Nr 5/1999 (5), Edukacja bibliotekarzy. Artykuł
| | Nr 5/1999 (5), Edukacja bibliotekarzy. Artykuł |
|
 | | | |
Magdalena Kubista
| |||
| | ||
| Współczesna rzeczywistość, którą zdominowała technika komputerowa, również przed bibliotekami postawiła nowe wyzwania, wymagające zmian w zakresie dotychczasowych form pracy. W ślad za tym zarysowała się konieczność zarówno szybkiej komputeryzacji procesów bibliotecznych, jak i kształcenia bibliotekarzy. Wprowadzenie bowiem systemów komputerowych do bibliotek, stworzenie ich połączeń w sieci, a także rozszerzenie możliwości korzystania z Internetu, wpłynęły na szybkość przekazu informacji oraz zmianę form dostępu do niej. Wszystko to sprawiło, iż w latach dziewięćdziesiątych w bibliotekarstwie polskim poczęły następować przemiany w kierunku przystosowania bibliotek do realizacji zadań związanych z korzystaniem z najnowszych osiągnięć w dziedzinie informatyki. Z roku na rok obserwujemy zjawisko coraz głębszego przekształcania się tradycyjnego modelu biblioteki. Obecnie można już mówić o istnieniu modelu biblioteki elektronicznej, tj. takiej, która funkcjonuje w zintegrowanym systemie komputerowym, a więc rejestruje, kataloguje i udostępnia zbiory, wykorzystując możliwości elektronicznej transformacji danych, jak również oferuje szybkie dotarcie do poszukiwanych informacji poprzez eksplorację Internetu oraz baz CD.-ROM. Wszystko to wymaga od bibliotekarzy odpowiedniego przygotowania, wzmożenia aktywności zawodowej i ciągłego podnoszenia kwalifikacji, aby na co dzień potrafili sprostać wymaganiom, jakie dyktuje działalność nowoczesnej biblioteki, a także by w sposób kompetentny mogli realizować potrzeby jej użytkowników. Wszak chodzi o to, aby współczesny bibliotekarz był osobą wszechstronnie wykształconą, aby samodzielnie potrafił sobie radzić z rzeczywistością komputerową i spokojnie prowadzić czytelników przez jej meandry. Na tym właśnie polu uwidacznia się potrzeba rozwijania edukacji w bibliotece: zarówno w zakresie kształcenia bibliotekarzy, jak też profesjonalnego przygotowywania użytkowników do samodzielnego korzystania z zasobów biblioteki skomputeryzowanej. Podnoszeniu kwalifikacji w dziedzinie wiedzy bibliotekarskiej służą bądź to studia podyplomowe, bądź to organizowane często, zwłaszcza w ostatnich latach, kursy, szkolenia i konferencje. Taka różnorodność form kształcenia stwarza dla zainteresowanych bibliotek możliwość wyboru, a nie ulega wątpliwości, że udział w nich przynosi ogromne korzyści zarówno dla osób, które w tego rodzaju edukacji uczestniczą, jak i dla bibliotek, z których osoby te są delegowane. W tym miejscu chciałabym podzielić się z Czytelnikami EBIB-u refleksjami na temat edukacji bibliotecznej, sięgając do doświadczeń biblioteki, w której pracuję, tj. Biblioteki Głównej Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Można stwierdzić, że zdecydowane nasilenie zjawiska podnoszenia kwalifikacji zawodowych w naszej Bibliotece zaobserwowano od początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to rozpoczął się proces jej komputeryzacji. Na owym pierwszym etapie większość pracowników Biblioteki uczestniczyła przede wszystkim w kursie z zakresu podstaw obsługi komputerów, zorganizowanym przez Górnośląski Oddział Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Ponadto część osób ukończyła kurs dotyczący mikrokomputerowych systemów biblioteczno-informacyjnych, prowadzony przez Bibliotekę Główną Politechniki Wrocławskiej, a 2 pracowników z wyższym wykształceniem ekonomicznym podjęło podyplomowe studia z zakresu informacji naukowej w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Dodać trzeba, iż Dyrekcja naszej Biblioteki, przywiązuje ogromną wagę do spraw związanych z edukacją zespołu pracowniczego i systematycznie, co roku, kieruje pracowników (nie tylko najmłodszych) z poszczególnych działów na kursy do Biblioteki Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej. Ponadto pracownicy uczestniczą w różnych innych szkoleniach i konferencjach zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnokrajowym, a także wyjeżdżają na krótkie staże zagraniczne, co znacznie podnosi poziom profesjonalności świadczonych przez Bibliotekę usług. Należy podkreślić, iż również władze Uczelni przychylnie traktują przedsięwzięcia Biblioteki związane z podwyższaniem kwalifikacji zawodowych zatrudnionych w niej