EBIB 3/1999 (3) - A. Osiewalska, J. Osiewalski : Próba oceny efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich
ebib 
Nr 3/1999 (3), Wprowadzenie do badań nad funkcjonowaniem bibliotek. Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Anna Osiewalska
Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Krakowie

Jacek Osiewalski
Katedra Ekonometrii Akademii Ekonomicznej w Krakowie

Próba oceny efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich




1. WSTĘP

Niniejszy artykuł jest istotnie zmodyfikowaną wersją referatu [19], zaprezentowanego na konferencji naukowej zorganizowanej przez Bibliotekę Główną Akademii Ekonomicznej w Krakowie w dniach 28 - 30 września 1998 roku. Poprzednia praca przedstawiała wyniki badań dla 13 bibliotek, jednak po złożeniu jej do druku napłynęły dalsze ankiety. Prezentowane obecnie wyniki uwzględniają skorygowane dane z 18 bibliotek. Wyniki te są w zasadzie zgodne z opublikowanymi wcześniej [19]; zwiększa się znacznie precyzja szacunku, gdyż dysponujemy większą próbą. Potwierdza to nasze zaufanie co do jednorodności danych oraz co do stabilności modelu.

W streszczeniu artykułu [22], będącym poszerzoną wersją opublikowanego w 1994 roku w Encyklopedii Badań Operacyjnych i Zarządzania rozdziału pt. "Badania operacyjne w bibliotekach: przegląd ostatnich 25 lat", autorzy napisali: "Chociaż biblioteki stanowią istotną część budżetu zarówno dla sektora publicznego jak i prywatnego nie ukierunkowanego na zysk, badania operacyjne oraz nauki o zarządzaniu nie wypełniły swojego potencjału w zakresie badań nad efektywnością kosztową systemów bibliotecznych". Tymczasem badania nad efektywnością bibliotek prowadzone były już na początku lat siedemdziesiątych. Z czasem zarysował się podział na tych, którzy efektywność bibliotek traktowali jako stopień wykorzystania zasobów (Morse [17]), stopień zaspokojenia potrzeb użytkownika (van House i Childers [11]) oraz tych, którzy efektywność bibliotek mierzyli wyłącznie w oparciu o analizę danych ekonomicznych, wypracowując bogatą literaturę na temat efektywności kosztowej (ang. cost effectiveness, cost efficiency) i produktywności bibliotek. Artykuły z pierwszej grupy zainteresowań publikowane były głównie w czasopismach bibliotekarskich, podczas gdy artykuły oparte na analizach ekonomicznych ukazywały się w czasopismach ekonomicznych. Jednym z pierwszych publikujących analizy ekonomiczne był Goddard [8]. Tematykę tę rozwijali dalej Holtmann, Tabasz, Kruse [10], Cooper [4], [5], Hayes, Pollack, Nordhaus [9], a ostatnio DeBoer [6], Chen [3] i Vitaliano [25]. Badania efektywności kosztowej bibliotek są od lat propagowane w wielu krajach jako użyteczne narzędzie dla zarządzania (np. w Niemczech [21], Szwecji [18], Słowenii [23], USA [4], [5], [6], [25] czy na Tajwanie [3]). W niektórych krajach dostosowano sprawozdawczość biblioteczną do potrzeb analizy efektywności - sugestie takie wysunęła wobec krajów członkowskich Komisja Wspólnot Europejskich [7]. Obecnie również w Polsce rozpoczęto gromadzenie odpowiednich statystyk. Na razie jednak brak dostępu do takich danych uniemożliwia praktycznie badania nad efektywnością bibliotek, dlatego niniejszy artykuł będzie miał raczej charakter metodologiczny i przeglądowy niż empiryczny, chociaż zamieszczony przykład jest pierwszą w Polsce próbą ekonomiczno-ekonometrycznej analizy kosztu działalności bibliotek.

