Internet w bibliotekach II - łączność, współpraca, digitalizacja, Wrocław, 23-26 września 2003 roku


- Spis treści - Poprzedni - Następny

   
 

Bożena Boryczka

Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów
Warszawa

Komputeryzacja bibliotek pedagogicznych województwa mazowieckiego

W 2002 roku Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie (OEIiZK) prowadził prace związane z przygotowaniem i wdrożeniem projektu komputeryzacji bibliotek pedagogicznych w województwie mazowieckim. Prace właściwe rozpoczęto w kwietniu 2002 roku, zakończono w grudniu 2002 roku wdrożeniem zintegrowanego systemu bibliotecznego we wszystkich placówkach objętych projektem. Pomysł komputeryzacji tych bibliotek nie powstał jednak w 2002 roku, ale znacznie wcześniej.

W 1999 roku opracowana została przez Tadeusza Kurana, dyrektora OEIiZK w Warszawie i Roberta Miszczuka, dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Warszawie wstępna koncepcja komputeryzacji bibliotek pedagogicznych w województwie mazowieckim - zatytułowana Komputerowe centra informacyjne jako część nowoczesnych bibliotek pedagogicznych. Zakładała ona, że w pierwszym etapie projektu sześć byłych bibliotek wojewódzkich zostanie wyposażonych w lokalne sieci komputerowe, z dość szybkim dostępem do Internetu opartym o stałe łącze.

Niestety, przygotowana koncepcja z różnych przyczyn, głównie finansowych, pozostała w fazie projektu aż do 2001 roku, kiedy to pojawiła się szansa na jego zrealizowanie.

W czerwcu 2001 roku odbyło się spotkanie zespołu zadaniowego OEIiZK z przedstawicielami bibliotek pedagogicznych z Siedlec i Warszawy. Przygotowano wtedy kolejną wersję projektu komputeryzacji bibliotek pedagogicznych. Opracowano także minimum sprzętowe niezbędne do zakupienia w I etapie realizacji projektu, oraz orientacyjne koszty. Minimalny koszt I etapu oszacowano na 520.000,00 zł., optymalny na 820.000,00 zł.

Musiał minąć kolejny rok, kiedy wreszcie w Urzędzie Marszałkowskim znalazły się środki finansowe w wysokości 500.000,00 zł i w maju 2002 roku powstał rozszerzony projekt komputeryzacji bibliotek, który był realizowany do grudnia 2002 roku.

Przyjęto następujące założenia:

  • projektem objęte będą biblioteki pedagogiczne (byłe wojewódzkie) w Warszawie, Siedlcach, Radomiu, Płocku, Ostrołęce i Ciechanowie;
  • założono zlokalizowanie siódmego serwera oraz routera w siedzibie OEIiZK;
  • na serwerach zostanie zainstalowany system Linux;
  • przewidywanym dostawcą instalacji łącza stałego będzie Telekomunikacja Polska SA;
  • sieci LAN w bibliotekach wykonane zostaną zgodnie ze standardem Fast Ethernet;
  • sieci zasilające zostaną zmodernizowane - przewiduje się wydzielenie fazy tylko dla sieci komputerowej z wyłącznikiem głównym i innymi zabezpieczeniami zgodnie z obowiązującą normą;
  • każda biblioteka zostanie wyposażona w sprzęt komputerowy zgodny ze standardami zalecanymi przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.

Przewidziano przeprowadzenie przetargów nieograniczonych na:

  • Zintegrowany System Zarządzania Biblioteką
  • Serwer główny, zainstalowany w OEIIZK
  • Router
  • Serwery lokalne - sześć jednostek
  • Zestawy komputerowe PC - 87 jednostek
  • Projektory multimedialne - sześć szt.
  • Drukarki laserowe - 19 szt.;
  • Skanery - pięć szt.;
  • Nagrywarki CD - sześć szt.;
  • UPS dla serwera głównego i lokalnych - siedem szt.;

Zgodnie Rozporządzeniem Ministerstwa Finansów przewidziano uzyskanie stawki VAT na poziomie trzech procent za sprzęt komputerowy.

Przygotowanie dokumentacji przetargowej na Zintegrowany System Zarządzania Bibliotekami poprzedziła konsultacja z przedstawicielami dwóch największych bibliotek województwa mazowieckiego - warszawskiej i siedleckiej - w kwestii określenia wymagań stawianych systemowi. Opracowano materiał roboczy, który został dołączony do dokumentacji przetargowej w formie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ). Po rozesłaniu oferty przetargowej do zainteresowanych firm szybko okazało się, iż SIWZ jest nieprecyzyjna, wymaga korekty i uściślenia pewnych kwestii - świadczyły o tym zapytania kierowane przez oferentów do zamawiającego.

Po ponownej, wnikliwej analizie specyfikacji istotnych warunków zamówienia, jakie powinien spełniać dostarczony do bibliotek pedagogicznych zintegrowany system zarządzający biblioteką, zdecydowano o jego modyfikacji.

