EBIB 9/2000 (18) - B. Blueggel: Grupy specjalistów dziedzinowych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Greifswaldzie
ebib 
Nr 9/2000 (18), Bibliotekarz dziedzinowy. Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Bruno Blueggel
Biblioteka Uniwersytecka w Greifswaldzie, Niemcy

Grupy specjalistów dziedzinowych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Greifswaldzie




Zespół specjalistów dziedzinowych w bibliotece w Greifswaldzie jest częścią kompleksowego systemu przepływu informacji naukowej wewnątrz i poza uniwersytetem. Dlatego chciałbym powiedzieć kilka słów o rozwoju, jaki dokonał się w ciągu ostatnich dziesięciu lat na naszym uniwersytecie, a w którym specjaliści dziedzinowi mieli swój niemały udział.

Rozwój biblioteki

W roku 1990 do Uniwersytetu w Greifswaldzie należała biblioteka uniwersytecka i ok. 60 osobnych bibliotek instytutowych. W roku 1994, na mocy Landeshochschulgesetz, z jednostek tych utworzono bibliotekę uniwersytecką o systemie jednolitym, z 60 włączonymi w ten system bibliotekami specjalistycznymi. Od tego momentu biblioteka uniwersytecka zmierza od "prawnej" do faktycznej jednolitości.

Jednolitość oznacza w rzeczywistości po pierwsze, że dyrektor biblioteki uniwersyteckiej jest odpowiedzialny za wszystkie biblioteki uniwersytetu i wszystkie osoby, które w tych bibliotekach pracują; po drugie, odpowiada za ogólny budżet uniwersytetu przeznaczony na gromadzenie, łącznie ze wszystkimi bibliotekami specjalistycznymi.

Jednolitość oznacza też włączenie bibliotek instytutowych w zintegrowany system biblioteczny. Wobec tych zmian konieczna stała się przebudowa starych oraz powstanie nowych budynków, np. budowa nowej biblioteki głównej, która będzie gotowa w przyszłym roku i pomieści zbiory biblioteki istniejącej od 1850 r. oraz zbiory wszystkich 30 medycznych i przyrodniczych bibliotek specjalistycznych. Powiększone zostaną biblioteki nauk humanistycznych i społecznych. Prace nad rozbudową nowych bibliotek specjalistycznych (obok obecnego budynku głównego) zakończą się w roku 2008. Oznacza to, że zamiast 53 pozostaną tylko 2 siedziby biblioteki. Spowoduje to sensowne połączenie zbiorów, będzie można także przedłużyć godziny otwarcia oraz polepszyć ofertę udostępniania zbiorów i usług informacyjnych.

Przekształceniom organizacyjnym w bibliotece uniwersyteckiej będzie towarzyszyła reorganizacja zbiorów. Dzięki finansowemu wsparciu procesu uzupełniania zbiorów ze strony bibliotek naukowych innych landów, zbiory greifswaldzkie znacznie się powiększyły, nawet po selekcji dubletów.

Od 1990 r. w bibliotece wprowadzano system komputerowy, dający nam możliwość uczestniczenia w centralnym systemie katalogowania zbiorów Związku Północno-niemieckiego, który później został wchłonięty przez system biblioteczny Gemeinsamer Bibliotheksverbund (GBV), znany też jako PICA. Dodatkowym ułatwieniem dla nas było wprowadzenie jednolitego systemu klasyfikacji, tzw. Regensburger Verbundklassifikation (RVK) i zrewolucjonizowanie informacji dzięki internetowi. Nie przesadzę więc, gdy powiem, że biblioteka uniwersytecka w Greifswaldzie w ciągu ostatnich 10 lat przeżyła największą reorganizację i zmianę struktury w swojej historii albo - ściślej mówiąc - właśnie przeżywa. Mogę zapewnić, że współuczestniczenie w tych przemianach jest ze wszech miar ciekawym doświadczeniem.

Zadania specjalisty dziedzinowego

Z 13 specjalistów dziedzinowych, którzy w sumie reprezentują 42 dziedziny wiedzy, z tego jeden z nich z nich zajmuje się zbiorami specjalnymi (Kraje Bałtyckie), troje ma specjalne wykształcenie zawodowe zdobyte w RFN - zakończone egzaminem państwowym, cztery osoby ukończyły dodatkowe studia biblioteczne na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie (odpowiednik takiego egzaminu zawodowego w landach wschodnich), sześć osób ma wyłącznie ukończone studia wyższe. Obok różnic w strukturze wiekowej (28-64) należy też stwierdzić heterogeniczność w wykształceniu.

