładek książek z potencjalnie interesującej adresata dziedziny, co w pewien sposób „urealnia” świat „wirtualnej” literatury. Opisane powyżej zmiany nie są oczywiście pomysłem ani autorskim, ani oryginalnym – zrodzonym w procesie twórczej iluminacji, ale pozyskanym raczej na drodze obserwacji metod, jakimi posługują się profesjonalne agencje reklamowe według wytycznych i na zlecenie specjalistów-marketingowców w ramach komercyjnych akcji mailingowych. Wystarczy założyć sobie konto pocztowe na którymś z popularnych darmowych portali, aby w trakcie kilku dni zyskać pokaźny materiał poglądowy w postaci wszechobecnego tzw. spamu, czyli reklam dystrybuowanych drogą mailową.
Il. 3. Stary sposób informowania o nowych zasobach.
Il. 4. Zmodyfikowany sposób informowania o nowych zasobach.
Dążeniu do podniesienia skuteczności działań informacyjnych odnoszących się do nowych zasobów w ofercie e-źródeł przyświecał – poza chęcią szerokiego zwrócenia uwagi czytelników na nowe medium – jeszcze jeden, dodatkowy cel: próba zainteresowania usługami on-line grupy czytelników najbardziej chyba przywiązanej do tradycyjnych papierowych źródeł i najrzadziej korzystającej z ich elektronicznych odpowiedników, to jest przedstawicieli nauk humanistycznych. Stąd też w pierwszej kolejności szczegółowe informacje o dostępnej on-line literaturze skierowano np. m.in. do filozofów, teologów czy muzykologów, co zostało zresztą przyjęte zaskakująco entuzjastycznie.
Modyfikacje w sposobie promowania wśród czytelników książek elektronicznych udostępnianych już od pewnego czasu – analogicznie jak w przypadku zmian w ich umiejscowieniu i prezentacji na stronie WWW – pozwoliły na pewne obserwacje dotyczące wpływu, jaki te działania (traktowane tutaj jako zmienne) mogły mieć na poziom ich wykorzystania. Ów poziom wykorzystania określać tu będą dwie podstawowe wartości: liczba odwiedzin oraz czas korzystania. Podawanie przy wszelkich tego typu porównaniach obydwu tych kryteriów wydaje się uzasadnione, a nawet konieczne, albowiem nierozstrzygniętym pozostaje dylemat, czy za intensywniej wykorzystany uznać należy zasób, z którego jedna osoba korzystała przez trzy godziny, czy taki, z którego skorzystało 10 osób, ale w czasie łącznie nieprzekraczającym pół godziny. Istnieje oczywiście jeszcze jedno – z tych najbardziej podstawowych – kryterium ilości transferowanych danych, ale z uwagi na fakt, iż celem niniejszego referatu jest jedynie pokazanie pewnych tendencji, nie będzie ono tutaj w szczególny sposób eksponowane.
Za przykład do pobieżnej analizy posłużą nam tu, jak to już zostało zasygnalizowane wcześniej, dwa serwisy książek elektronicznych Oxford Scholarship Online oraz MIT CogNet.
CogNet jest platformą-hostem dla 459 monografii, 7 pozycji o charakterze encyklopedyczno-słownikowym oraz pełnotekstowej bazy danych indeksującej kilka czasopism i ogromne archiwa materiałów konferencyjnych – a wszystko z interdyscyplinarnej dziedziny „cognitive neuroscience”. Z zasobu tego korzystają zatem zarówno lingwiści, jak psychologowie, biolodzy czy antropolodzy. W przypadku CogNetu nie podjęto żadnych dodatkowych działań promujących. ¬ródło to było dostępne on-line dla czytelników BU UAM już od 2004 r., we wrześniu 2006 r. zmienił się jedynie sposób jego prezentowania na stronie internetowej biblioteki: w dziale „Bazy danych” pozostawiono bezpośredni odnośnik do pełnotekstowej bazy czasopism i materiałów konferencyjnych (na poniższym wykresie CogNet), zaś w dziale „E-książki” umieszczono bezpośrednie odnośniki do zbioru monografii (CogNetBooks) oraz zestawu encyklopedii (CogNetReferences). Takie rozwiązanie pozwala obecnie śledzić zainteresowanie czytelników poszczególnymi komponentami CogNetu, a nie tylko serwisem jako całością. Poniższe wykresy ilustrują zmiany w poziomie tegoż zainteresowania. Niestety niezbyt fortunna konfiguracja jednego z elementów systemu generującego statystyki wykorzystania na etapie jego wdrażania w BU UAM sprawiła, iż obecnie nie dysponujemy dla tego zasobu szczegółową statystyką starszą niż maj 2006 r. Tym niemniej, pewna ogólna tendencja zdaje się być wyraźnie widoczna.