Decyzja ta wynikała z następującego wniosku: postawione w specyfikacji wymagania mógł spełnić jedynie system wyposażony we wszystkie dostępne moduły podstawowe i dodatkowe. Projekt komputeryzacji zakładał określone koszty na zakup systemu, dlatego istniała obawa, że potencjalne oferty złożone w przetargu, spełniające wszystkie warunki SIWZ będą zbyt wysokie. Z tego też względu zdecydowano bardziej sprecyzować SIWZ i ograniczyć dostawę systemu do modułów niezbędnych w początkowej fazie komputeryzacji bibliotek.

Warunki postawione przed ZSZB przedstawiały się następująco:

  1. Zintegrowany System Zarządzania Bibliotekami przewidziany był do instalacji na siedmiu serwerach - w sześciu bibliotekach pedagogicznych (zwanych dalej lokalnymi) z siedzibami w Warszawie, Siedlcach, Radomiu, Płocku, Ostrołęce, Ciechanowie, oraz jednym serwerze (zwanym dalej głównym -administratora) zainstalowanym w Warszawie w siedzibie OEIIZK.
  2. Łącznie przewidziano 35 licencji - po pięć licencji w pięciu węzłach lokalnych (Siedlce, Radom, Płock, Ostrołęka, Ciechanów) oraz 10 licencji na węźle lokalnym w Warszawie.
  3. We wszystkich węzłach przewidziano instalację łącza stałego o przepustowości 2 Mbit/s.
  4. Założono, że zainstalowane na serwerze administratora oprogramowanie będzie umożliwiało dostępną z każdego węzła lokalnego usługę wyszukiwania, przeglądania i pobierania opisów bibliograficznych zgromadzonych w poszczególnych bazach katalogowych bibliotek lokalnych. Zadaniem serwera administratora ma być także tworzenie kopii bezpieczeństwa dla poszczególnych baz katalogowych bibliotek lokalnych.
  5. Każdy z węzłów lokalnych powinien zostać wyposażony w moduły umożliwiające opracowywanie, udostępnianie zbiorów oraz dostęp do pozostałych węzłów systemu przez OPAC WWW. Z każdego węzła lokalnego przewidziano możliwość dostępu do baz danych Biblioteki Narodowej i Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych (CKHW). Oczekiwaliśmy, że modyfikacja każdej z baz w węzłach lokalnych będzie automatycznie widoczna w obrębie wszystkich modułów konkretnej instalacji systemu. Zakup dodatkowych modułów - w pierwszej kolejności modułu gromadzenia, skontrum i bibliografii przewidziano po zakończeniu prac nad tworzeniem katalogów.

W zakresie opracowywania dokumentów założono:

  • opracowywanie książek, czasopism, kaset wideo, kaset magnetofonowych, płyt CD, programów komputerowych, druków muzycznych;
  • dostęp do następujących baz Biblioteki Narodowej: Przewodnika Bibliograficznego, Słownika Języka Haseł Przedmiotowych (format MARC BN) oraz pobieranie z nich danych w tych formatach;
  • przewidziano po jednej licencji modułu obsługi baz Biblioteki Narodowej dla każdego węzła lokalnego - docelowo dostęp do katalogu Nukata;
  • dostęp do CKHW i pobieranie rekordów haseł wzorcowych - po jednej licencji modułu obsługi CKHW dla każdego węzła lokalnego,
  • generowanie kodów kreskowych do opracowywanych materiałów bibliotecznych, drukowanie kart katalogowych, inwentarzy, statystyk i raportów.

W zakresie udostępniania założono:

  • automatyzację rejestracji, prowadzenia kont i transakcji czytelników (wypożyczenia, zwroty, prolongaty, rezerwacje, kontrola zaległości) oraz wydruków związanych z tymi czynnościami;
  • możliwość nadawania kategoriom użytkowników różnych uprawnień, a określonym dokumentom statusów;
  • rejestrację ruchu dokumentów między magazynami, wypożyczalnią i działem gromadzenia z informacją o dostępności egzemplarzy;
  • automatyczne generowanie raportów dziennych, miesięcznych, rocznych.

W zakresie gromadzenia założono:

  • możliwość prowadzenia ksiąg inwentarzowych, ksiąg akcesji i ubytków.

W zakresie wyszukiwania założono:

  • zachowanie jednolitego sposobu obsługi wyszukiwania i prezentacji danych z dostępem do Internetu z każdego stanowiska;
  • indeks wyszukiwawczy oparty na wielu typach rekordów;
  • nieograniczoną liczbę kryteriów definiowanych przez użytkownika z pełną obsługą logiki Boole`a;
  • elastyczność w przyznawaniu praw dostępu.

Dla każdej instalacji systemu przewidziano możliwość udostępniania katalogu na stronach WWW.
W zakresie konwersji danych wymagana będzie:

  • konwersja baz danych w poszczególnych bibliotekach pedagogicznych (w pięciu bibliotekach istniały bazy tworzone w MAK-u, w jednej baza tworzona w programie Libra);
  • przewidziano około 50.000 opisów do przeniesienia.