Przybliżenie problematyki badania efektywności kosztowej bibliotek ułatwi część druga artykułu, gdzie przedstawiono mikroekonomiczne podstawy analizy efektywności kosztowej. W części trzeciej została przedstawiona postać funkcji kosztu dla bibliotek, a w części czwartej - zmienne wchodzące do modelu. Końcowa część zawiera wyniki wstępnych badań, przeprowadzonych na podstawie ankiet uzyskanych z 18 polskich bibliotek akademickich.

2. MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY ANALIZY EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ

Z punktu widzenia mikroekonomii biblioteka może być traktowana jako jednostka produkcyjna, która wykorzystuje pewne czynniki produkcji do "wytworzenia" specyficznych produktów. Dla potrzeb zarządzania sprawą najwyższej wagi staje się obiektywna ocena czy - przy danych cenach czynników - skala i struktura produkcji odpowiadają poniesionym kosztom, czy też ponoszone są koszty zbędne, nieuzasadnione. Wobec szczupłych zasobów finansowych dobrze jest też wiedzieć, jak procentowy przyrost nakładów wszystkich czynników produkcji oddziałuje na wzrost produktu (jaki jest efekt skali).

Ocenę działalności instytucji non-profit można przeprowadzać na dwa sposoby:

  • przez porównanie aktualnego produktu z maksymalnym, jaki dałoby się uzyskać przy ustalonych nakładach czynników (analiza efektywności technicznej na podstawie granicznej funkcji produkcji),
  • przez porównanie faktycznie poniesionego kosztu z najmniejszym, przy którym dałoby się uzyskać ustalony produkt (analiza efektywności kosztowej na podstawie granicznej funkcji kosztu, wyznaczającej minimalny koszt przy danych cenach czynników).

Jak słusznie zauważa Vitaliano [25], druga metoda wydaje się bardziej uzasadniona w przypadku bibliotek, gdyż ich produkty są egzogeniczne, tzn. określane przez zapotrzebowanie użytkowników (to nie biblioteka decyduje o ilości wypożyczeń czy odwiedzin w czytelniach). W dalszej części artykułu szukać więc będziemy takiej granicznej funkcji kosztu, która (w pewnym, ustalonym na gruncie statystyki sensie) najlepiej opisze zebrane dane empiryczne. Odchylenie rzeczywiście poniesionego kosztu od funkcji granicznej to tzw. nieefektywność kosztowa, która jest sumarycznym efektem nieefektywności technicznej i alokacyjnej. Z punktu widzenia zarządzania instytucji pomiar nieefektywności kosztowej jest szczególnie istotny - jest punktem wyjścia w kierunku proporcjonalnego zmniejszenia wszystkich nakładów przy ustalonej produkcji (korekta nieefektywności technicznej) i zmiany proporcji nakładów poszczególnych czynników (korekta nieefektywności alokacyjnej).

Poniższy wykres przedstawia hipotetyczne punkty empiryczne (koszty działalności różnych bibliotek; *) leżące ponad graniczną krzywą kosztu (obrazującą minimalny koszt niezbędny w funkcji wielkości produkcji Y; linia ciągła). Efektywność kosztową i-tej biblioteki definiujemy jako ri = OB/OA.



3. STOCHASTYCZNY MODEL GRANICZNY

Dokonany przez autorów przegląd literatury pozwala stwierdzić, że szacowanie efektywności kosztowej bibliotek przeprowadzano wykorzystując zarówno metody deterministyczne - na przykład analizę przy pomocy obwiedni danych (ang. Data Envelopment Analysis, DEA) w [3] - jak i metody stochastyczne (por. [4], [5], [6], [25]), które zostały zastosowane w niniejszej pracy.

