Opracowanie przedmiotowe dokumentów z zakresu nauk ścisłych: matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Język haseł przedmiotowych KABA: teoria, praktyka, przyszłość Kazimierz Dolny, 20-22 września 2006 |
Poprzedni - Spis treści - Następny
Barbara MigdałekBiblioteka Jagiellońska Określniki w języku KABA stosowane po tematach z zakresu chemii
|
absorpcja i adsorpcja | np. Węgiel aktywny--absorpcja i adsorpcja |
afinacja | np. Miedź--afinacja |
analiza | np. Związki organiczne--analiza |
aparatura i sprzęt | np. Chemia przemysłowa--aparatura i sprzęt |
aspekt środowiskowy | np. Metale ciężkie--aspekt środowiskowy |
aspekt zdrowotny | np. Nitrozoaminy--aspekt zdrowotny |
barwienie | np. Polipropylen--barwienie |
deterioracja | np. Kompozyty polimerowe--deterioracja |
domieszki | np. Szkło--domieszki |
doświadczenia | np. Chemia--doświadczenia |
inkluzje | np. Metale--inkluzje--konferencje |
izotopy | np. Hel--izotopy |
konformacja | np. Kwasy nukleinowe--konformacja |
konkursy | np. Chemia--konkursy--Polska |
metody statystyczne | np. Chemia organiczna--metody statystyczne |
nomenklatura | np. Chemia-nomenklatura--historia |
notacja | np. Chemia--notacja--encyklopedie |
palność | np. Tworzywa sztuczne-palność--konferencje |
pochodne | np. Pirymidyny--pochodne |
powierzchnie | np. Tlenki metali--powierzchnie |
produkty uboczne | np. Galwanizacja--produkty uboczne |
recykling | np. Pluton--recykling |
separacja | np. Biopolimery--separacja |
skład chemiczny | np. Kosmetyki--skład chemiczny |
skutki fizjologiczne | np. Selen--skutki fizjologiczne |
specjacja | np. Rtęć-specjacja--konferencje |
struktura | np. Związki koordynacyjne--struktura |
studia i nauczanie | np. Chemia--studia i nauczanie |
synteza | np. Tlenki azotu--synteza |
środki bezpieczeństwa | np. Chemikalia--środki bezpieczeństwa |
techniki | np. Chemia analityczna--techniki |
transport fizjologiczny | np. Białka--transport fizjologiczny |
widma | np. Metale ziem rzadkich--widma |
zastosowania naukowe | np. Chromatografia gazowa-- zastosowania naukowe |
zastosowania przemysłowe | np. Polimery--zastosowania przemysłowe |
zastosowanie w leczeniu | np. Fluorki--zastosowanie w leczeniu |
zawartość | np. Siarczek żelaza--zawartość pierwiastków śladowych |
związki | np. Żelazo--związki |
Na listach określników, o których mówiliśmy powyżej znajduje się bardzo wiele określników rzeczowych, które pełnią także funkcje tematu. Przykładami takich określników używanych do tworzenia haseł rozwiniętych potrzebnych przy opracowywaniu przedmiotowym dokumentów w zakresie nauk chemicznych są między innymi:
--biotechnologia, np. Enzymy--biotechnologia i Biotechnologia--aspekt środowiskowy
--badania, np. Chemia organiczna--badania--Polska i Badania--Afryka Południowa
--chemia, np. Polimery--chemia i Chemia--podręczniki --filozofia, np. Chemia--filozofia i
Filozofia-konferencje
--informatyka, np. Chemia kwantowa--informatyka i Informatyka--podręczniki akademickie
--innowacje, np. Tworzywa sztuczne--innowacje--konferencje i Innowacje--aspekt ekonomiczny
--kontrola jakości, np. Pierwiastki śladowe--analiza--kontrola jakości i Kontrola jakości--aspekt społeczny
--korozja, np. Stal--korozja i Korozja--konferencje
--laboratoria, np. Chemia--laboratoria--akredytacja i Laboratoria--Europa--spisy
--lepkość, np. Polimery--lepkość--modele matematyczne i Lepkość--pomiar
--matematyka, np. Inżynieria chemiczna--matematyka i Matematyka--20w.