osób. Kolejny etap wzmożonej edukacji zespołu bibliotekarzy pracujących w Bibliotece Głównej AE zaznaczył się po roku 1995. Wtedy to bowiem Biblioteka ta wespół z bibliotekami Uniwersytetu Śląskiego oraz Uniwersytetu Opolskiego utworzyła Górnośląskie Konsorcjum Bibliotek Naukowych i podjęła w ramach międzynarodowego Programu TEMPUS realizację Projektu nt. Wprowadzenie skomputeryzowanego systemu informacji naukowej w bibliotekach uczelnianych. Partnerami zagranicznymi zaś były biblioteki: Uniwersytetu im. F. Rabelais w Tours (Francja), Uniwersytetu w Trewirze (Niemcy) i Biblioteka Nauk Humanistycznych Wolnego Uniwersytetu w Brukseli (Belgia). Projekt zakładał instalację systemu sieciowego InfoWare CD/HD, dzięki któremu bazy CD-ROM posadowione na serwerze Biblioteki Głównej UŚ są dostępne dla użytkowników bibliotek krajowych uczelni partnerskich. Uruchomienie systemu InfoWare CD/HD w marcu 1996 roku zostało połączone z I Konferencją Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych, na którą przybyli goście z partnerskich placówek zagranicznych. II Konferencja natomiast, zorganizowana w kwietniu bieżącego roku, zainaugurowała realizację kolejnego Projektu (uzupełniającego), mającego na celu upowszechnienie sieciowego systemu udostępniania baz danych InfoWare CD/HD w nowym oprogramowaniu IRIS w bibliotekach Konsorcjum, które zostało poszerzone o 4 dalsze placówki biblioteczne szkół wyższych i instytutów naukowo-badawczych naszego regionu. Instalacja systemu InfoWare stworzyła pilną potrzebę zorganizowania szkoleń dla pracowników bibliotek Konsorcjum w zakresie obsługi i korzystania z dostępnych w tej sieci baz danych na CD-ROM-ach. Zajęcia odbywały się w komputerowej sali ćwiczeniowej Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego, a prowadzili je przedstawiciele firm Info Technology Supply (ITS) oraz Institute for Scientific Information (ISI) z Londynu. Ponadto w ramach działań Konsorcjum w latach 1996-1998 odbyły się spotkania z przedstawicielami uczelni i partnerskich bibliotek zagranicznych, połączone z wykładami i dyskusją. Tematyka wykładów dotyczyła zastosowań Internetu w różnych dziedzinach biznesu, a także funkcjonowania bibliotek w sieciach lokalnych i regionalnych. Dla pracowników bibliotek wchodzących w skład Konsorcjum zorganizowano też na Uniwersytecie Śląskim szkolenie w zakresie nawigacji Internetowej, prowadzone przez specjalistów krajowych (z Biblioteki Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej) oraz zagranicznych (z International Organisation of Information Specialists). Dzięki współpracy z Institute for Scientific Information, jak też Info Technology Supply biblioteki Konsorcjum poprzez system InfoWare CD/HD zyskały szybki dostęp do baz filadelfijskich - Science Citation Index (SCI) oraz Social Sciences Citation Index (SSCI), które dają możliwość prowadzenia badań naukometrycznych. W ślad za tym dla zespołów pracowniczych tych bibliotek przeprowadzono na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach cykl szkoleń na temat zastosowania tych baz w naukometrii i bibliometrii. Równolegle ze szkoleniami odbywającymi się w ramach Konsorcjum pracownicy Biblioteki Głównej AE uczestniczyli także w innych formach edukacji. Tak więc np. 2 osoby w 1996 i 1997 roku wzięły udział w intensywnym kursie szkoleniowym, dotyczącym sieciowych i multimedialnych systemów informacyjnych, prowadzonym przez pracowników naukowych Zakładu Systemów Informacyjnych Politechniki Wrocławskiej. Jeśli chodzi o szkolenia, to nasza Biblioteka ma największe doświadczenia z kontaktów z ośrodkiem wrocławskim. Wszystkie organizowane tam kursy (zarówno przez Bibliotekę Główną, jak też Zakład Systemów Informacyjnych Politechniki Wrocławskiej) zasługują na pozytywną ocenę tak od strony merytorycznej, jak i techniczno-organizacyjnej. Wykłady i ćwiczenia są zawsze bardzo starannie przygotowane. Towarzyszą im właściwie dobrane materiały ćwiczeniowe i informacyjne. Osoby prowadzące zajęcia są komunikatywne i wykazują wysoki poziom umiejętności dydaktycznych. W ogóle kursy wrocławskie - to połączenie przyjemnego z pożytecznym, gdyż oprócz zajęć, podczas których uczestnikom kursu przekazuje się solidną porcję profesjonalnej wiedzy, w programie znajduje się także czas na zwiedzenie zabytkowych zakątków Wrocławia, obejrzenie Panoramy Racławickiej czy zbiorów Muzeum oraz na inne