Podstawowy stochastyczny model granicznej funkcji kosztów zakłada, że odchylenie obserwowanego kosztu działalności od teoretycznej, mikroekonomicznej funkcji kosztów spowodowane jest zakłóceniami czysto losowymi i nieefektywnością. Model efektywności kosztowej formułuje się zwykle za pomocą jednego równania, wyjaśniającego logarytm kosztu poprzez odpowiednio wyspecyfikowaną funkcję kosztów oraz dwa składniki losowe, z których jeden (symetryczny względem zera), vi, odzwierciedla efekt czynników przypadkowych i błędów pomiaru, zaś drugi (asymetryczny i zawsze dodatni), ui, modeluje potencjalną nieefektywność - przedmiot naszych badań. W literaturze modele te określa się często jako stochastyczne modele graniczne (ang. stochastic frontier models). Zaproponowali je w roku 1977 Aigner, Lovell i Schmidt [1] oraz Meeusen i van den Broeck [16]. Wykorzystanie tych modeli w badaniach efektywności kosztowej bibliotek prezentuje Vitaliano [25], przyjmując funkcję kosztu Cobba-Douglasa. Dla celów porównawczych przyjęliśmy te same założenia. Model kosztu będzie zatem miał postać:

image1.gif 1159 B          dla   i=1,...,n          (1)

gdzie:
- i - numer biblioteki,
- Ci jest obserwowanym całkowitym kosztem działalności i-tej biblioteki w roku 1997,
- f (.) jest krótkookresową graniczną funkcją kosztu typu Cobba-Douglasa,
- Yi jest wektorem produktów dla i-tej biblioteki,
- wi jest wektorem cen zmiennych czynników produkcji,
- Ki jest wektorem nakładów czynników stałych (np. majątek trwały biblioteki),
- vi jest składnikiem losowym o rozkładzie symetrycznym względem zera,
- ui jest składnikiem losowym reprezentującym nieefektywność kosztową biblioteki.

Ekonometryczny szacunek efektywności kosztowej polega na estymacji (na podstawie danych empirycznych) zarówno funkcji granicznej, jak i wskaźników efektywności ri = exp(-ui), które są ilorazem podlegającego wahaniom czysto losowym kosztu minimalnego f(Yi, wi, Ki; ß) exp (vi) do kosztu faktycznie poniesionego Ci.

4. DOBÓR ZMIENNYCH

Kolejnym zagadnieniem szeroko dyskutowanym w literaturze przedmiotu jest określenie zmiennych wchodzących do modelu, czyli czynników produkcji i ich cen, produktów oraz mierników kapitału. Przytoczenie w tym miejscu wszystkich artykułów na ten temat mogłoby okazać się trudne. W rezultacie gorących dyskusji Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotek ALA (American Library Association), opracowało i wydało obszerny przewodnik zatytułowany: Measuring Academic Library Performance [12]. To wydawnictwo, jak również propozycje wcześniejszych autorów, stanowią punkt odniesienia niniejszej pracy. Należy jednak wyjaśnić, że liczba zmiennych jakie wprowadzamy do modelu (i związana z nią liczba parametrów, które będziemy mogli szacować) zależy od liczby obserwacji w próbie. W związku z małą licznością naszej próby (n=18) musieliśmy przyjąć reprezentantów dla danych kategorii zmiennych.

Pomiar produktu Y
Ciekawe podejście zaproponował w swojej pracy DeBoer [6]: produktem niech będzie to, co biblioteka mogłaby sprzedawać, gdyby była prywatną firmą. Przychód biblioteki określałyby wtedy:
- opłata członkowska ( jak w klubie),
- opłata za wejście (jak w muzeum),
- opłata za wypożyczenie (jak w wypożyczalniach kaset video).

Odpowiadałyby temu trzy kategorie produktu:
- liczba czytelników posiadających konto w wypożyczalni,
- liczba odwiedzin w bibliotece,
- liczba wypożyczeń.

Chen [3] i Vitaliano [25] dorzucają jeszcze godziny otwarcia biblioteki (jako miernik dostępności zbiorów), zaś Cooper [4] i Vitaliano [25] ilość voluminów dodanych do kolekcji w ciągu roku (jako miernik aktualności zbiorów). Ta ostatnia zmienna nie wydaje nam się adekwatna do pomiaru wyniku. Pośrednio wprowadza po stronie wyniku nakład, jakim bez wątpienia są voluminy dodane do kolekcji w drodze kupna. Zamiast miernika aktualności zbiorów lepiej byłoby rozważać miernik aktywności bibliotekarzy i ośrodka naukowego, wprowadzając liczbę voluminów dodanych w ciągu roku w drodze wymiany i darów. Dobrze byłoby też wprowadzić jako produkt liczbę przeszkolonych użytkowników biblioteki, która istotnie różnicuje działalność bibliotek akademickich od bibliotek publicznych.
Wspomniana już konieczność szacowania jak najmniejszej liczby parametrów zmusiła nas do ograniczenia się do dwóch zmiennych. Są to:
- liczba czytelników posiadających konto w wypożyczalni,
- liczba wypożyczeń indywidualnych.

