EBIB 2/2001 (20) - : Wystąpienie dr. Stanisława Czajki, przewodniczącego SBP do Jana Marii Jackowskiego, przewodniczącego Sejmowej Komisji Kultury i Środków Masowego Przekazu w sprawie bibliotek publicznych. Odpowiedź adresata
ebib 
Nr 2/2001 (20), Polityka państwa a biblioteki. Artykuł
   

 


Wystąpienie dr. Stanisława Czajki, przewodniczącego SBP do Jana Marii Jackowskiego, przewodniczącego Sejmowej Komisji Kultury i Środków Masowego Przekazu w sprawie bibliotek publicznych. Odpowiedź adresata




Warszawa 30.10.2000 r.




Szanowny Pan
Jan Maria Jackowski
Przewodniczący Sejmowej Komisji
Kultury i Środków Masowego Przekazu


 

Szanowny Panie Przewodniczący!

Z końcem br. upływa dwuletni okres dostosowywania bibliotekarstwa publicznego do wymagań zreformowanej struktury administracyjnej. W tym dostosowawczym procesie uczestniczy również Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Usiłujemy, w miarę posiadanych środków i możliwości, wspierać to, co służy bibliotekom w nowych i zarazem trudnych okolicznościach. Trudnych, gdyż sytuacja tych instytucji z różnych powodów nie ulega poprawie. Uważamy tak, ponieważ systematycznie monitorujemy zachodzące w bibliotekarstwie procesy, udostępniając wnioski z analiz, kierowanej przez Pana Wysokiej Komisji.

Do niniejszego wystąpienia skłaniają nas głosy uczestników ogólnopolskiej konferencji nt. "Samorządowe biblioteki powiatowe - projekcje i realia" (Jedlnia k. Radomia 20-22 września 2000 roku). Przypominam, przy tej okazji, że ostatnie materiały sygnowane przez SBP przesłano do Państwa dyspozycji w dniu 10 kwietnia 2000 roku.

Dziś ponownie powracamy do spraw, które stanowiły i stanowią przedmiot naszej troski i zarazem obaw wielu tysięcy bibliotekarzy.

****

Polskie bibliotekarstwo publiczne to nadal ponad 9 tys. placówek i fillii oraz wykształcony, fachowy personel. Środowisko to od ponad półtora roku poddawane jest niespójnym, niekonsekwentnym i często obciążonym znacznymi błędami decyzjom, zarówno organów państwowych, jak i samorządowych. Dzieje się tak, ponieważ całokształt istniejących uregulowań prawnych, nie podlega modernizacji uwzględniającej potrzeby i braki ujawnione w toku realizacji reform. Nadal także brak respektu dla zadań i obowiązków wynikających z ustawodawstwa.

Z dramatyczną jaskrawością zjawiska te hamują zwłaszcza proces organizowania bibliotek powiatowych, instytucji - które miały pełnić rolę podstawowego i największego ogniwa w całej sieci. Ustawodawca zadbał wprawdzie - co ustawicznie podkreślamy - aby obowiązek powoływania bibliotek powiatowych, jako samodzielnych instytucji kultury, został wpisany w znowelizowane prawodawstwo. (Ustawa z dn. 27 czerwca 1979 r. o bibliotekach - Dz. U. z dn. 27.06.1997; ustawa kompetencyjna z dn. 24 lipca 1998 r. - Dz. U. nr 106, poz. 668, Ustawa o prowadzeniu działalności kulturalnej - tekst jednolity Dz. U. nr 110, poz. 721 oraz ustawa o samorządzie powiatowym z dn. 5 czerwca 1998 r. Dz. U. nr. 91, poz. 578), jednakże, mimo, iż minęło z górą półtora roku od ich wejścia w życie - zaledwie 35% powiatów poddało się obowiązkowi utworzenia biblioteki tego szczebla. Z tego zaledwie połowa stworzyła im niezbędne warunki do realizacji zadań ponadlokalnych. Jeśli takie tempo tworzenia powiatowych bibliotek utrzyma się nadal, trzeba będzie jeszcze około 4 lat na powołanie całej powiatowej sieci bibliotecznej.

Jak wynika z obserwacji SBP większość samorządów powiatowych albo nie zamierza w ogóle powoływać bibliotek powiatowych, albo proponuje żenująco niskie dotacje (5-8 tys. zł) na realizację zadań ponadlokalnych, co nie odpowiada elementarnym potrzebom.

W dalszym ciągu - mimo ewidentnego naruszania prawa - czynione są próby nadawania funkcji powiatowych bibliotekom pedagogicznym. Dochodzi do sztucznego dzielenia dotychczas zintegrowanych bibliotek na mapie na miejskie i powiatowe, bądź lokowanie ich w strukturach ośrodków kultury. Nic dziwnego, że lekceważenie obowiązku ustawowego oraz brak koordynacji organizacyjno-finansowej wpływa degenerująco na całą sieć bibliotek publicznych. I tak, zakupy zbiorów osiągnęły najniższy od wielu dziesięcioleci wskaźnik 5,8 wolumina na 100 mieszkańców (przy obowiązującym w Polsce standardzie 30 woluminów). Nie ustaje proces redukcji obsady kadrowej. Nie ma pieniędzy na komputeryzację i modernizację bibliotek.

