| |||||||||||
Pięć bibliotek zespołów katedr i jedna duża biblioteka wydziałowa dysponują rocznym budżetem określonym przez dyrekcję biblioteki i w jego ramach dokonują zakupów. Kilka lat temu Rektor AE ustanowił fundusz książkowy przyznawany dla poszczególnych katedr według algorytmu aktywności naukowej. Z tego funduszu kupowano m.in. książki zagraniczne, jednak biblioteka nie pośredniczyła w tych zakupach. W katedrach kupuje się też książki z innych funduszy, np. na badania naukowe. Księgarnia AE działająca w ramach struktury Biblioteki Głównej jest zaliczana przez profesjonalne wydawnictwa naukowe do księgarń osiągających wysoką sprzedaż. Stale nawiązuje nowe kontakty z księgarniami i hurtowniami. Obecnymi kontrahentami jest trzynaście hurtowni i dwadzieścia pięć księgarń na terenie całej Polski. Prowadzi sprzedaż wysyłkową, również za granicę. Księgarnia organizuje stoiska tematyczne na konferencjach, kongresach i sympozjach. Informacje o księgarni i nowościach książkowych zamieszcza się na stronie internetowej http://kangur.ae.krakow.pl/Biblioteka/Ksiegarnia/index.php. Gromadzenie dokumentów elektronicznychZe względu na coraz większy napływ dokumentów elektronicznych od 2003 roku w ramach Oddziału Gromadzenia utworzono sekcję zajmująca się ich gromadzeniem i opracowaniem. Od roku wprowadza się do Centralnego Katalogu NUKAT opisy e-źródeł, zarówno wydawnictw zwartych, jak i ciągłych oraz dokumentów multimedialnych. Prace te rozpoczęto w momencie, kiedy został opracowany format dla dokumentów elektronicznych i norma PN-N-01152-13 (Opis bibliograficzny. Dokumenty elektroniczne). Problem stanowią bazy aktualizowane, traktowane jako dokumenty ciągłe (zgodnie z formatem dla tych dokumentów). Największą trudność stanowią natomiast czynności związane z gromadzeniem i inwentaryzowaniem tej grupy wydawnictw. Występująca niekiedy w ciągu roku zmiana nośnika informacji dokonywana przez producenta powoduje duże perturbacje, ponieważ układ inwentarza, w myśl obowiązującego rozporządzenia Ministerstwa Kultury, jest zgodny z rodzajem nośnika. Do inwentaryzowania e-źródeł, podobnie jak i dokumentów na nośnikach tradycyjnych, wykorzystuje się własny program komputerowy, stale poprawiany i zmieniany zgodnie z potrzebami biblioteki i zmieniającymi się warunkami na rynku producentów. Utworzony Rejestr dokumentów niematerialnych pozwala na uzyskanie rzetelnej informacji o wszystkich warunkach formalnych (ceny, okresy prenumeraty, hasła dostępu itp.), związanych z gromadzeniem zasobów elektronicznych w bibliotece. Ciągle pojawiają się nowe dylematy związane zarówno z opracowaniem, jak i inwentaryzowaniem omawianych dokumentów, a przyjmowane rozwiązania są stale "testowane" i korygowane. Gromadzenie czasopismW wyniku uważnej analizy się kosztów przeznaczanych na bibliotekę Rada Biblioteczna podjęła decyzję o zmniejszeniu ilości egzemplarzy wielu polskich tytułów czasopism, z niektórych zrezygnowano. Dotknęło to także czasopisma zagranicznych, kiedy zlikwidowano dotację celową KBN na dofinansowanie ich prenumeraty. Pociągnęło to konieczność zmniejszenia prenumeraty w wielu bibliotekach[5]. Zakup czasopism został ponadto objęty koniecznością przeprowadzania przetargów. Głównym dostawcą czasopism polskich jest obecnie RUCH, pozostałe czasopisma dostarczają indywidualni dostawcy. Czasopisma zagraniczne są prenumerowane za pośrednictwem Minerva Wissenschaftliche Buchhandlung z Wiednia. W ubiegłym roku zakup wyniósł 571 tytułów czasopism polskich i 228 zagranicznych. Z darów i wymiany przybyło 166 polskich i 79 zagranicznych tytułó-w, egzemplarz obowiązkowy przysporzył 132 tytuły. Listę czasopism zagranicznych poszerzają także czasopisma wchodzące w skład kolekcji specjalnych: Międzynarodowego Funduszu Walutowego - ok. 20 tytułów, Biblioteki Banku Światowego - ok. 40 tytułów i ok. 105 tytułów dostarczanych przez Urząd Publikacji Wspólnot Europejskich. ŹRÓDŁA NABYWANIA WYDAWNICTW CIĄGŁYCH PRZEZ BIBLIOTEKĘ GŁÓWNĄ AE