Pomiar nakładu czynnika zmiennego X
W cytowanych wcześniej pracach nakład czynników produkcji mierzono następującymi wielkościami:
- liczbą personelu bibliotecznego ([3],[6],[25]),
- wydatkami na zakup książek, czasopism i innych materiałów([3], [6]),
- powierzchnią użytkową pomieszczeń biblioteki ([3]).
Ponieważ szacujemy krótkookresową funkcję kosztów, przyjęliśmy dwie pierwsze wielkości jako nakłady czynników zmiennych, uznając trzecią za czynnik stały, niezmienny w danym roku. W naszej analizie mógłby on wystąpić jako reprezentant kapitału biblioteki.

Ceny czynników zmiennych w
Będzie to odpowiednio do wybranych zmiennych opisujących nakłady czynników zmiennych:
- średnia płaca bibliotekarzy,
- ceny zakupionych w badanym okresie czasu (rok 1997) materiałów, książek i czasopism.
Za Vitaliano [25] zakładamy, że wszystkie biblioteki mają możliwość zakupu książek, czasopism i materiałów po tych samych cenach; ich ceny (jako jednakowe dla bibliotek) wchodzą do wyrazu wolnego modelu.

Kapitał biblioteki K
Zamierzaliśmy włączyć tu wszystko, co biblioteka ma do zaoferowania czytelnikowi w badanym roku, a więc: zbiory piśmiennictwa, którymi biblioteka dysponuje już na początku 1997 roku, jak również liczbę miejsc w czytelniach, liczbę sprzętu komputerowego oddanego do dyspozycji czytelnika oraz liczbę kserografów. Zmuszeni do ograniczeń wybraliśmy jedną wielkość - liczbę miejsc w czytelniach, podobnie jak Chen w [3].

5. WYNIKI BADAŃ EMPIRYCZNYCH

Zgodnie z dyskusją przeprowadzoną w poprzedniej części pracy, przyjęto następujący stochastyczny model graniczny krótkookresowej funkcji kosztu Cobba-Douglasa:

ln Ci = ß0 + ß1 ln yi,1 + ß2 ln yi,2 + ß3 ln ki,3 + ß4 ln wi + vi + ui         (2)

gdzie:
- Ci jest obserwowanym całkowitym kosztem działalności i-tej biblioteki w 1997 roku,
- yi,1 jest liczbą czytelników posiadających konto w wypożyczalni i-tej biblioteki,
- yi,2 jest liczbą wypożyczeń w i-tej bibliotece,
- ki,3 jest liczbą miejsc w czytelniach w i-tej bibliotece,
- wi jest średnim wynagrodzeniem bibliotekarza w i-tej bibliotece,
- vi, ui - składniki losowe o założeniach jak we wzorze (1).

W celu oszacowania nieznanych parametrów granicznej funkcji kosztu oraz wskaźników efektywności kosztowej ri=exp(-ui) zastosowano podejście bayesowskie, gdyż szacowanie tego typu modeli na sposób klasyczny (teorio-próbkowy) zawiera wiele niedogodności i ograniczeń, zwłaszcza w przypadku niewielkiej próby. Podstawy analizy bayesowskiej stochastycznych modeli granicznych opracowali van den Broeck, Koop, Osiewalski i Steel [2], [15], [14]. Na gruncie polskim metody te omawiają Osiewalski i Marzec [20] w zastosowaniu do sektora bankowego. Nie omawiamy w tej pracy metodologii bayesowskiej i wykorzystywanych w niej zaawansowanych procedur obliczeniowych (losowanie Gibbsa, ang. Gibbs sampling), przedstawiając wyłącznie wyniki końcowe.