Wymagana pełna ochrona danych przed utratą i nieuprawnionym dostępem.
W wyniku przetargu na ZSZB organizowanego w ramach projektu komputeryzacji bibliotek pedagogicznych w województwie mazowieckim komisja przetargowa z Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie, przy współudziale powołanych rzeczoznawców z bibliotek pedagogicznych, wybrała ZSZB Prolib firmy Max Elektronik SA z Zielonej Góry z następujących powodów:

  • Prolib jest aplikacją utworzoną w języku czwartej generacji opartą na bazie danych PROGRESS;
  • zapewnia pracę w dowolnym środowisku sprzętowym, systemowym i sieciowym. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdyby w przyszłości miała być zmieniona platforma systemowo-sprzętowa. System nie jest "przywiązany" do jednej platformy;
  • zapewnia pracę w sieciach rozległych Internet i nie dotyczy to tylko udostępniania katalogów, ale pracy zdalnej, np. w filiach i bibliotece nadrzędnej;
  • posiada możliwość pracy w dwóch modelach:
    • standardowym - tyle instalacji systemu, ile wojewódzkich bibliotek. Współpraca bibliotek odbywa się na poziomie OPAC WWW - czyli czytelnik może przeglądać jednocześnie wszystkie bazy katalogowe bibliotek wojewódzkich poprzez MULTIOPAC WWW;
    • wielobibliotecznym - jedna instalacja systemu na jednym, głównym serwerze dla wszystkich bibliotek biorących udział w projekcie. Biblioteki mają u siebie stacje robocze i łączą się przez Internet. Przeszukiwanie bazy centralnej rekordów bibliograficznych odbywa się przez OPAC WWW.

Po konsultacji z bibliotekarzami bibliotek pedagogicznych, przygotowujący projekt zrezygnowali z tworzenia katalogu wspólnego dla wszystkich bibliotek pedagogicznych umieszczonego na siódmym serwerze. W związku z tym wybrano rozwiązanie inne - oprogramowanie umieszczone na serwerze głównym (OEIiZK) będzie scalało bazy sześciu bibliotek "w locie". Po przedstawieniu zapytania wyszukiwawczego oprogramowanie będzie przeszukiwać jednocześnie wszystkie bazy danych, wybierać odpowiednie rekordy i odpowiednio prezentować scalony wynik wyszukiwania użytkownikowi.

Takie rozwiązanie umożliwia także dołączenie kolejnego uczestnika katalogu centralnego w dowolnym momencie. Przyniesie współpracującym bibliotekom same korzyści - możliwa będzie kontrola zawartości katalogów innych bibliotek z łatwym przenoszeniem gotowych opisów do własnych katalogów, gdzie będą one uzupełniane jedynie danymi o egzemplarzu i elementami opisu rzeczowego; możliwe będzie przejęcie hasła autorskiego utworzonego w innej bibliotece i użycie go do stworzenia opisu katalogowego dokumentu we własnej bibliotece. Istotne jest także tworzenie kopii bezpieczeństwa na serwerze głównym. Inne zalety:

  • Możliwość pobierania rekordów kartoteki haseł wzorcowych (za pomocą modułu obsługi Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych) z katalogu NUKat. Jest to bardzo ważne dla bibliotek, ponieważ znacznie usprawni prace katalogowe. Dzięki temu modułowi bibliotekarze będą mogli kopiować gotowe opisy tworzone przez profesjonalistów. Ma to szczególne znaczenie dla komputeryzujących się bibliotek, ponieważ skróci proces tworzenia komputerowego katalogu.
  • Daje możliwość szerokiego udostępniania informacji zawartej w bazie danych systemu Prolib poprzez sieć globalną w postaci usługi telnet lub serwisu WWW.
  • Daje możliwość wykonywania kopii bazy danych w trybie on-line (dla systemu operacyjnego z pamięcią dzieloną).
  • Posiada autoryzację dostępu do bazy danych na poziomie systemu operacyjnego.
  • Posiada rozbudowany system zabezpieczeń w systemie (z poziomu aplikacji Prolib, a także z poziomu oprogramowania narzędziowego PROGRESS).
  • Obsługuje formaty MARC.
  • Generuje unikalne kody kreskowe na kartach czytelników i nalepkach na książki.

Wymienione powody były argumentacją przy bardzo wysokim ocenieniu go przez członków komisji i rzeczoznawców w przebiegu procedury przetargowej. Prolib był jedynym systemem spełniającym wszystkie wymagania Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia przetargowego.

Co zatem zakupiono dla poszczególnych bibliotek?