--materiały, np. Przemysły chemiczne--materiały i Materiały--czasopisma
--metody symulacji, np. Dynamika cząsteczkowa--metody symulacji i Metody symulacji--podręczniki akademickie
--mikroskopia, np. Szkło--mikroskopia i Mikroskopia--podręczniki laboratoryjne
--modele matematyczne, np. Polimery--modele matematyczne i Modele matematyczne--wydawnictwa popularne
--nauczanie wspomagane komputerowo, np. Chemia--nauczanie wspomagane komputerowo i Nauczanie wspomagane komputerowo--Europa--1990
--oprogramowanie, np. Chemia kwantowa--oprogramowanie i Oprogramowanie--historia
--pobieranie próbek, np. Węgiel--pobieranie próbek i Pobieranie próbek--normy
--przepisy bezpieczeństwa, np. Substancje promieniotwórcze--przepisy bezpieczeństwa i Przepisy bezpieczeństwa--Polska
--rozpad radioaktywny, np. Uran--rozpad radioaktywny--aspekt środowiskowy i Rozpad radioaktywny--pomiar--konferencje
--rozpuszczalność, np. Sacharydy--rozpuszczalność i Rozpuszczalność--rozprawy akademickie
--spalanie, np. Tworzywa sztuczne--spalanie-poradniki i Spalanie--zadania i ćwiczenia
--stopy, np. Tytan(metal)--stopy--struktura i Stopy--atlasy
--symulacja komputerowa, np. Chemia radiacyjna--symulacja komputerowa i
Symulacja komputerowa--konferencje
--technologia dostosowana, np. Przemysły chemiczne--technologia dostosowana i Technologia dostosowana--Afryka Czarna
--termodynamika, np. Kompozyty cementowe--termodynamika i Termodynamika--podręczniki dla szkół średnich
--toksykologia, np. Pestycydy-toksykologia--podręczniki i Toksykologia--podręczniki laboratoryjne
--transport, np. Chemikalia--transport--przepisy bezpieczeństwa i Transport--Polska
--związki organiczne, np. Chlor--związki organiczne--produkcja i handel i Związki organiczne--aspekt środowiskowy
Niektóre z określników swobodnych rzeczowych stosowanych po tematach z zakresu chemii tworzą z tematami hasła rozwinięte, które zostają wprowadzone do kartoteki wzorcowej KABA. Dzieje się tak, gdy jest to niezbędne dla dopełnienia związków semantycznych w języku, np.:
NP Inżynieria chemiczna--aparatura i sprzęt
TN Homogenizatory
NP Chemia--badania
TN Badania
NP Beton—chemia
TO Chemia betonu
Właściwości chemiczne betonu
TN Chemia przemysłowa
NP Siarka--związki organiczne
TN Siarka--związki
Stosunkowo niedużą grupę stanowią określniki związane z tematem używane przy opracowywaniu przedmiotowym dokumentów z zakresu chemii. Określniki te nie mają samodzielnych rekordów haseł wzorcowych, a do kartoteki języka KABA wchodzą wyłącznie w połączeniu z właściwym tematem (tematami). Przykładami takich określników są między innym:
warstwy cienkie | np. Diament--warstwy cienkie |
napromieniowanie | np. Osady ściekowe--napromieniowanie |
kompleksy | np. Metale przejściowe--kompleksy |
reologia | np. Polimery--reologia |
topnienie | np. Polimery--topnienie |
modele | np. Molekuły--modele |
NP Molekuły—modele
TO Cząsteczki--modele
Modele cząsteczkowe
Modele molekularne
TN Modele chemiczne
Uwaga: Przedstawiają strukturę przestrzenną cząsteczek.
Uwaga: Określnik -- modele jest określnikiem związanym z tematem Molekuły.
Określniki te stosuje się tylko po tych tematach i określnikach rzeczowych, które posiadają z nimi łączliwość, np.:
Chemia przemysłowa--Polska—historia
Chemia fizyczna i teoretyczna-badania-Niemcy-20w.
Określniki te czerpiemy z listy podstawowej określników chronologicznych [OCH], studiując dokładnie zasady stosowania, np.