Wykres 2. Zainteresowanie serwisem CogNet
Oxford Scholarship Online z kolei jest serwisem homogenicznym, skupiającym 1353 tytuły prac o charakterze monograficznym z zakresu nauk politycznych, filozofii, historii, religioznawstwa i teologii oraz ekonomii i stosunków międzynarodowych. W przypadku tego zasobu, udostępnianego czytelnikom BU UAM on-line od stycznia 2006 r., poza zmianą sposobu jego eksponowania na stronie WWW, to jest przeniesieniem go z działu „Bazy danych” do działu „E-książki” we wrześniu 2006 r., podjęto jeszcze dodatkowe działania promocyjne. Polegały one mianowicie na rozesłaniu drogą elektroniczną ok. 500 listów do pracowników naukowych i doktorantów reprezentujących dziedziny odpowiadające zawartości OSO. Każdy z e-maili zawierał informacje ściśle dopasowane do profilu potencjalnych zainteresowań badawczych konkretnego pracownika bądź doktoranta. Efekt pokazują poniższe wykresy.
Wykres 3. Zainteresowanie serwisem Oxford Scholarship Online
Kilka spostrzeżeń na temat reakcji czytelników na zaproponowaną nowość
Oprócz utrzymanych w życzliwym tonie opinii osób usatysfakcjonowanych poczynaniami BU UAM, typu:
„Szanowny Panie Michale,
bardzo dziękuję za tak dostosowaną do potrzeb odbiorcy propozycję. Obydwie encyklopedie stanowią bardzo cenne źródło wiedzy z zakresu nauk sądowych i - co istotne - uzupełniają dotkliwie odczuwany w tych naukach brak nowoczesnego i kompleksowego podręcznika źródłowego.
Z poważaniem,
dr Sxxxxx xxxxxxxxxxx
Katedra xxxxxxxxxxxxx WPiA UAM”
„Szanowny Panie,
Bardzo dziękuję za wiadomość. Cieszę się niezmiernie tymi możliwościami oraz tym, że Pan mnie powiadomił; pewnie sama tak szybko nie spostrzegłabym tej możliwości.
Serdecznie pozdrawiam,
Teresa xxxxxx”
„Bardzo dziękuję za wskazanie tego cennego źródła informacji. Jednocześnie gratuluję ciągłego postępu biblioteki w zakresie źródeł elektronicznych
serdecznie pozdrawiam
Witold xxxxxxxxxxxx”
„Szanowny Panie Michale!
Na wstępie chciałbym przeprosić, że tak późno reaguje na Pana e-mail,
[…]Jednocześnie chciałbym wyrazić swoje głębokie uznanie w odniesieniu do
projektu i podziękowanie za możliwość korzystania z zawartych publikacji.
Mam przy tym pytanie natury technicznej […]
Z góry dziękuję za odpowiedź,
Z wyrazami szacunku,
Tomasz xxxxxxxxxxx”
„Panie Michale,
Bardzo dziękuję za te informacje! No i że Pan o mnie pamięta - czuje się wyróżniony;)
Pozdrawiam serdecznie, MW”
zdarzają się również takie, jak przytoczony poniżej – głosy pełne niezadowolenia i krytycyzmu, np.:
„Szanowny
Panie,
dziękuję za informacje. Mam parę uwag w odniesieniu do proponowanych przez
Pana książek i dostępu do nich.
Przykładowo: dlaczego nie mam prawa do przechowywania ściągniętych z sieci
artykułów na dwóch komputerach? Mimo tych zastrzeżeń postanowiłem sprawdzić
reklamowane przez Pana książki. Niestety, dostęp do nich jest niemożliwy bez
posiadania karty bibliotecznej. […] Nie mam czasu, by zajmować się wyrabianiem
sobie
karty bibliotecznej, do czego bynajmniej nie zachęca obowiązkowa, coroczna
opłata za jej posiadanie.
Kolejną wątpliwość budzi ograniczony czas dostępu: tylko do 2007-01-07.
Nie wiem, czy książki dostępne są w pojedynczych plikach, umożliwiających
ich ściągniecie i zapisanie na dysku lokalnym -- podejrzewam, że nie.
Wówczas oferta ich przeglądania nie jest niczym innym jak ich reklamą.
Może więc od razu tak to nazywać?
Uwagi, które Panu przekazuję, są wspólne wielu pracownikom Instytutu
xxxxxxxxxx -- w podobnej postaci usłyszałem je na posiedzeniu jednej z Rad
Instytutu, na której byłem obecny.