Wartość prenumeraty czasopism polskich stanowi około 50% wartości zagranicznych. Rośnie stale liczba tytułów czasopism dostępnych on-line lub na dyskach optycznych. Część ma odpowiedniki w formie drukowanej, inne są dostępne tylko w wersji elektronicznej. Czytelnicy biblioteki chętnie korzystają z trzech baz danych - ABI/Inform Global, ABI Inform Trade&Industry oraz ABI Inform Dateline składającej się z dwóch modułów i zapewniającej dostęp do pełnych tekstów artykułów z ponad 2000 tytułów czasopism. Drugim ważnym źródłem dostępu do czasopism elektronicznych jest serwis ISI Emerging Markets dający możliwość korzystania za pośrednictwem Internetu z ponad 300 publikacji polskich i angielskich. Inną bazą chętnie wykorzystywaną przez czytelników jest udostępniana za pośrednictwem austriackiego dystrybutora Minerva baza M/e/o/s Minerva Electronic Online Services http://meos.minerva.at:81/. Biblioteka prenumeruje ok. 50 tytułów czasopism udostępnianych on-line przez Minervę. Kolekcje depozytowe jako ważny element uzupełniania zbiorów1. Biblioteka Depozytowa Banku Światowego Ogromne znaczenie dla wzbogacania zbiorów i poszerzania oferty dla użytkowników mają kolekcje depozytowe, goszczące w Bibliotece AE. Jako jedna z trzech bibliotek w Polsce posiada ona Bibliotekę Depozytową Banku Światowego, przekazaną z Centrum Zadłużenia i Rozwoju w 1993 roku. Biblioteka AE zobowiązała się do:
Cała kolekcja liczy około 7 tys. vol. Składają się na nią: serie wydawnicze, monografie, czasopisma oraz dokumenty elektroniczne. Na stronie domowej Biblioteki Głównej AE znajduje się katalog on-line depozytu oraz szereg informacji dotyczących zbiorów. Co roku kolekcja powiększa się o blisko 400 nowych pozycji. 2. Biblioteka Depozytowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego Warunki, jakie musiała spełnić Biblioteka Główna AE, aby pozyskać kolejny depozyt, są zawarte w szczegółowej umowie pomiędzy biblioteką a IMF. Oficjalnym depozytariuszem Wydawnictw IMF BG została w 2002 roku na mocy umowy zawartej na czas nieokreślony[7]. Wszystkie informacje o depozycie są umieszczone na stronie domowej biblioteki, gdzie znajduje się także katalog tych zbiorów. Kolekcja zawiera serie wydawnicze, CD-ROM-y, czasopisma i monografie. Wymierną korzyścią finansową, jaką przyniósł depozyt, były oszczędności w wyniku rezygnacji z prenumeraty kilku wydawnictw IMF[8]. Ponadto uzyskano dostęp do unikatowych źródeł, a kolekcja systematycznie się rozwija. Biblioteka zamawia także pozycje, które pojawiają się w katalogach, a nie zostały do niej dostarczone. Obie omówione kolekcje stanowią cenny zbiór publikacji, cieszą się dużym zainteresowaniem. Udostępnia się je w przyjaznych warunkach Oddziału Informacji Naukowej, wyposażonego w czytelnię komputerową, a kompetentni pracownicy zapewniają fachową informację o zasobach. Pełny dostęp do informacji o kolekcjach można uzyskać na stronach WWW, zawierających również katalog. 3. Centrum Dokumentacji Europejskiej Centrum powstało w 1995 r. na mocy porozumienia pomiędzy Dyrektorem Generalnym Komisji Europejskiej a Rektorem Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Księgozbiór tej czytelni stanowi literatura dotycząca Wspólnot Europejskich dostępna na polskim rynku wydawniczym, związana tematycznie z integracją europejską, a w szczególności z:
Czytelnia posiada w swych zbiorach także publikacje Urzędu Statystycznego UE, wiele informatorów, Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości. Wszystkie pozycje są skatalogowane, abstraktowane i dostępne na stronie domowej Biblioteki AE, gdzie znajdują się także informacje o dokumentach elektronicznych Czytelni Europejskiej. Jest też specjalnie opracowana strona WWW. Zasób regularnie uzupełnia się o polskie wydawnictwa o tematyce europejskiej. Księgozbiór zgromadzony w Czytelni Europejskiej stanowi cenne źródło dla osób szukających informacji o Unii Europejskiej i integracji Polski z Unią Europejską. Komisja Europejska zobowiązała bibliotekę do popularyzacji posiadanych zasobów, w tym celu przekazano informacje do wszystkich urzędów gminnych w województwie małopolskim i do instytucji edukacyjnych. Każdego roku Czytelnię Europejską odwiedza blisko 6000 czytelników. Znaczna grupa korzysta z baz dostępnych na CD-ROM-ach i on-line. We wszystkich czytelniach Biblioteki AE znajdują się stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu, dające możliwość korzystania z baz wielostanowiskowych. Czytelnia Europejska i w OIN są wyposażone w stanowiska do przeglądania baz na CD-ROM-ach. Zbiory Biblioteki Głównej wzbogaciły się o zasób o wartości ok. 20 tys. USD. Opracowanie zbiorów w Bibliotece Głównej AEWszystkie zbiory, z których czytelnicy korzystają w wolnym dostępie, a taki istnieje w pięciu czytelniach i w wypożyczalni, od kilkunastu lat znajdują się w katalogu komputerowym; od 1994 roku są skatalogowane również wszystkie nowe nabytki biblioteki. Ponieważ biblioteki nie stać na wprowadzenie do bazy katalogowej wszystkich posiadanych zasobów, przyjęto zasadę, że wprowadza się wszystko to, co ze starszego zasobu jest wypożyczane przynajmniej trzy razy w ciągu roku akademickiego. Wprowadzono także zasób książek międzywojennych i z początku XX wieku, najbardziej wartościowych ze względu na możliwość odniesienia do dzisiejszych zmian w Polsce. W Oddziale Opracowania Zbiorów Zwartych funkcjonują dwa zespoły zajmujące się opracowaniem formalnym i rzeczowym. Współtworzą one Centralny Katalog NUKAT, wprowadzając własne opisy i pobierając inne utworzone przez współpracujące biblioteki, przy opracowaniu rzeczowym natomiast oprócz języka haseł przedmiotowych, stosuje się też słowa kluczowe, które funkcjonują również w następujących bazach wewnętrznych, tworzonych w bibliotece:
Ostatnia baza zasługuje na szczególną uwagę, dąży się bowiem do przedstawienia w niej kompletnej informacji o dorobku pracowników uczelni od początku jej istnienia. Bazy zaczęto tworzyć w celu przekazania pełniejszej i lepszej informacji o artykułach zamieszczanych w czasopismach specjalistycznych i naukowych. Biblioteka AE posiada wiele tysięcy cennych, unikatowych wydawnictw, które pragnie udostępnić czytelnikom. Są to wydawnictwa z XVIII, XIX i początku XX wieku. Z uwagi na konieczność ochrony przed zniszczeniem należy prezentować je w wersji cyfrowej. Zakres tematyczny tych zbiorów jest szeroki. Są to dzieła ekonomiczne, prawne, humanistyczne, statystyczne, encyklopedie i in. W bibliotece rozpoczęto prace nad cyfrowymi wersjami najcenniejszych XVIII i XIX-wiecznych zbiorów. Było to możliwe dzięki dotacji otrzymanej z MENiS w ramach DWB oraz zakupieniu specjalistycznego skanera przez Fundację Biblioteki AE. Na stronie domowej biblioteki pojawiły się już pierwsze opracowane książki. Prace nad tym projektem są przewidziane na wiele lat. Przed biblioteką stoi także problem udostępnienia zdigitalizowanych książek wykorzystywanych przez studentów w procesie dydaktycznym. Studenci trybu zaocznego, studiujący w odległych filiach, mają szczególnie utrudniony dostęp do literatury i z myślą o nich konieczne staje się podjęcie tych prac. Udostępnianie zbiorówZarządzanie zbiorami ma na celu jak najlepszą i najpełniejszą obsługę użytkowników, przede wszystkim studentów i pracowników uczelni. Bibliotekę odwiedza rocznie blisko 600 000 osób, udostępniono na zewnątrz około 200 000 vol., a w czytelniach - ponad 300 000 jednostek. Z zasobów elektronicznych, dla których prowadzona jest statystyka (niestety, nie dla wszystkich) przez producentów, skorzystało ponad 40 tys. osób, a z informacji zawartych na stronie internetowej biblioteki - ponad 250 tys. osób. Osobną grupę stanowią wypożyczenia międzybiblioteczne zarówno krajowe, jak i zagraniczne - blisko 2000 jednostek. Czytelnicy biblioteki samodzielnie korzystają z podręcznego magazynu, w którym znajdują się podręczniki, skrypty i inne najczęściej wypożyczane książki. Taka organizacja oszczędza czas użytkowników, nie muszą oni bowiem czekać na realizacje magazynowe. Ponadto zainstalowany system do samodzielnego wypożyczania SELF-Check to także oszczędność czasu i w skali naszej biblioteki - jednego etatu. Wszyscy czytelnicy przy zapisie otrzymują kartę chipową ze zdjęciem, dającą możliwość korzystania ze wszystkich agend biblioteki, a także samodzielnego dokonywania odbitek kserograficznych i korzystania z laboratoriów komputerowych na uczelni. Dużym wyzwaniem dla biblioteki jest zorganizowanie pracownikom naukowym zdalnego dostępu do niektórych rodzajów zbiorów (czasopism elektronicznych, baz danych), a studentom, zwłaszcza tym z odległych miejscowości, do książek i materiałów dydaktycznych w formie elektronicznej, co pozwoliłoby na lepsze wykorzystanie środków finansowych wydawanych na zakup tych źródeł. Selekcja i kontrola księgozbioruW Bibliotece AE co roku przeprowadza się skontrum zbiorów udostępnianych czytelnikom w wolnym dostępie, ponadto okresowo przeprowadza się je także w magazynach. Kilkanaście lat temu biblioteki uczelni ekonomicznych dokonały selekcji księgozbioru, usuwając większość egzemplarzy podręczników dotyczących gospodarki socjalistycznej. W Bibliotece AE również w ramach tych akcji usunięto wiele tysięcy egzemplarzy, pozostawiając po jednym dla badań porównawczych. Ponadto wielokrotnie wykonano selekcję dubletów czasopism. Artur Jazdon podjął problem zerowego przyrostu księgozbioru, mówiąc, że trudno będzie namówić biblioteki do stosowania tego modelu, zachęca jednak do rozważenia możliwości stosowania selekcji retrospektywnej w stosunku 1: 3 do liczby nabytków[9]. Przełamanie istniejących stereotypów wśród bibliotek stawiających na jak największe księgozbiory, niestety, często kosztem jakości, jest jeszcze ciągle trudne. ZakończenieEfektywność zarządzania zasobami biblioteki to jednocześnie efektywność usług świadczonych przez bibliotekę. Umiejętności i doświadczenie w tym zakresie procentują kompletnością informacji i możliwościami dotarcia do niej. Poziom obsługi czytelnika według M. Górnego nie jest wyłącznie zależny od środków, jakimi biblioteka dysponuje, ale także od umiejętności ich wykorzystania[10]. Zarządzanie zbiorami biblioteki to obecnie proces skomplikowany i złożony, wymagający dużych umiejętności menedżerskich oraz fachowej, stale poszerzanej wiedzy. Rośnie poziom potrzeb użytkowników bibliotek i ich oczekiwań. Dlatego ważne jest, że biblioteki mimo licznych, piętrzących się trudności nie popadają w marazm, lecz stale rozwijają się i dostosowują do wymagań swoich czytelników. Biblioteka AE w Krakowie od początku lat 90. przechodzi ogromne przeobrażenia, uczestniczy czynnie w zmianach dokonujących się w bibliotekarstwie polskim, ciągle poszerza zakres usług świadczonych użytkownikom, dostarczając im coraz nowsze i bardziej wszechstronne źródła informacji. Można cieszyć się z tego, co już udało się osiągnąć, ale trzeba mieć także świadomość, że raz zapoczątkowane zmiany na wszystkich szczeblach pracy biblioteki wymuszają konieczność wprowadzania coraz to nowszych rozwiązań.
Przypisy[1] SOKOŁOWSKA-GOGUT, A. Zarządzanie zmianami w bibliotekach akademickich. In SOKOŁOWSKA-GOGUT, A. (red.). Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej: materiały z konferencji (Kraków 28-30 września 1998). Kraków: Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej, 1998, s. 222. [2] GÓRNY, M. Od gromadzenia do zarządzania zasobami. In JAZDON, A. CHACHLIKOWSKA, A. (red.). Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej Poznań, 13-15.11.2002. Poznań: UAM, 2002. s. 108. [3] JAZDON, A. Normy, standardy, wskaźniki w zarządzaniu zbiorami. In SOKOŁOWSKA-GOGUT, A. (red.). Badania porównawcze polskich bibliotek naukowych: materiały z konferencji (Kraków, 19-21 września 2001). Kraków: Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej, 2001, s. 122. [4] GÓRNY, M. Od gromadzenia..., s. 113. [5] SOKOŁOWSKA-GOGUT, A. Problematyka oceny jakości i wynikające z niej próby standaryzacji i normalizacji działalności biblioteczno-informacyjnej. In Stan i potrzeby..., s. 54. [6] OSIEWALSKA, A., JANAS, L. Biblioteka depozytowa Banku Światowego w Bibliotece Głównej AE w Krakowie - historia, funkcjonowanie, zasób. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2003, nr 4, s. 26. [7] OSIEWALSKA, A., MŁODKOWSKI, P., MEDOŃ-WOSZ, A. Biblioteka Depozytowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego przy Bibliotece Głównej AE w Krakowie - powstanie, funkcjonowanie, rozwój. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2003, nr 4, s. 33. [8] Tamże, s.34. [9] JAZDON, A. Normy, standardy..., s. 126. [10] GÓRNY, M. Od gromadzenia..., s. 107-124. |
Poprzedni
- Spis treści
- Następny
| ||||||||||
|