Stosownie do zwyczaju przyjętego w literaturze, idąc śladami wcześniejszych autorów, powinniśmy teraz przytoczyć publikowane źródło, z którego zostały zaczerpnięte dane do niniejszej pracy. Problem polega na tym, że takiego źródła ... nie ma. Trzeba jednak przypomnieć, że nie jest to winą bibliotekarzy, którzy od dość dawna wiedzą, że takie narzędzie ocen funkcjonuje w świecie i bywa przydatne. Na zorganizowanej przez Centralną Bibliotekę Statystyczną i Komisję Statystyczną Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w 1984 roku konferencji "Statystyka biblioteczna w Polsce i na świecie" postulowali oni "...pilną konieczność systematycznego wydawania Rocznika Statystycznego Bibliotek Polskich", por. [13]. Rocznik ten jednak nie ukazał się i między innymi dlatego nasze opracowania są pionierskie na gruncie polskim . Biblioteki nie są tu jednak wyjątkiem. Sytuacja wygląda podobnie w wielu innych placówkach finansowanych z budżetu państwa. Trudno sobie wyobrazić, jak przebiegałoby w Polsce badanie efektywności szpitali [14] czy pielęgniarek domowych [26]. Po prostu jesteśmy na początku zmian od systemu "nieprzejrzystego" do przejrzystszego, gdzie batalia o środki bywa podparta solidnymi analizami. Dane potrzebne do modelu uzyskaliśmy zatem w drodze osobistych starań, rozsyłając do bibliotek szkół wyższych ankietę, której tekst zamieszczamy w aneksie. W tym miejscu chcielibyśmy serdecznie podziękować wszystkim osiemnastu bibliotekom, które tę ankietę dokładnie wypełniły, i przedstawić do jakich - podkreślmy: wstępnych - wniosków prowadzą wyniki estymacji prezentowane poniżej.

Zmienna Parametr Wartość oczekiwana rozkładu a posteriori Odchylenie standardowe rozkładu a posteriori
Stała

b 0

-8.12

2.46

Log liczby czytelników

b 1

0.55

0.19

Log liczby wypożyczeń

b 2

0.72

0.19

Log liczby miejsc w czytelniach

b 3

-0.34

0.28

Log średniej płacy

b 4

0.52

0.29


Przy estymacji bayesowskiej przyjęliśmy restrykcje:

