EBIB 2/2000 (10) - R. Maniecka-Dziubecka : System biblioteczny ALEPH
ebib 
Nr 2/2000 (10), Systemy biblioteczne. Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Radosława Maniecka-Dziubecka
TCH SYSTEMS

System biblioteczny ALEPH


logo TCH TCH SYSTEMS

ALEPH - Automated Library Expandable Program
to nowoczesny zintegrowany system, działający w 40 krajach, opracowany specjalnie dla potrzeb dużych bibliotek, ośrodków informacji, archiwów i muzeów.

Cechy systemu ALEPH

Zarządzanie siecią bibliotek

ALEPH może automatyzować nie tylko pojedyncze biblioteki, ale również lokalną sieć bibliotek (np. bibliotekę główną i wszystkie biblioteki wydziałowe i instytutowe danej uczelni zlokalizowane nawet w różnych punktach miasta). W ramach takiej sieci biblioteki mogą posiadać wspólne bazy danych (katalogi) albo też zarządzać swoimi katalogami samodzielnie, decydując indywidualnie o formie opisów książek, czasopism i innych dokumentów, wyborze sposobów wyszukiwania dokumentów w katalogu, zasadach udostępniania zbiorów itp. Biblioteki mogą współpracować ze sobą na poziomie wypożyczalni.

Przyjazność systemu w architekturze klient-serwer

Nowa wersja systemu ALEPH500 w oparciu o bazę ORACLE oferuje pracę w trybie Klient-Serwer. Integralną częścią systemu jest standardowy Graficzny Interfejs Użytkownika (Graphic User Interface - GUI) wykorzystujący możliwości hypertextu i zapewniający użytkownikowi niezwykle przyjazne środowisko pracy. ALEPH posiada własny serwer WWW, który umożliwia korzystanie z katalogu spoza biblioteki (wyszukiwanie włącznie z możliwością złożenia zamówienia na dokument lub kserokopię i wglądu do własnego konta czytelniczego). System posiada również własny serwer Z39.50.

Konwersacja po polsku

ALEPH jest systemem całkowicie spolszczonym. Wszystkie informacje ukazujące się na ekranie są przetłumaczone a użytkownik może je przeformułować zgodnie ze swym życzeniem. Dokumentacja jest także w języku polskim. Polski ośrodek wdrożeniowy systemu w firmie TCH Systems w Warszawie zapewnia pełną fachową obsługę systemu i szkolenia wyłącznie w języku polskim.

Możliwość przystosowywania do lokalnych potrzeb

ALEPH jest niezwykle elastyczny i może być przystosowany do potrzeb różnego typu instytucji gdyż może zarządzać różnymi danymi: opisami książek, czasopism, materiałów audiowizualnych, patentów danych archiwalnych i innych zbiorów specjalnych a także pełnymi tekstami dokumentów czy obrazami graficznymi (fotografie, kopie obrazów, plany, mapy itp.) wczytywanymi za pomocą skanera.

Dlatego też poza ponad 400 bibliotekami różnej wielkości i typu, ALEPHA zakupiły m.in. ośrodki informacji pracujące dla nauki (np.CERN w Genewie) i przemysłu (np.Sandoz Pharma, Bayer AG - dwie wielkie firmy farmaceutyczne) a także archiwa (np.Radio Wolna Europa) i muzea (np. Index of Christian Art w Princeton University, USA).

Pełna integracja danych

ALEPH jest systemem w pełni zintegrowanym, co oznacza, że każdy opis dokumentu (rekord) wprowadzany jest do zbioru tylko raz i następnie może być wykorzystywany ( w całości lub tylko niektóre jego elementy) w różnych modułach systemu, takich jak: gromadzenie, katalogowanie, wyszukiwanie, kontrola czasopism, kontrola haseł wzorcowych, wypożyczenia, wypożyczenia międzybiblioteczne, Selektywna Dystrubucja Informacji, statystyka biblioteczna itp.

Co roku wszyscy użytkownicy otrzymują nowe wersje instalacyjne systemu zawierające zmiany sugerowane przez członków Europejskiej Grupy Użytkowników ALEPHa, którzy spotykają się przynajmniej raz do roku i i mają własną listę dyskusyjną w Internecie.

Główne podsystemy (moduły)

KATALOGOWANIE

  • Swoboda wyboru formatu wprowadzania danych dla różnych typów dokumentów.
  • Kontrola kartotek haseł wzorcowych przy wprowadzaniu danych katalogowych.
  • Automatyczna aktualizacja zapisów we wszystkich indeksach.
  • Możliwość kopiowania opisów z katalogów bibliotek pracujących w sieci.
  • Różne systemy klasyfikacji (Bibl. Kongresu, UKD, MESH itp).
  • Kontrola logiczna poprawności wprowadzanych danych.
  • Format ALEPHA spełnia wymagania normy ISO 2709 oraz standard formatu US MARC.
  • Możliwość generowania wydawnictw bibliograficznych (nowe nabytki, bibliografie tematyczne lub regionalne itp.).