Zadania bibliotekarskie

Specjaliści dziedzinowi są odpowiedzialni za gromadzenie i opracowanie księgozbioru całego uniwersytetu. Dzieje się to w ścisłej współpracy z instytutami, poprzez pełnomocników ds. bibliotecznych, dyrektorów instytutów, pracowników naukowo-dydaktycznych. Specjaliści dziedzinowi koordynują gromadzenie wydawnictw monograficznych, czasopism i innych mediów oraz wypracowują z naukowcami profil zakupów, który odpowiada wymogom nowoczesnej nauki i źródłom finansowania. Chodzi o maksymalną dostępność informacji przy minimalnych kosztach. W praktyce oznacza to, że każde czasopismo, każdy tytuł powinien zostać zakupiony dla biblioteki jeden raz. Naturalnie są dublety (podręczniki, literatura standardowa, słowniki, leksykony...) - ale specjalista dziedzinowy musi uważać, żeby przestrzegano tej zasady.

Ważną rolę odgrywają ustalenia pomiędzy biblioteką uniwersytecką a instytutami. Z reguły wysoko wyspecjalizowana naukowa literatura fachowa znajduje się w bibliotekach specjalistycznych, podczas gdy w centrali biblioteki uniwersyteckiej znajdziemy literaturę ogólną oraz dublety podręczników. Pokrywają się czasem wydawnictwa, które uznano za podstawowe i które zakupiono kilkakrotnie. Tyle teoria.

W praktyce działają jeszcze inne elementy, takie jak: warunki lokalowe w instytutach, specjalne potrzeby naukowców, projekty i kierunki badań. Zadania i zręczność specjalisty dziedzinowego mają polegać na tym, aby znalazł kompromis pomiędzy ustawą o szkolnictwie wyższym a regulaminem biblioteki z jednej strony i indywidualnymi potrzebami nauki z drugiej. Właśnie w tym zakresie przydaje się bibliotekarzowi jego wykształcenie dziedzinowe. Nie, żeby studiował każdą dziedzinę, którą reprezentuje, ale sam fakt, że ukończył studia wyższe lub zrobił doktorat ułatwia mu funkcję pośrednika. Zna on potrzeby swojej "klienteli" z własnego doświadczenia. Szczególnie jeśli chodzi o nasze zbiory specjalne (przede wszystkim zbiory dotyczące Krajów Bałtyckich, Pomeranica i Stare Druki), merytoryczna praca naszych fachreferentów umożliwia dokładniejsze opracowanie tych zbiorów, a równocześnie współpracę z naukowcami, którzy pracują z danymi źródłami.

Oprócz odpowiedzialności za gromadzenie, na bibliotekarzach dziedzinowych spoczywa także odpowiedzialność za biblioteki specjalistyczne, tj. personel i pomieszczenia. Mają zapewnić oni prawidłowe funkcjonowanie takiej biblioteki, organizować zastępstwa w razie urlopu lub choroby, koordynować oddawanie niepotrzebnej już literatury do centrali biblioteki uniwersyteckiej i zaplanować zagospodarowanie przestrzeni w nowych budynkach, po przebudowie i reorganizacji.

Specjaliści dziedzinowi prowadzą także kursy dla studentów i pracowników instytutów (z reguły rezerwuje się jedno proseminarium na zajęcia w centrali BU). Mają również dodatkowe zadania, takie jak: opieka nad zbiorami specjalnymi (Pomeranica, Stare Druki, Archiwum Koeppena) lub badaniami (Zentrum für Niedertemperaturplasmaphysik, Interdisziplinäres Zentrum für Frauen und Geschlechterforschung) oraz nad wystawami czy imprezami (np. Nordycki dźwięk).