ß1>0, ß2>0, ß3<0 i 0<ß4<1

Parametry granicznej funkcji kosztu opisują wzorcową (najlepszą) "technologię" pracy bibliotek (tak, jak rozumie się ten termin w mikroekonomii, por.[24]). Oceny parametrów wskazują, że wzrost kosztu jest bardzo silnie związany ze wzrostem liczby wypożyczeń (którą można traktować jako podstawowy miernik działalności). Liczba wypożyczeń większa o 1% odpowiada kosztowi większemu o ß2*100%, tj. średnio o 0.72% (z błędem 0.19%). Nieco mniejszy wpływ ma liczba czytelników; jej zwiększeniu o 1% odpowiada wzrost kosztu o ß1*100%, czyli o 0.55% (z błędem 0.19%). Jeśli chodzi o wpływ cen czynników produkcji, to wzrost płacy o 1% powoduje wzrost kosztu o ß4*100%, tj. o ok. 0.52% (z błędem 0.29%); wzrost o 1% cen pozostałych czynników wywoła zatem wzrost kosztu o (1-ß4)*100%, tj. o ok. (1-0.52)% = 0.48% (też z błędem 0.29%). Technologia działania bibliotek akademickich w Polsce wykazuje malejący efekt skali, związany ze zwiększeniem nakładów czynników zmiennych. Wzrost tych nakładów (pracy, materiałów, etc.) o 1 %, powodujący wzrost kosztu o 1%, daje przyrost produkcji (liczby zarejestrowanych czytelników i liczby wypożyczeń) o 1/(ß12), tj. około 0.79%, tj. znacznie mniej niż 1%. Wydaje się, że przy ustalonej (z praktycznej obserwacji - zbyt małej) liczbie miejsc w czytelniach, zwiększanie skali działalności bibliotek najlepszych (efektywnych) musi być bardzo kosztowne. Interpretacja ta jest również zgodna z ujemnym parametrem ß3, związanym z liczbą miejsc w czytelniach; wzrost tej liczby o 1% umożliwiłby redukcję kosztu o około 0.34% (przy zachowaniu ustalonej liczby wypożyczeń i czytelników zarejestrowanych). Oczywiście, parametry funkcji kosztu i związany z nimi opis technologii odnoszą się do sytuacji pełnej efektywności. Tymczasem nasze wstępne badania wskazują na możliwość znacznej poprawy efektywności kosztowej wielu bibliotek, a zatem na utrzymanie dotychczasowej skali działalności przy istotnej redukcji kosztów - przeciętnie o 29%. Średnia arytmetyczna wartości oczekiwanych a posteriori dla efektywności ri = exp(-ui) wynosi 0.71, zaś średnie odchylenie standardowe dla ri wynosi 0.21, wskazując na bardzo niską precyzję szacunku i konieczność ostrożnej interpretacji tych wstępnych wyników. Biblioteki są więc efektywne w około 71%. Znaczyłoby to, że 71% kosztów poniesionych było uzasadnione, a 29% kosztu nie było uzasadnione wielkością produkcji i cenami czynników zmiennych. Jest to wynik tylko trochę gorszy od uzyskanego dla amerykańskich bibliotek publicznych (76%; por. [25]). Przypomnijmy jednak fakt, że efektywność bibliotek amerykańskich szacowano w oparciu o 235 elementową próbę. Poniżej przedstawiamy wartości oczekiwane E(ri | dane) i odchylenia standardowe D(ri | dane) a posteriori dla efektywności kosztowej poszczególnych bibliotek, uporządkowanych wg rosnącego kosztu działalności.

nr biblioteki (i)

lnCi

E(ri|dane)

D(ri|dane)

Ranking

1

4.151449

0.81

0.16

5

2

4.506454

0.71

0.24

10

3

5.652489

0.86

0.12

2

4

6.034924

0.84

0.14

3

5

6.321465

0.73

0.20

8

6

6.556513

0.50

0.30

17

7

6.714607

0.90

0.10

1

8

6.960152

0.79

0.17

6

9

7.145788

0.71

0.21

11

10

7.271818

0.46

0.30

18

11

7.377759

0.78

0.17

7

12

7.419059

0.64

0.25

14

13

7.549609

0.84

0.13

4

14

7.594744

0.60

0.26

16

15

8.634759

0.60

0.27

15

16

8.670868

0.70

0.22

12

17

8.740621

0.72

0.21

9

18

9.006632

0.64

0.24

13

Porównując dane dla biblioteki nr 3 (drugiej w rankingu) i biblioteki nr 10 (najmniej efektywnej) stwierdzamy, że przy porównywalnej skali działalności (wartości y1 i y2) oraz podobnych płacach (w) biblioteka nr 10 ponosi kilkakrotnie większe koszty. Wyjaśnia to prawie dwukrotnie niższą jej efektywność kosztową (ok.46%) w stosunku do liderów (ok. 84-90%). Nie jest przedmiotem naszych dociekań porównywalność danych nadesłanych przez biblioteki; prezentujemy jedynie narzędzie analiz.