Z poważaniem,
Tomasz xxxxxxxxxxx
Zarówno jednak ta pierwsza (na szczęście dużo liczniejsza), jak i ta druga (w stosunku do pierwszej – procentowo marginalna, ku ogromnemu zadowoleniu) grupa opinii mogą być powodem satysfakcji: działania biblioteki nie są ignorowane. W przypadku zdań przychylnych – cieszy skłonność (wśród przynajmniej części społeczności akademickiej) do nawiązywania personalnego kontaktu i budowania atmosfery wzajemnej życzliwości w niełatwych przecież dla obydwu stron warunkach organizacyjno-ekonomicznych. W przypadku zdań krytycznych, nawet jeśli częstokroć rozczarowuje merytoryczny poziom argumentów – uświadamiają one dobitnie potrzebę jeszcze intensywniejszych działań informacyjno-edukacyjnych i wyznaczają obszary, w które owe działania winny mierzyć.
Korespondencja prowadzona z czytelnikami przy okazji rozszerzania oferty e-źródeł o książki elektroniczne stanowi cenne źródło informacji na temat kryteriów, jakimi kierują się oni przy ocenie proponowanych im w ramach testów zasobów, jak również swoistej hierarchii ich preferencji.
Na pierwszy plan wysuwa się obserwacja, iż czytelnicy szczególnie krytycznie reagują na prezentacje serwisów/platform, które nie dają dostępu do pełnych tekstów książek. Jeden z czytelników przyrównał taką sytuację do oglądania w księgarni zafoliowanych woluminów i trudno odmówić celności takiej analogii. Z drugiej zaś strony, sytuacja pełnego dostępu do całych zawartości kolekcji posadowionych na testowanych platformach działa częstokroć bardzo mylnie i wywołuje dość powszechne nieporozumienie: odbiorcy w pierwszej chwili skłonni są oceniać serwis po ilości udostępnionej literatury, nie biorąc pod uwagę faktu, że ewentualny zakup dotyczy w większości przypadków pojedynczych tytułów, a nie dostępu do całej zawartości serwisu. W tym wypadku duży początkowy entuzjazm prowadzi do jeszcze większego rozczarowania i w efekcie pewnego zniechęcenia, jeśli chodzi o zainteresowanie nowościami na etapie testów.
Drugim – czasem równorzędnym, a czasem dopiero kolejnym – czynnikiem decydującym o atrakcyjności serwisu jest sposób prezentowania zawartości książek. Preferowany jest tu oczywiście model typu plik lub – jak to ma najczęściej miejsce – seria plików (rozdziały) w formacie .pdf (lub alternatywnym), który można wydrukować bądź zapisać na własnym dysku i korzystać z niego off-line. Zdecydowana większość użytkowników nie wyobraża sobie czytania prac monograficznych (i w ogóle jakichkolwiek dłuższych fragmentów tekstu) na ekranie komputera, stąd format html, który stosują niektórzy wydawcy, aby utrudnić kopiowanie bądź drukowanie dłuższych fragmentów tekstu, co raczej nie spotyka się z przychylnością i akceptacją w akademickim świecie.
I wreszcie ostatnim, ale jednak mieszczącym się w tej „pierwszej trójce” najistotniejszych czynników wpływających na poziom faktycznego wykorzystania udostępnianych w ramach testu książek, jest konieczność wykonania przed ich przejrzeniem wszelkich dodatkowych czynności, takich jak np. instalacja dedykowanego czytnika (np. Ebrary) albo założenie indywidualnego konta (np. EBL, Wiley). Zwłaszcza w przypadku osób starszych, pracowników naukowych z dłuższym stażem, daje się tu zauważyć pewną barierę – psychologiczny opór, który w takich sytuacjach prowadzi do dyskwalifikacji „zbyt skomplikowanego w obsłudze” w odczuciach danej osoby zasobu.
Co ciekawe, użytkownicy w zaskakująco niewielkim stopniu zwracają uwagę na jakość i stopień zaawansowania całej „infrastruktury”, którą obudowane są serwisy książek elektronicznych, czyli np. pełnotekstowej wyszukiwarki, narzędzi służących organizacji wyników wyszukiwania i pracy z tekstem. Z drugiej strony, przeglądając materiały reklamowe wydawców, nie sposób uniknąć wrażenia, że to właśnie stopień zaawansowania owego oprzyrządowania „okołoksiążkowego” jest głównym argumentem mającym przekonać klientów o wyższości danego produktu nad produktem konkurencji. Być może jednak dzieje się tak dlatego, że owe materiały reklamowe skierowane są w istocie nie tyle do tzw. end-users, co do bibliotekarzy – osób odpowiedzialnych za organizację dostępu do źródeł informacji.