Moduły zakupione dla Warszawy

  1. Zestaw modułów podstawowych dla 10 użytkowników jednoczesnych:
    • katalogowanie: wydawnictw zwartych, ciągłych, czasopism, dokumentów audiowizualnych, druków muzycznych;
    • Wypożyczalnia/magazyn;
    • OPAC txt (telnet);
    • Administrator.
  2. Moduł Importu Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej (format MARC BN) z licencją dla jednego użytkownika jednoczesnego
  3. Moduł Obsługi Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych (LKHW) z licencją dla jednego użytkownika jednoczesnego.
  4. Moduł MULTIOPAC (OPAC WWW z multiwyszukiwarką i możliwością importu rekordów bibliograficznych z baz pozostałych bibliotek pedagogicznych) z licencją dla pięciu agentów.
  5. Import Słownika Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej.

Moduły zakupione dla bibliotek pedagogicznych w Siedlcach, Radomiu, Płocku, Ostrołęce oraz Ciechanowie

  1. Zestaw modułów podstawowych dla pięciu użytkowników jednoczesnych:
    • katalogowanie: wydawnictw zwartych, ciągłych, czasopism, dokumentów audiowizualnych, druków muzycznych;
    • Wypożyczalnia/magazyn;
    • OPAC txt (telnet);
    • Administrator.
  2. Moduł Importu Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej (format MARC BN) z licencją dla jednego użytkownika jednoczesnego.
  3. Moduł Obsługi Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych (LKHW) z licencją dla jednego użytkownika jednoczesnego.
  4. Moduł MULTIOPAC (OPAC WWW z multiwyszukiwarką i możliwością importu rekordów bibliograficznych z baz pozostałych bibliotek pedagogicznych) z licencją dla pięciu agentów.
  5. Import Słownika Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodwej.

Moduły zakupione dla OEIiZK - Warszawa

Moduł MULTIOPAC (OPAC WWW z multiwyszukiwarką i możliwością importu rekordów bibliograficznych z baz pozostałych bibliotek pedagogicznych) z licencją dla pięciu agentów.

Wszyscy otrzymali:

  • Gwarancja na 24 miesiące.
  • Roczna polisa serwisowa systemu Prolib i oprogramowania PROGRESS.
  • Usługa instalacji systemu Prolib i oprogramowania PROGRESS.
  • Konwersja baz danych.
  • Szkolenie z zakresu obsługi systemu PROLIB.

Korzystająca z systemu przykładowa biblioteka może:
BUDOWAĆ SWOJĄ BAZĘ REKORDÓW BIBLIOGRAFICZNYCH:

  • tworząc samodzielnie rekord bibliograficzny (lokalnie);
  • pobierając rekord bibliograficzny z Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej (lokalnie);
  • pobierając rekord bibliograficzny z bazy którejś z pozostałych pięciu bibliotek (Internet);
  • tworząc samodzielnie rekord hasła przedmiotowego (lokalnie);
  • pobierając rekord hasła przedmiotowego ze Słownika Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej (lokalnie);
  • pobierając rekord hasła przedmiotowego KABA z kopii bazy CKHW (Internet);
  • pobierając rekord hasła formalnego z kopii bazy CKHW (Internet).

LOKALNIE, BEZ DOSTĘPU DO INTERNETU:

  • tworzyć swoją bazę rekordów bibliograficznych samodzielnie i z wykorzystaniem Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej;
  • tworzyć swój zasób (inwentarze);
  • tworzyć bazę czytelników;
  • może wykonywać w systemie wszystkie czynności związane z pracą własnej biblioteki:
    • opracowanie i ewidencja zbiorów,
    • ruch księgozbioru (pomiędzy agendami biblioteki), udostępnianie, wypożyczanie,
    • ruch i ewidencja czytelników,
    • wydruki (księgi inwentarzowe, karty katalogowe, raporty i statystyki standardowe),
    • wyszukiwania w bazie OPAC txt lub OPAC WWW,
    • administrowanie systemem.

CO MOŻE ROBIĆ CZYTELNIK W PRZYKŁADOWEJ BIBLIOTECE?
ZADAĆ PYTANIE WYSZUKIWAWCZE W MULTIOPACU WWW (Internet) i:

  • otrzymać listę bibliotek z listą książek;
  • otrzymać listę bibliotek, gdzie jest ta książka;
  • przejść do OPAC-a WWW wybranej biblioteki i jeśli ma się w niej uprawnienia do korzystania można: zarezerwować, zamówić lub wypożyczyć wybraną książkę.

Przedstawione powyżej możliwości ZSZB Prolib argumentują słuszność wyboru tego oprogramowania dla bibliotek pedagogicznych uczestniczących w projekcie.

Po przeprowadzeniu i rozstrzygnięciu przetargu na Zintegrowany System Zarządzania Bibliotekami Pedagogicznymi zespół projektowy, przy współpracy z firmą Max Elektronik, określił specyfikację sprzętu komputerowego, potrzebnego do zainstalowania i uruchomienia systemu.