Wyszukiwanie w katalogu dostępnym bezpośrednio (ON-LINE)

  • Spełnione są wymagania normy ISO 8777 Common Command Language (CCL). Pozycja może być wyszukana w zbiorze poprzez przeglądanie indeksów lub poprzez wyszukiwanie logiczne z wykorzystaniem algebry Boole`a.
  • Możliwość maskowania liter i obustronnego obcinania wyrazów w zapytaniach a także określania odległości między słowami przy wyszukiwaniu pełnotekstowym.
  • Wyszukiwanie wg. autorów, tytułów, haseł przedmiotowych, symboli klasyfikacji (LC, UKD), ISBN oraz słów występujących w różnych elementach opisu.
  • System tworzy listę wyników wyszukiwania. Lista ta może być wykorzystywana w dalszym wyszukiwaniu, drukowana, zapisywana na dysk lub wysyłana pocztą elektroniczną.
  • Możliwość wyświetlania i wydruku wyszukanych opisów w różnych formatach.
  • Możliwość bezpośredniego dostępu do konkretnego opisu bibliograficznego, opisu egzemplarzy danej pozycji będących w zasobach biblioteki, wykazu posiadanych numerów czasopisma oraz do karty czytelnika.
  • Możliwość zamawiania lub rezerwowania pozycji oraz przedłużania terminu wypożyczenia w trybie on-line w trakcie sesji wyszukiwawczej poprzez internet.

Kontrola słownictwa i automatyczne zestawianie tezaurusa

  • Możliwość tworzenia wielopoziomowych odsyłaczy między terminami w kartotekach haseł wzorcowych (obsługa formatu USMARC).
  • Zmiany hasła w kartotece haseł wzorcowych powodują zmiany w odpowiednich polach wszystkich rekordów zawierających dane hasło.
  • Możliwość przejmowania hasła z kartoteki wzorcowej do opisu katalogowego.
  • Możliwość tworzenia lub wykorzystywania istniejących tezaurusów hierarchicznych (np.MESH).

Kontrola zasobu bibliotecznego

  • Każda jednostka inwentarzowa jest identyfikowana przez numer systemowy pozycji bibliograficznej, numery tomów i numery poszczególnych egzemplarzy.
  • Informacja dotycząca egzemplarzy zawiera między innymi: numer egzemplarza, dodatkowy numer (np. w kodzie paskowym), status, sygnaturę, nr akcesji, nr inwentarza i uwagi.
  • Na podstawie danych wprowadzonych do systemu w module rejestracji zasobu i udostępniania można generować zestawienie inwentarzowe oraz przeprowadzać skontrum zbiorów.

Gromadzenie

  • Zarządzanie korespondencją związaną z gromadzeniem zbiorów (zamówienia, reklamacje itp.).
  • Współpracuje z kartoteką dostawców (możliwe zamówienia elektoniczne w standarcie EDI).
  • Kontrola budżetu przeznaczonego na zakupy połączona z automatycznym przeliczaniem walut.

Udostępnianie

  • Odbywa się w trybie konwersacyjnym, w czasie rzeczywistym, ale istnieje też możliwość wykorzystania niezależnego stanowiska do rejestracji wypożyczeń.
  • Obejmuje: rejestrację i kontrolę wypożyczeń oraz zwrotów, prolongaty, drukowanie upomnień, obliczanie kar i blokady kont, a także szczegółową i wieloaspektową statystykę wypożyczeń.
  • Możliwość wykorzystania kodów paskowych.
  • System statusów egzemplarzy oraz użytkowników i ich przywilejów (limity, terminy zwrotów itp.)
  • Możliwa jest współpraca niezależnych wypożyczalni mających wspólny katalog w sieci.
  • Obsługuje rezerwacje, zamówienia z magazynów oraz czytelnie.

Kontrola wydawnictw ciągłych

  • Zarządzanie gromadzeniem i kontrolą wpływu czasopism, kontrola terminowości przesyłek, kontynuowania prenumeraty, list obiegu czasopism, oprawy itp.
  • Łatwa rejestracja nieprzewidzianych, dodatkowych lub podwójnych zeszytów, a także zeszytów nadsyłanych w nieprawidłowej kolejności.
  • Kontrola korespondencji związanej z reklamacjami.