przyjemności. Wszyscy wracają stamtąd zadowoleni i wzbogaceni wewnętrznie. Zdobyta zaś na kursach fachowa wiedza procentuje w codziennej pracy bibliotecznej, dając większą pewność działania. Niektórym zaś po prostu pomaga przełamać opory i pokonać bariery piętrzące się na drodze kontaktu z komputerem, systemami sieciowymi i Internetem. Jak dotąd - w różnego rodzaju kursach i szkoleniach uczestniczyło ponad 30 osób spośród personelu naszej Biblioteki. Inną formę edukacji stanowił również w minionym okresie udział pracowników Biblioteki Głównej AE w konferencjach naukowych, które w większości były poświęcone zagadnieniom informacji naukowej, komputeryzacji bibliotek i bibliotecznych sieciowych systemów informacyjnych. Ponadto tematyka konferencji nawiązywała do przyszłego modelu zawodu bibliotekarza, języka haseł przedmiotowych KABA, sposobów gromadzenia i udostępniania prac magisterskich i dyplomowych, nowoczesnych technik zarządzania biblioteką czy też zasad tworzenia i wykorzystywania Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych i Formalnych. Ogółem w latach 1995-1999 odnotowano uczestnictwo pracowników Biblioteki w ponad 30 konferencjach o charakterze naukowym. Odrębny niejako rozdział w naszych doświadczeniach na polu edukacji stanowią krótkie staże i pobyty studyjne w bibliotekach zagranicznych. Wiąże się to głównie ze wspomnianą już wcześniej realizacją Projektów w Programie TEMPUS, a także z wymianą w ramach współpracy z uczelniami zagranicznymi. W okresie 1996-1998 z takich form edukacji mogło skorzystać 16 osób z grona personelu Biblioteki. Wyjazdy do bibliotek za granicą pozwalają na zaznajomienie się z charakterem ich pracy w warunkach pełnej komputeryzacji, na wymianę spostrzeżeń i doświadczeń, na obserwację organizacji pracy bibliotecznej oraz sposobów zarządzania nowoczesną biblioteką szkoły wyższej. Prócz tego stwarzają możliwość pogłębienia znajomości języków obcych i nawiązania kontaktów międzyludzkich, co bardzo przydaje się w pracy. Drogą poczty elektronicznej bowiem można szybko przekazywać sobie nawzajem niezbędne informacje o zbiorach książkowych i czasopismach gromadzonych w bibliotekach za granicą, którymi zainteresowani są nasi czytelnicy. Do edukacji bibliotecznej z pewnością zaliczyć też należy wyjazdy pracowników Biblioteki Głównej AE do innych bibliotek w kraju, mające na celu bliższe poznanie charakteru ich działalności oraz sposobów pracy z czytelnikiem. Ponadto od października 1998 roku sporo osób z bibliotecznego grona uczestniczy po godzinach pracy w kursach językowych, organizowanych na Uczelni przez Międzywydziałowe Centrum Nauczania i Promocji Języków Obcych. Kursy te służą przede wszystkim poznaniu języka biznesu, co jest bardzo ważne w przypadku korzystania ze światowej literatury ekonomicznej docierającej najczęściej w postaci przekazu elektronicznego na CD-ROM-ach, a także we właściwym ukierunkowaniu czytelników poszukujących informacji do prac naukowych. Biblioteka Główna AE szkoli jednak nie tylko bibliotekarzy, ale też realizuje funkcje edukacyjne względem swoich użytkowników. Wyraża się to w prowadzeniu zajęć dydaktycznych z wybranych zagadnień informacji naukowej dla zainteresowanej młodzieży szkół średnich oraz dla seminaryjnych grup magisterskich na III lub IV roku studiów. Praktycznie zaś formą edukowania czytelników są codzienne instruktaże udzielane przez pracowników poszczególnych agend, zwłaszcza w odniesieniu do korzystania z katalogu komputerowego naszej Biblioteki oraz baz danych na CD-ROM-ach i w Internecie. Uważam, iż problem edukacji bibliotecznej jest niezwykle istotny. Stanowić on winien nieodzowny element działalności każdej biblioteki. Chodzi bowiem o to, aby czytelnikowi możliwie najbardziej przybliżyć informację o zasobach bibliotecznych oraz umożliwić mu jak najszybszy dostęp do tychże zasobów, nawet bez konieczności osobistego przyjścia do biblioteki, choć to też ma swoisty, niepowtarzalny charakter. Owej szybkości przekazu informacji służą nowoczesne osiągnięcia techniki komputerowej wdrażane do bibliotek. By móc je wykorzystać z pożytkiem dla czytelnika, trzeba samemu poznać ich tajniki. Stąd więc w świetle zadań współczesnej biblioteki tak ważną rolę odgrywa edukacja środowiska bibliotekarskiego.
Pierwotny adres: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib05/m_kubista.html  | |
| | | |
| |||
| | ||