6. WNIOSKI KOŃCOWE

Nasze wstępne badania wskazują na możliwość znacznej poprawy efektywności kosztowej większości bibliotek, a zatem na utrzymanie dotychczasowej skali działalności przy istotnej redukcji kosztów - przeciętnie o ok. 29%. Racjonalizacja zatrudnienia, zakupów sprzętu, materiałów itd., prowadzące do obniżenia dotychczas ponoszonego kosztu, umożliwiłyby zaoszczędzenie dużych sum, które mogłyby sfinansować wzrost skali działalności bibliotek (np. poprzez zwiększenie liczby miejsc). Takie wstępne wnioski pozwala sformułować analiza działalności 18 bibliotek naukowych w Polsce. Jeżeli możliwe będzie uzyskanie danych przekrojowo-czasowych ze znacznie większej liczby bibliotek akademickich i z kolejnych (przynajmniej dwóch) lat, to autorzy podejmą się poważniejszej - a nie tylko ilustracyjnej - analizy efektywności kosztowej, z wykorzystaniem znacznie bogatszego modelu kosztów (np. funkcji translogarytmicznej, jak w [14]). Bardziej wyrafinowany model i pełniejsze dane umożliwią również próbę wyjaśnienia systematycznych różnic efektywności bibliotek (np. poprzez charakterystyki środowiska akademickiego).

LITERATURA

[1] Aigner D., Lovell C. A. K., Schmidt P.: Formulation and estimation of stochastic frontier productions function models. "Journal of Econometrics" 1977 nr 6.
[2] Broeck van den, J., KoopG., Osiewalski J., Steel M.: Stochastic frontier models: A Bayesian perspective. "Journal of Econometrics" 1994 nr 61.
[3] Chen T.: A measurement of the resource utilization efficiency of university libraries. "International Journal of Production Economics" 1997 nr 53(1).
[4] Cooper M. D.: Economies of scale in academic libraries. "Library and Information Science Research" 1983 nr 5(2).
[5] Cooper M. D.: Economies of scale in large academic libraries. "Library and Information Science Research" 1984 nr 6(3).
[6] DeBoer L.: Economies of scale and input substitution in public libraries. "Journal of Urban Economics" 1992 nr 32(2).
[7] Fugei D.: Library statistics for policy making. Report of a workshop held in Luxemburg, 1 February 1988. Luxembourg 1989.
[8] Goddard H. C.: Analysis of social production functions: the public library. "Public Finance Quarterly" 1973 nr 1(2): 191-204.
[9] Hayes R. M., Pollack A. M., Nordhaus S.: The application of the Cobb-Douglas model to the association of research libraries. "Library and Information Science Research" 1983 nr 5(3).
[10] Holtman A. G., Tabasz T., Kruse W.: The demand for local public services, spillovers, and urban decay: the case of public libraries. "Public Finance Quarterly" 1976 nr 4(1).
[11] House N. A. van, Childers T. A.: The public library effectiveness study: the complete report. Chicago 1993.
[12] House N. A. van, Weil B. T., McClure C. R.: Measuring academic library performance: a practical approach. Chicago 1990.
[13] Jopkiewicz, A.: Statystyka biblioteczna w Polsce i na świecie. Konferencja w Jachrance, 2-4 XI 1983. "Bibliotekarz" 1984 nr 51(2).
[14] Koop G., Osiewalski J., Steel M. F. J.: Bayesian efficiency analysis through individual effects: Hospital cost frontiers. "Journal of Econometrics" 1997 nr 76.
[15] Koop G., Steel M. F. J., Osiewalski J.: Posterior analysis of stochastic frontier models using Gibbs Sampling. "Computational Statistics" 1995 nr 10.
[16] Meeusen W., Broeck J. van den: Efficiency estimation from Cobb-Douglas production functions with composed error. "International Economic Review" 1977 nr 8.
[17] Morse P. M.: Measures of library effectiveness. "The Library Quarterly" 1972 nr 42(1).
[18] Olausson C.: Evaluation in university libraries: a tool for developmnt? "Libri" 1992 nr 42(1).
[19] Osiewalska A., Osiewalski J.: Wprowadzenie do analizy efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich. [W:] Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej. Kraków 1998.
[20] Osiewalski J., Marzec J.: Nowoczesne metody Monte Carlo w bayesowskiej analizie efektywności kosztowej banków. "Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu" 1998 nr 797.
[21] Poll P.: "Quality and performance measurement - a German view. "British Journal of Academic Librarianship" 1993 nr 8(1).
[22] Reisman A., Xiaomei X.: Operations research in libraries: a review of 25 years of activity. "Operations Research" 1994 nr 42(1).
[23] Sercar T., Bosnjak A.: Comparative analysis of the productivity' of academic libraries in the Alps-Adria working group. "Knjiznica" 1992 nr 36(2).
[24] Varian H. R.: Mikroekonomia, kurs średni, ujęcie nowoczesne. Wyd.2. Warszawa 97.
[25] Vitaliano D. F.: X - inefficiency in the public sector: the case of libraries. "Public Finance Review" 1997 nr 25(6).
[26] Vitaliano D. F., Toren M.: Cost and efficiency in nursing homes: a stochastic frontier approach. "Journal of Health Economics" 1994 nr 13.