Zespół zdecydował, że ze względu na ograniczenia finansowe projektu, pod uwagę brany będzie zarówno sprzęt markowy, jak również komputery składane z elementów. Określone zostały następujące warunki oceny ofert:

W specyfikacji sprzętowej uwzględnione zostały Switche (koncentratory przełączające) pozwalające na dołączenie do 16 urządzeń sieciowych, mimo planowanej mniejszej liczby komputerów dla poszczególnych bibliotek. Wybrano urządzenia 16 portowe ze względu na możliwość rozbudowy sieci indywidualnie przez poszczególne biblioteki lub w ramach dalszego prowadzenia projektu informatyzacji bibliotek w przyszłym roku.

W specyfikacji sprzętowej został przewidziany zakup komputera - router'a. Router ma również spełniać zadanie zapory ogniowej (firewall) aby zabezpieczyć serwer główny przed możliwością ataków z zewnątrz. Wybrany został w tym celu komputer zamiast specjalizowanego urządzenia ze względu na ograniczenia finansowe projektu.

W projekcie przewidziano również zakup zasilaczy awaryjnych UPS dla sześciu serwerów lokalnych oraz serwera głównego, które zapewnią bezpieczne wyłączenie systemu w przypadku awarii zasilania, oraz ponowne uruchomienie w przypadku jego włączenia.

Dla poszczególnych bibliotek przewidziano zakup urządzeń CD-RW, które będą służyły wykonywaniu lokalnych kopii bezpieczeństwa baz danych, systemu, jak również wspomagały codzienne funkcjonowanie bibliotek. Dla serwera głównego, oprócz urządzenia CD-RW przewidziano urządzenie do tworzenia backup'u wszystkich baz danych - streamer. Niestety, z powodu ograniczonych funduszy w streamer został wyposażony tylko serwer główny.

Jako system operacyjny dla komputerów - stacji roboczych wybrany został Windows XP.

To są ogólne założenia. Szczegółowa konfiguracja sprzętu komputerowego wygląda następująco:

Serwer główny

  • Płyta główna Dual Pentium III wbudowana grafika SVGA, (Intel ADKINS)
  • Procesor Intel Pentium III 1.1 GHz/512/133 FCP BOX - szt. 2
  • Obudowa Hot-Swap ATX; ENLIGHT 8950 AXSD30
  • Pamięć operacyjna SDRAM 512 MB ECCR 133 MHz
  • Kontroler HDD 2* Ultra Wide SCSI Adaptec
  • Dysk twardy macierzowy Hot-Swap: LV SCSI 3*18 GB IBM
  • Karta sieciowa 3Com Fast Ethernet 10/100 905C
  • Klawiatura Chicony Win98 9810 PS/2
  • Streamer 12/24 GB Dat Internal HP 1555
  • Monitor LCD Philips 150S3F
  • CD-RW Plextor 40/12/40 ATAPI BOX
  • CD-ROM: 52x LG
  • System operacyjny: Linux

Serwer lokalny

  • CPU Intel Pentium IV 1.6 GHz BOX
  • MB ATX + Sound AC'97 (MSI 845 Ultra-C S-478)
  • DDRAM 256 MB 2100
  • Dysk twardy: LV SCSI 18 GB IBM
  • Kontroler HDD 2*Ultra Wide SCSI Adaptec ASC-29169N
  • FDD 1.44 MB 3.5"
  • Karta graficzna Palit Riva TNT2 M64 32 MB
  • Karta sieciowa Intel Ether Expres Pro 10/100 PCI
  • CD-ROM 52x LG
  • Klawiatura Chicony Win98 9810 PS/2
  • Obudowa Codegen 300W uniwersalna ATX
  • Monitor 15" LG SW 575E TCO99
  • System operacyjny: Linux

Komputer - Router

  • CPU Intel Pentium IV 1.6 GHz BOX
  • MB ATX + Sound AC'97 (MSI 845 Ultra-C S-478)
  • DDRAM 256 MB 2100
  • HDD 20 GB WD 5400
  • FDD 1.44 MB 3.5" Samsung
  • Karta graficzna Riva TNT2 M64 32 MB
  • Karta sieciowa Intel Ether Expres Pro 10/100 PCI
  • CD-ROM 52x LG
  • Klawiatura Chicony Win98 9810 PS/2
  • Mysz PS/2 A4 Tech SWW-21 Scrol
  • Obudowa Codegen 300W uniwersalna ATX
  • Monitor 15" LG SW 575E TCO99
  • System operacyjny: Linux

Komputer PC - stacja robocza

  • CPU Intel Pentium IV 1.6 GHz BOX
  • MB ATX + Sound AC'97 (MSI 845 Ultra-C S-478)
  • DDRAM 256 MB 2100
  • HDD 40.8 GB UDMA Seagate Barracuda 4
  • FDD 1.44 MB 3.5" Samsung
  • Karta graficzna Riva TNT2 M64 32 MB
  • Karta sieciowa Intel Ether Expres Pro 10/100 PCI
  • CD-ROM 52x LG
  • Klawiatura Chicony Win98 9810 PS/2
  • Obudowa Codegen 300W uniwersalna ATX
  • Monitor 15" LG SW 575E TCO99
  • System operacyjny Microsoft Windows XP Professional OEM PL