Komunikacja na linii klient (w naszym przypadku: biblioteka) – dostawca, to znaczy przejrzyste wyrażanie potrzeb i oczekiwań przez pierwszą ze stron oraz wyczerpujące i precyzyjne informowanie o możliwościach produktu i zasadach korzystania z niego przez drugą, jest bardzo utrudnione w sytuacji, kiedy każda z wyżej wymienionych stron dopiero „uczy się” nowego medium i nabywa doświadczeń związanych z jego obsługą i rozpowszechnianiem.
Sytuację dodatkowo utrudnia fakt znacznego (nieraz nawet zasadniczego) zróżnicowania pomiędzy wydawcami bądź agregatorami, jeżeli chodzi o zasady sprzedaży e-booków i późniejsze zasady korzystania z nich przez czytelników. Bibliotekarzom, którzy po kilku przeprowadzonych testach orientują się już dość dobrze, na co zwrócić uwagę przy zamawianiu nowych publikacji, łatwiej nieraz uzyskać miarodajne informacje z usytuowanego na innym kontynencie serwisu osługi klienta niż od lokalnego przedstawiciela.
Niespełna półtoraroczne doświadczenia BU UAM w Poznaniu w wyszukiwaniu interesujących – tak z punktu widzenia możliwości (finansowych i technicznych) naszej uczelni, jak i oczekiwań kadry naukowej – ofert książek elektronicznych pokazują absolutny brak reguł, jeśli chodzi o postawy samych oferentów. Zdarza się, że wielcy dostawcy zagraniczni nie widzą w pojedynczej polskiej uczelni „obiecującego” klienta i wszelkie zapytania traktują z rezerwą, by nie powiedzieć – opieszale, tzn. już w sposobie prowadzenia korespondencji można wyraźnie wyczuć, że nie są zainteresowani udzieleniem, np. dostępu testowego do swoich zasobów (czego oczywiście nigdy nie wyrażają wprost). Zdarzają się jednak i sytuacje skrajnie przeciwne: dystrybutor z drugiego krańca globu, np. z Australii już na wstępnym etapie kontaktów prezentuje postawę takiej dbałości o potencjalnego klienta, że nie można wyjść z podziwu nad profesjonalizmem i wysoką kulturą – bądź co bądź bezinteresownej na tym etapie – obsługi. Jeśli zaś chodzi o rodzimych dystrybutorów elektronicznych źródeł informacji, można spotkać się z sytuacją, w której ktoś, dla przyciągnięcia znacznej liczby potencjalnych nabywców oferuje w ramach testu „pełny dostęp do całej zawartości”, by potem, już po umieszczeniu linku na stronie biblioteki okazało się, że w rzeczywistości zasady „testowania” są znacznie mniej atrakcyjne.
Wnioski, jakie płyną z tego typu doświadczeń kierują nieuchronnie w stronę myślenia o konsolidacji środowiska bibliotekarzy zajmujących się źródłami elektronicznymi i podjęcia dyskusji na temat możliwości tworzenia struktur konsorcyjnych, analogicznych jak to ma miejsce w przypadku e-czasopism.
Celem niniejszego referatu było wzbogacenie środowiskowej dyskusji wokół „gorącego” tematu książek elektronicznych o głos relacjonujący najświeższe doświadczenia jednej z większych polskich bibliotek uczelnianych w tej materii.
Przedstawiono dane ilościowe obrazujące poziom zainteresowania czytelników nowym medium oraz spostrzeżenia na temat wpływu, jaki na owo zainteresowanie można wywrzeć przy pomocy czynników takich, jak sposób prezentacji zasobów na stronie WWW biblioteki, czy metody informowania o nich drogą poczty elektronicznej. Spostrzeżeń tych zdecydowanie nie można uznać za odkrywcze: zdrowy rozsądek podpowiada, iż bardziej wyraziste wyeksponowanie zasobów na stronie internetowej zwiększa prawdopodobieństwa trafienia na nie przez odwiedzających tę stronę, czy też to, że atrakcyjniej skonstruowana wiadomość o nowych zasobach bardziej zachęca do zainteresowania się nimi. Chodziło tu raczej o pokazanie, jak znaczny jest to wpływ (w obu przypadkach podnoszący poziom zainteresowania zasobami o znacznie powyżej 100%) i tym samym zachęcenie innych do podobnych działań.
Wreszcie zaprezentowano kilka ogólnych obserwacji na marginesie głównego tematu, w nadziei na ich skonfrontowanie z doświadczeniami pozostałych uczestników dyskusji.
Poprzedni - Spis treści - Następny
(C) 2007 EBIB
Książki elektroniczne w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu – stopień zainteresowania czytelników na tle wykorzystania pozostałych źródeł elektronicznych. / Michał Pijewski, // W: Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy Polonijnych. Wrocław, 4-6 lipca 2007 roku. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2007. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 17). - ISBN 83-921757-6-X. -Tryb dostępu : http://www.ebib.info/publikacje/matkonf/mat17/pijewski.php |