ANEKS:

ANKIETA PRZEPROWADZANA W ZWIĄZKU Z BADANIEM EFEKTYWNOŚCI BIBLIOTEK SZKÓŁ WYŻSZYCH W POLSCE W 1997 ROKU

Nazwa Biblioteki:
Liczba studentów Uczelni (wszystkie typy studiów):
Liczba pracowników naukowych Uczelni:

C    Koszt całkowity działalności Biblioteki w roku 1997 (w zł.):

Y    Produkt Biblioteki w roku 1997
y1   Liczba czytelników posiadających konto w wypożyczalni w roku 1997:
y2   Liczba wypożyczeń indywidualnych w roku 1997:
      Jest to
      ? ilość czytelników wypożyczających książki
      ? ilość książek wypożyczonych przez czytelników
y3   Liczba wypożyczeń międzybibliotecznych w roku 1997:
y4   Liczba odwiedzin w czytelniach w roku 1997:
y5   Liczba przeszkolonych czytelników (prawdopodobnie cały I rok studiów dziennych, czyli przysposobienie biblioteczne + studenci, którzy przeszli szkolenie z informacji naukowej. Proszę podać liczbę ogólną):
y6   Liczba godzin otwarcia Biblioteki w ciągu tygodnia (pon. - niedz.):
y7   Liczba druków zwartych z wymiany i darów w roku 1997 (w vol.):
y8   Wartość druków zwartych z wymiany i darów w roku 1997 (w zł):
y9   Liczba tytułów czasopism polskich i zagranicznych z wymiany i darów w r. 1997:
y10 Wartość czasopism polskich i zagranicznych z wymiany i darów w r. 1997 (w zł):

K    Kapitał Biblioteki
k1   Druki zwarte ogółem (w vol.) - stan z 31.XII.1996:
k2   Czasopisma ogółem (ilość tytułów) - stan z 31.XII.1996:
k3   Liczba miejsc w czytelniach w 1997 roku:
k4   Liczba sprzętu komputerowego dla czytelników w 1997 roku:
     (liczba terminali sieciowych + komputerów do odczytu baz na CD + stanowisk internetowych)
k5   Liczba kserografów w 1997 roku:

X    Nakład Biblioteki
x1   Liczba zatrudnionych pracowników grupy podstawowej w 1997 roku:
x2   Liczba zatrudnionych bibliotekarzy dyplomowanych w 1997 roku:
x3   Liczba tytułów czasopism polskich i zagranicznych z kupna w 1997 roku:
x4   Liczba egzemplarzy czasopism polskich i zagranicznych z kupna w 1997 roku:
x5   Liczba druków zwartych z kupna w 1997 roku (w vol.):

w    Ceny nakładu
w1  Przeciętna płaca pracowników grupy podstawowej w 1997 roku:
w2  Przeciętna płaca bibliotekarzy dyplomowanych w 1997 roku:
w3  Wartość czasopism polskich i zagranicznych z kupna w 1997 roku (w zł):
w4  Wartość druków zwartych z kupna w 1997 roku (w zł):

Kolekcje specjalne proszę włączać w następujący sposób: do 31.XII.1996 do Kapitału Biblioteki, zaś nabytki 1997 do Produktu Biblioteki jeśli Biblioteka nie płaci, Nakładu Biblioteki - jeśli płaci.

 Początek strony



Próba oceny efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich / Anna Osiewalska, Jacek Osiewalski // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 3/1999 (3) czerwiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/3/osiewalska_osiewalski.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187