Drukarki

  • Laserowa - Hewlett-Packard LaserJet 1200
  • Atramentowa - Hewlett-Packard DeskJet 940C

Nagrywarka zewnętrzna CD-Rec. PHILIPS: PCWRW4012K 40/12/48 BOX
Koncentrator Switch 16 portowy COREGA FSW-16
UPS dla serwera lokalnego 1000VA
UPS dla serwera głównego 3000VA
Czytnik kodów kreskowych

Po zakończeniu prac przetargowych odbyła się wizytacja wszystkich bibliotek, podczas której dokonano oceny zakresu prac elektrycznych i sieciowych do wykonania, jak również przygotowano bazy danych do konwersji i przesłano je do firmy Max Elektronik. We wrześniu 2002 roku odbyło się spotkanie dyrektorów bibliotek pedagogicznych, przedstawicieli bibliotekarzy oraz zespołu zadaniowego OEIiZK i przedstawicieli firmy Max Elektronik, na którym opracowano harmonogram prac związanych z wdrażaniem projektu.

Obejmował on między innymi: modernizację infrastruktury zasilającej i sygnałowej w sześciu bibliotekach, instalację sprzętu, serwera głównego, instalację i uruchomienie systemu Prolib oraz testowanie baz danych przez pracowników każdej biblioteki i szkolenia. Zaplanowano zakończenie projektu zatwierdzeniem i odbiorem systemu 15 grudnia 2002 roku.

Prace w poszczególnych bibliotekach rozpoczęły się we wrześniu, ponieważ dopiero wtedy Urząd Marszałkowski przekazał fundusze na ten cel. Projekty sieci komputerowych dla poszczególnych bibliotek były wykonywane przez zespół techniczno-informatyczny OEIiZK. Wykonanie profesjonalnych projektów sieci komputerowej okazało się kosztowne i niemożliwe w ramach środków finansowych przeznaczonych na realizację projektu. Zespół techniczny OEIiZK ma duże doświadczenie w realizacji podobnych zadań związanych z bieżącym funkcjonowaniem ośrodka. Wykonanie sieci elektrycznej na potrzeby sieci komputerowej zostało powierzone osobie posiadającej odpowiednie uprawnienia w tym względzie.

Nie weryfikowana była sieć Ostrołęki. Biblioteka w Ostrołęce była najlepiej przygotowana do informatyzacji. Jako jedyna dysponowała okablowaniem dla sieci lokalnej, podłączeniem do Internetu oraz odpowiednia instalację elektryczną. Z tego też względu była jedyną biblioteką wyłączoną z tej części zadań. W pozostałych bibliotekach sukcesywnie wykonywano instalacje sieci elektrycznej, instalacje sieci komputerowej. Przygotowywano także odpowiednie zabezpieczenia bibliotek.

Do przygotowanych placówek został rozdzielony i przewieziony sprzęt komputerowy. Podział sprzętu na poszczególne biblioteki został opracowany na podstawie ich wielkości, zapotrzebowania zgłoszonego przez dyrektorów, wielkości posiadanych zbiorów, istniejącej w nich bazy sprzętowej oraz liczby korzystających z nich czytelników.

Przedstawia się on następująco.

SprzętBP CiechanówBP OstrołękaBP PłockBP RadomBP SiedlceWBP WarszawaOEIiZKSuma
Komputer PC (stacja robocza)4946913 45
Komputer - Serwer lokalny111111 6
Drukarka laserowa231346 19
Koncentrator 16 portowy11111117
Nagrywarka CD111111 6
Czytnik kodów kreskowych211333 13
UPS dla serwera lokalnego111111 6
Serwer główny      11
UPS dla serwera głównego      11
Drukarka kolorowa      11
Komputer - router      11

Jednocześnie odbyły się szkolenia dla administratorów, bibliotekarzy systemowych oraz bibliotekarzy z działów opracowania (20 godzin). Dodatkowo zorganizowano szkolenie z zakresu systemu Linux. Łącznie w szkoleniach uczestniczyło 26 bibliotekarzy.
W bibliotekach, gdzie ukończone zostały podstawowe prace i rozmieszczony sprzęt komputerowy rozpoczęła się instalacja systemu Prolib i testowanie baz katalogowych przez pracowników poszczególnych placówek.

Prace zakończono zainstalowaniem modułu MULTIOPAC, niestety - dopiero w 2003 roku. Tak duże opóźnienie wynikało z problemów z uzyskaniem stałego łącza o odpowiedniej przepustowości oraz późnym zainstalowaniem serwerów lokalnych.
W trakcie realizacji zadań okazało się, że występują różnego rodzaju problemy, które powodują przesunięcia zaplanowanych terminów oraz wzrost zaplanowanych kosztów.