Bibliotekarze dziedzinowi są odpowiedzialni za systematyczne ustawienie księgozbioru w wolnym dostępie według Regensburger Verbundklassifikation. Użycie wspólnej klasyfikacji w bibliotece ułatwia użytkownikowi orientację: literatura z danej dziedziny stoi zawsze na tym samym miejscu zarówno w bibliotece specjalistycznej, jak i w bibliotece centralnej. Nawet elektroniczne zbiory prezentowane w naszej ofercie internetowej są uporządkowane według tej systematyki i zawierają odpowiednie linki do naszego systemu OPAC. Jeszcze jednym obowiązkiem specjalistów dziedzinowych jest opracowanie wszystkich relewantnych informacji bez względu na nośnik i bez względu na miejsce przechowywania. Oni kształtują także image biblioteki na forum publicznym.

Opracowanie dokumentów ułatwia znacznie fakt, że można współdziałać w ramach systemu bibliotecznego GBV. Wykorzystujemy pracę naszych kolegów z GBV oraz naszych bawarskich kolegów, którzy swoje media opracowują według tej samej systematyki i tych samych reguł katalogu przedmiotowego RSWK. Oczywiście koledzy ci korzystają również z naszej pracy, mogą oni pobierać opisy nowych książek, które sami opracowujemy. Tylko taka współpraca pomaga pokonać trudności wynikające z przebudowy i nowej organizacji biblioteki. W zeszłym roku, przygotowując wolny dostęp w nowej bibliotece uniwersyteckiej, usystematyzowano około 190000 jednostek bibliotecznych z bibliotek specjalistycznych i biblioteki centralnej. Obecnie do przeprowadzki przygotowuje się 4000 tytułów bieżących czasopism (jest to około 130000 tomów). Pracę utrudnia fakt, że zbiory niekompletne bądź dublety z ponad 30 bibliotek trzeba scalić. Jest to możliwe dzięki konsekwentnemu wykorzystaniu systemów komputerowych i sieci wszystkich naszych bibliotek specjalistycznych oraz sieci uniwersyteckiej, a także włączeniu uniwersytetu do sieci niemieckich instytucji naukowych WIN, krótko mówiąc - dzięki Internetowi.

Prace administracyjne

Każdy specjalista dziedzinowy (także dyrektor) opiekuje się co najmniej jedną dziedziną wiedzy, niektórzy nawet siedmioma. Każda z tych dziedzin posiada inny budżet przeznaczony na gromadzenie, a każdy wydział różni się liczbą studentów i docentów. Obciążenie obowiązkami administracyjnymi jest odpowiednio większe w przypadku kolegów z mniejszą ilością dziedzin.

Przeważnie działaniami administracyjnymi zajmują się: dyrektor, następnie kierownik trzech oddziałów (gromadzenia, opracowania i udostępnienia), kierownik oddziału elektronicznego opracowania danych oraz pracownik odpowiedzialny za upowszechnianie informacji oraz redakcję stron WWW. Zadania fachowe powierza się kolegom zajmującym się przekazywaniem informacji on-line, sekcji katalogów systematycznych oraz osobom odpowiedzialnym za zbiory specjalne, takie jak: Kraje Bałtyckie, Stare Druki i Pomeranica.

Szersze zadania specjalne, wynikające z planowania zagospodarowania nowego budynku i przygotowania przeprowadzki, dyrektor przydziela grupom sztabowym.

Spełniania dodatkowych obowiązków specjalista dziedzinowy nie uczy się na studiach, chociaż czasami studia wychodzą mu na dobre, np. w pracy z nowymi technologiami. Wiele z tych zadań można poznać, dokształcając się w formie "on the job". W wielu przypadkach się to udaje, o czym świadczy efektywne wykorzystanie mediów elektronicznych. Jednak i w tej dziedzinie, a jeszcze bardziej w zakresie ekonomiki przedsiębiorstwa, będziemy musieli stale wzbogacać swoją wiedzę ? najpóźniej, gdy globalne budżety dla uniwersytetów będą z całą konsekwencją realizowane. Ciągłe szkolenia i dokształcanie należą więc do naszego programu obowiązkowego, a wymiana doświadczeń i kooperacja z kolegami niemieckimi i zagranicznymi, a także udział we wspólnych projektach, są dla nas szczególnie ważne.

Tłumacz: Klaudia Zdon


Pierwotny adres: www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib18/blueggel.html
Adres w archiwum: ebib.oss.wroc.pl/arc/e018-06.html

 Początek strony



Grupy specjalistów dziedzinowych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Greifswaldzie / Bruno Blueggel// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 9/2000 (18) grudzień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/18/blueggel.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187