Alchemia--16 w.
Chemia--1900--1945.
Jak już wspominaliśmy na początku, określniki formy wskazują na formę piśmienniczą, wydawniczą, czy też przeznaczenie czytelnicze.
Źródłem określników formy jest Lista Podstawowa Określników Rzeczowych i Formy [ORZF], z której korzystamy, pamiętając o obowiązujących zasadach ich stosowania. Należy też zwrócić uwagę, że niektóre określniki formy mogą występować w podwójnej roli, także określników rzeczowych, np.:
Chemia--bibliografia
Chemia--bibliografia--podręczniki akademickie
W pierwszym przykładzie określnik „bibliografia” jest określnikiem formy, a w drugim określnikiem rzeczowym.
Mamy też przykład, gdzie zastosowanie dwóch określników formy nie zmienia zakresu ich treści, np.:
Chemia-podręczniki dla gimnazjów-CD-ROM-y
a oznacza nośnik zapisu tekstu. Przedmiotem dokumentu jest nadal chemia.
Powyżej zaproponowano próbę usystematyzowania występujących na wielu różnorakich listach określników stosowanych po tematach z zakresu nauk chemicznych pod kątem ich przynależności do klas określników występujących w języku haseł przedmiotowych KABA.
Systematyzacja ta ma ułatwić właściwe wykorzystanie określników występujących na różnych listach przy opracowywaniu dokumentów z zakresu nauk chemicznych. Bardzo często bowiem napotykamy na trudności w korzystaniu z pewnych określników.
Np. określnik rzeczowy --badania nie może być użyty do opracowywania dokumentów prezentujących wyniki badań naukowych, takich jak rozprawy naukowe i akademickie. Przykładem określnika rzeczowego, którego stosowania nie określono precyzyjnie jest określnik --domieszki, który można stosować po materiałach, np. Beton--domieszki do dokumentów traktujących o domieszkach innych składników do betonów, lub też po materiałach, które same są stosowane jako domieszki, np. Szkło--domieszki.
Przy opracowywaniu haseł wzorcowych z zakresu chemii nie uniknięto też pewnych błędów merytorycznych, określając tą samą nazwą zarówno metal, jak i pierwiastek, np. Aluminium, gdzie wiadomo, że w języku polskim nie funkcjonuje nazwa pierwiastka Aluminium, lecz Glin. Powoduje to, że powstały błędne hasła rozwinięte, np. Aluminium--związki.
[1] GŁOWACKA, T. Analiza dokumentu i jego opis przedmiotowy. Warszawa: Wydaw. SBP, 2003. ISBN 83-89316-09-9.
[2] GŁOWACKA, T. (red.) Język haseł przedmiotowych KABA. Zasady tworzenia słownictwa. Warszawa: Wydaw. SBP, 2000. ISBN 83-87629-54-5.
[3] GŁOWACKA, T. Określniki w języku KABA. Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 2002, nr 1-2, s. 25-36.
[4] GŁOWACKA, T. Słownictwo języka KABA w zakresie literatury, teatru i filmu ze szczególnym zwróceniem uwagi na stosowane określniki. Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 2002, nr 1-2, s. 59-69.
[5] MAJCHROWSKA, B. Słownictwo nauki o języku, ze szczególnym uwzględnieniem określników po językach w słowniki KABA. Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 2002, nr 1-2, s. 37-57.
[6] NUKAT. Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny [on-line]. Warszawa: Biblioteka Uniwersytecka, 2002. O nas. Wykazy danych. Dostępny w World Wide Web: http://www.nukat.edu.pl/nukat/pl/wykazy.phtml?sm=2&poz=2.
Poprzedni - Spis treści - Następny
(C) 2006 EBIB
Określniki w języku KABA stosowane po tematach z zakresu chemii / Barbara Migdałek // W: Opracowanie przedmiotowe dokumentów z zakresu nauk ścisłych: matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Język haseł przedmiotowych KABA: teoria, praktyka, przyszłość. Kazimierz Dolny, 20-22 września 2006 roku. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2006. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 15). - ISBN 83-921757-6-X. -Tryb dostępu : http://www.ebib.info/publikacje/matkonf/kaba/migdalek.php |