Wstępny projekt przewidywał większą liczbę sprzętu komputerowego do zakupienia. Ze względu na zakupienie droższego systemu bibliotecznego, liczba ta musiała ulec zmniejszeniu.

W ramach projektu przewidywano podłączenie wszystkich bibliotek do sieci Internet łączami o przepustowości 2 MB/s. Z przyczyn technicznych nie udało się zrealizować tego założenia. Biblioteki w Ciechanowie, Warszawie, Płocku posiadają obecnie łącze DSL, biblioteki w Radomiu, Siedlcach i Ostrołęce łącze SDI. Okres oczekiwania na przyłączenie do Internetu spowodował także opóźnienie w zainstalowaniu modułu OPAC WWW.

Planowano w pierwszej kolejności wykonać prace w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Warszawie. Okazało się, że administratorem obiektu jest Uniwersytet Warszawski, który zażyczył sobie wykonania projektu modernizacji sieci elektrycznej, która służyć miała także jako projekt sieci komputerowej. Bardzo długi okres wykonania tego projektu i oczekiwania na jego zatwierdzenie był powodem, że dopiero 26 listopada 2002 roku rozpoczęły się prace związane z realizacją projektu w tej bibliotece.

W niektórych placówkach nastąpiło opóźnienie w dostarczeniu sprzętu i instalacji systemu spowodowane koniecznością zamontowania zabezpieczeń wymaganych przez firmy ubezpieczeniowe.
Zaistniały także dodatkowe koszty wynikłe w czasie realizacji projektu w poszczególnych bibliotekach. Konieczny okazał się zakup drukarek igłowych w celu pełnego wykorzystania możliwości drukowania raportów w systemie Prolib. Konieczność ich zakupu nie była wcześniej znana.

Dodatkowy wydatek to koszty wyposażenia bibliotek w zabezpieczenia pomieszczeń pozwalające na ubezpieczenie dostarczanego sprzętu komputerowego, a także koszty związane z konwersją baz danych do pliku tekstowego z systemu Libra w Bibliotece Pedagogicznej w Radomiu, wykonaną przez firmę MOL z Gdyni, jak również modernizacja sprzętu komputerowego posiadanego przez poszczególne biblioteki i koszty zakupu mebli niezbędnych do rozstawienia sprzętu komputerowego.

Zaplanowane prace w zakresie projektu zakończyły się, jednak mamy świadomość, że jest to dopiero początek długotrwałego procesu komputeryzacji bibliotek pedagogicznych województwa mazowieckiego i istnieje konieczność finansowania tego zamierzenia również w latach następnych.

Kierując się tymi Zespół OEIiZK w grudniu 2002 roku opracował założenia planowanych kosztów utrzymania i rozwoju projektu informatyzacji bibliotek pedagogicznych województwa mazowieckiego w roku 2003. Uwzględniono w nim zarówno koszty konieczne dla samego utrzymania projektu w ruchu, jak również koszty pozwalające na pełne wykorzystanie możliwości oferowanych przez wdrożony system, a także przyszłościowy rozwój systemu i współpracy pracowników bibliotek pedagogicznych oraz nauczycieli-bibliotekarzy bibliotek szkolnych.

Nasze oszacowanie kosztów zakładało, że zgodnie z uchwałą Zarządu Województwa Mazowieckiego z 26 czerwca 2002 roku, od 1 stycznia 2003 roku zostaną zatrudnione osoby pełniące funkcję administratorów serwerów lokalnych oraz administratora serwera głównego. W ramach uchwały zostały zaplanowane środki finansowe na uruchomienie jednego pełnego etatu dla OEIiZK oraz po pół etatu dla każdej z sześciu bibliotek pedagogicznych.

W ramach realizacji projektu ze środków na niego przeznaczonych została sfinansowana polisa serwisowa na system Prolib na rok czasu - wskazane jest jej przedłużanie w kolejnych latach. Wskazane jest ubezpieczanie sprzętu komputerowego zakupionego w ramach projektu na wypadek kradzieży, co wymaga dodatkowych środków finansowych. Ważne także będzie finansowanie abonamentu miesięcznego, jak również wymiana na szybsze łącza, niż te, które były możliwe do zrealizowania. Należy przeznaczyć środki na zakup dodatkowych modułów do systemu Prolib - w pierwszej kolejności moduły bibliografii, gromadzenia i skontrum. Są one niezbędne w dalszej pracy bibliotek z systemem. Pamiętać należy o wyposażeniu bibliotek w dodatkowy sprzęt komputerowy, z którego zrezygnowano na rzecz zakupienia systemu Prolib, jak również o tym, że bibliotekarze powinni stale podnosić swoje kwalifikacje i doskonalić umiejętności na szkoleniach z zakresu pracy z dodatkowymi modułami systemu PROLIB, jak również z Internetu czy zagadnień dotyczących tworzenia stron WWW.