Na zjawiska te wskazywało SBP w obszernym materiale interwencyjnym z dnia 3 listopada 1999 roku, skierowanym na ręce Przewodniczącej Senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu p. senator Krystyny Czuby. Stanowisko nasze wzmocnione zostało materiałem opiniodawczym, przesłanym Panu Przewodniczącemu 10 kwietnia 2000 roku. Odwołując się do wymienionych wyżej dokumentów oraz porównując zawarte w nich oceny i wnioski z dzisiejszą kondycją bibliotekarstwa publicznego, stwierdzamy, iż są one niestety - nadal aktualne. Podobnie, jak kilkanaście miesięcy temu, tak i dziś można powiedzieć, że z całą sumiennością wykonano destrukcyjną część programu, polegającą na zdegradowaniu bibliotek wojewódzkich do poziomu miejskiego i zmniejszeniu im w 1999 roku dotacji o 30% - 50 %. Uczyniono, zaś niewiele, aby "wygospodarowane" w ten sposób kwoty przekazać samorządom powiatowym w formie dotacji na organizację bibliotek powiatowych.

Samorządy nie otrzymały na ten cel pieniędzy ani w 1999 roku, ani też w 2000 roku. Wszystko to powoduje, że tempo powoływania bibliotek powiatowych jest w większości województw ślimacze.

Mimo tych alarmujących głosów środowiska bibliotekarskiego, zarówno Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak też wojewodowie nie podjęli żadnych działań egzekucyjnych zobowiązujących do respektowania ustawowego obowiązku powoływania bibliotek powiatowych jako samodzielnych instytucji kultury. Co gorsze, nie ma jakiejkolwiek koordynacji działań ani uzgodnień między resortem kultury i Ministerstwem Finansów. Uzgodnień, które by tworzyły prawo-resortową postawę należytego funkcjonowania nie tylko bibliotek, lecz całego kompleksu instytucji kulturalnych, z tzw. prowincji. Nie weryfikuje się uchwał oraz innych decyzji podejmowanych przez samorządy pod kątem ich zgodności z ustawodawstwem bibliotecznym.

Biorąc pod uwagę całą złożoność przedłożonych wyżej spraw, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich uważa za celowe:

  1. Egzekucję przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego prawnego obowiązku powołania biblioteki powiatowej w trybie przewidzianym przez ustawę o samorządzie powiatowym.
  2. Sprawdzenie przez Najwyższą Izbę Kontroli sposobu i zakresu wykonania przez samorządy powiatowe ustawowego obowiązku powołania i utrzymania bibliotek powiatowych.
  3. Zwrócenie przez Regionalne Izby Obrachunkowe uwagi na fakt, że powołanie i utrzymanie biblioteki powiatowej, bądź powierzenie jej funkcji właściwej bibliotece miejskiej, jest obowiązkiem ustawowym, co winno mieć odzwierciedlenie w planie finansowym oraz sprawozdaniu z wykonania budżetu przez samorządy powiatowe.
  4. Wprowadzenie zasady, by uchwały oraz inne dokumenty prawne samorządów powiatowych, mające wpływ na funkcjonowanie bibliotek, były konsultowane ze służbami prawnymi wojewódzkich bibliotek publicznych.

Najważniejszy postulat kierujemy na Pana ręce jako Przewodniczącego Wysokiej Komisji. Uważamy za nieodzowne spowodowanie interpelacji poselskiej w sprawie obowiązku powołania bibliotek powiatowych i określenia źródeł finansowych tego zadania. Proponujemy, też aby jedno z najbliższych posiedzeń Komisji Kultury i Środków Przekazu było poświęcone problemom bibliotekarstwa publicznego, zwłaszcza na poziomie powiatowym

Stowarzyszenie nasze, podobnie jak wieloletnie w przeszłości, deklaruje gotowość wspieranie Wysokiej Komisji i p.p. Posłów niezbędnym materiałem faktograficznym. Gotowi też jesteśmy współuczestniczyć jako przedstawiciele środowiska w pracy tych gremiów parlamentarnych, których polem zainteresowania jest kultura, książka, czytelnictwo i biblioteki

Łączę wyrazy poważania
dr Stanisław Czajka

Do wiadomości:

  1. Członkowie Prezydium Komisji
  2. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  3. Prezes NIK
  4. Prezesi Regionalnych Izb Rozrachunkowych


Warszawa, dnia 10 listopada 2000 r.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Komisja Kultury i Środków Przekazu

Pan
Stanisław Czajka
Przewodniczący
Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich

Szanowny Panie Przewodniczący,
dziękuję uprzejmie za opinię i uwagi dotyczące aktualnej sytuacji bibliotek powiatowych. Pana pismo przekazałem wszystkim członkom Komisji.

Pragnę również poinformować, że zaproponuję Komisji wprowadzenie do planu pracy na pierwsze półrocze 2001 roku tematu dotyczącego bibliotek publicznych po reformie samorządowej.

Do udziału w tym posiedzeniu zostaną zaproszeni także przedstawiciele środowiska bibliotekarzy.

Z poważaniem
Przewodniczący Komisji
(Jan Maria Jackowski)

Przedruk z nr 1/2001 "Bibliotekarza" za zgodą autora.


Pierwotny adres: http://ebib.oss.wroc.pl/2001/20/czajka.html

 Początek strony



Wystąpienie dr. Stanisława Czajki, przewodniczącego SBP do Jana Marii Jackowskiego, przewodniczącego Sejmowej Komisji Kultury i Środków Masowego Przekazu w sprawie bibliotek publicznych. Odpowiedź adresata / // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 2/2001 (20) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/20/czajka.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187