Na podstawie sygnałów docierających od kierownictwa poszczególnych bibliotek pedagogicznych, zespół OEIiZK uznał, iż wart rozpatrzenia jest pomysł ustanowienia w ramach projektu stałego Centrum Wsparcia Technicznego przy OEIiZK dla bibliotek. Centrum zajmowałoby się między innymi:

  • Pomocą przy dokonywaniu modernizacji oraz zakupach nowego sprzętu komputerowego.
  • Nadzorem funkcjonowania serwisu dla sprzętu komputerowego dostarczonego do bibliotek w ramach projektu.
  • Zdalną pomocą przy wykorzystaniu funkcji systemu Windows XP dla użytkowników.
  • Prowadzeniem grupy dyskusyjnej dla użytkowników oraz administratorów systemu.
  • Prowadzeniem strony z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania dotyczące sprzętu oraz systemów dostarczonych w ramach projektu.
  • Wspomaganiem w przypadku modernizacji łączy internetowych oraz pośredniczeniem w razie konieczności w kontaktach z ich dostawcami.
  • Wsparciem technicznym i merytorycznym dla poszczególnych Bibliotek Pedagogicznych przy tworzeniu ich własnych, lokalnych serwisów informacyjnych WWW.
  • Przygotowywaniem szkoleń, materiałów szkoleniowych oraz informacji na ich temat dla osób objętych projektem.

Obecnie zatrudniono administratora serwera w OEIiZK, natomiast pozostałe elementy nadal są w fazie rozpatrywania. Biblioteki pracują w nowym systemie i dość dobrze sobie z nim radzą. Świadczyć mogą o tym publikowane w Serwisie Informacyjnym Biblioteka Pedagogiczna (prowadzonym przez OEIiZK) wypowiedzi bibliotekarzy z Biblioteki Pedagogicznej w Radomiu (http://pedagogiczna.oeiizk.waw.pl). Uruchomiony został MULTIOPAC. Trwają cały czas prace nad usprawnieniem jego funkcjonowania.

Na zakończenie należałoby podsumować całość projektu. Generalnie projekt został zrealizowany w stopniu zadowalającym. Wiele problemów wynikało z przyczyn niezależnych od wykonawców i osób zajmujących się jego realizacją. Należy także pamiętać o tym, iż od momentu oszacowania kosztów I etapu komputeryzacji (rok 2001) do czasu rozpoczęcia jego realizacji minął rok. Kwota przeznaczona na projekt pozostała niezmieniona. Nastąpiło więc wyraźne niedoinwestowanie. Dla przykładu można przytoczyć zakładaną strukturę kosztów projektu komputeryzacji bibliotek pedagogicznych w województwie podkarpackim, którego zakończenie planowane jest na 2003 rok:

Robocizna (w pełnym zakresie: od planowania do wdrożenia; szkolenia) - 700.000,00 zł.
Komputery i urządzenia (w tym telekomunikacyjne) - 650.000,00 zł.
Opłaty komunikacyjne - 300.000,00 zł.
Oprogramowanie komputerowe - 350.000,00 zł.

Finansowanie całego projektu realizowane jest ze środków znajdujących się w dyspozycji samorządu województwa. Dane zaczerpnięte z Podkarpackiego Przeglądu Samorządowego (autor Janusz Górnicki).

Można więc stwierdzić, że przy znacznie mniejszych środkach przeznaczonych na nasz projekt, został on zrealizowany w stopniu zadowalającym. Tak naprawdę ze względu na ograniczenia finansowe, wiele zakupów sfinansowały same biblioteki z własnych funduszy. Z tego samego powodu zmuszeni byliśmy zrezygnować z wielu rozwiązań, jak streamery dla serwerów lokalnych, centralnego robienia kopii zapasowej, ograniczono także wielkość lokalnych sieci komputerowych (we wszystkich bibliotekach poza Ciechanowem i Ostrołęką),

Projekt komputeryzacji bibliotek pedagogicznych województwa mazowieckiego kosztował Urząd Marszałkowski 500.000,00 zł. Mamy działający system, ale wiemy też, że w niedalekiej przyszłości biblioteki pedagogiczne staną przed koniecznością zakupu streamerów, modernizacją LAN, zakupami dodatkowych licencji. Sygnalizowana jest już potrzeba dokupienia kolejnych modułów Proliba. Wydano dużo, potrzebne jest jeszcze więcej, ale i tak całkiem sporo udało się nam osiągnąć za tę "skromną" kwotę.

   


- Spis treści - Poprzedni - Następny

(C) 2003 EBIB

Komputeryzacja bibliotek pedagogicznych województwa mazowieckiego / Bożena Boryczka // W:Internet w bibliotekach II [Dokument elektroniczny] : łączność, współpraca, digitalizacja : Wrocław, 23-26 września 2003 roku. - Dane tekstowe. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2003. - (EBIB Materiały konferencyjne). - Tryb dostępu : http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/iwb2/boryczka1.php . - Internet w bibliotekach II. - ISBN 83-915689-5-4