INFORMACJE TECHNICZNE

  • Systemy operacyjne: SOLARIS od wersji 7, DIGITAL UNIX 4x, AIX od wersji 4.2, HP-UX 10x.
  • Platformy: SUN Sparc Systems, ALPHA, IBM RS 6000, HP 9000/UX.
  • Eksport danych: ISO 2709 lub pliki ASCII (płaskie).
  • Pamięć operacyjna: zależna od liczby równoległych użytkowników (min.128 MB)
  • Pamięć dyskowa: zależna od wielkości zbiorów (min. 2x9 GB - inf.: Michał Marchliński tel. 0.601-98-55-82 lub m.marchlinski@tch.com.pl).
  • Klient: komputer Pentium 133 lub wyżej; min. 16 MB RAM (zalecane 32)
  • Windows 95 lub NT z zainstalowanym dostępem do internetu (stały lub dial-up).
  • Protokoły komunikacyjne: telekomunikacja - TCP/IP; ALEPH jest w pełni kompatybilny z protokołami telekomunikacyjnymi UNIXA; połączenie pomiędzy serwerem UNIX-owym a siecią PC-tów - ETHERNET.

Katalogi bibliotek ALEPHa w WWW:

Strony domowe firm Ex Libris: http://www.aleph.co.il (o systemie i użytkownikach)
i TCH Systems: http://www.tch.com.pl

Biblioteka Sejmowa w Warszawie: http://bs.sejm.gov.pl:4001/ALEPH

Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie: http://maintrack.sgh.waw.pl:4001/ALEPH

Biblioteka Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie: http://bart.art.olsztyn.pl:4505/ALEPH

Sieć Bibliotek Naukowych w Białymstoku: Politechniki, Akademii Medycznej i Uniwersytetu: http://libra.pb.bialystok.pl oraz http://bg.uwb.edu.pl

Centralna Biblioteka Statystyczna w Warszawie (GUS): http://statlibr.stat.gov.pl

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy: http://sun1.biblpubl.waw.pl:4505/ALEPH

Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej:http://cray.coi.pw.edu.pl:4505/ALEPH

Biblioteka Główna Politechniki Szczecińskiej: http://bg.tuniv.szczecin.pl:4505/ALEPH

Książnica Pomorska w Szczecinie: http://212.14.41.4:4505/ALEPH

Biblioteka Główna WSP w Kielcach: http://lib.pu.kielce.pl:4505/ALEPH

Centralna Biblioteka Rolnicza: http://platan.cbr.edu.pl:4505/ALEPH

Biblioteka Główna Śląskiej Akademii Medycznej: http://aleph.slam.katowice.pl:4505/ALEPH

Biblioteka Żydowskiego Instytutu Historycznego: http://aleph.jewishinstitute.org.pl:4505/ALEPH

Architektura systemu ALEPH500

System ALEPH500 jest agentem usług bibliotecznych zapewniającym obsługę klientów poprzez tzw. Application Program Interfaces (API). Architektura systemu oparta jest na wielowarstwowym modelu klient-serwer.

Wymiana danych między klientem a serwerem opiera się na niesesyjnym modelu transakcyjnym, lecz serwery aplikacyjne systemu ALEPH500 utrzymują informacje o otwartych sesjach z klientami, co zapewnia wysoką wydajność systemu.

ALEPH500 prezentuje nowe podejście do projektowania baz danych. Każda implementacja systemu ALEPH500 składa się z powiązanych ze sobą, ale osobnych baz danych: Kartotek Wzorcowych, Bibliograficznej, Zasobów bibliotecznych, Lokalnych Danych Administracyjnych i Systemowych Danych Administracyjnych. Implementacja systemu ALEPH500 może składać się z wielu baz danych każdego z powyższych rodzajów z powiązaniami typu wiele-do-wielu z innymi bazami danych. Nowy model baz danych umożliwia różnorodne konfiguracje baz danych i różnorodne ich implementacje, włączajac w to niezależne instalacje baz danych na różnych serwerach.
Przyjęty model baz danych ma decydujący wpływ na możliwość skalowania produktu w celu dostosowania do potrzeb użytkownika.

System ALEPH500 pracuje na różnych platformach UNIXowych takich jak:

  • SUN-OS i SOLARIS2
  • DEC-UNIX,
  • IBM-AIX.

Architektura systemu Aleph500 oparta jest na modelu skalowalnej rozproszonej, obiektowo zorientowanej bazy danych. Dwoma podstawowymi cechami systemu są:

  • Wielowarstwowy model klient-serwer - ALEPH500 jest podzielony na segmenty logiczne z wyraźnie określonymi interfejsami opartymi na przekazywaniu komunikatów. Wymiana danych między klientem a serwerem opiera się na niesesyjnym modelu transakcyjnym, lecz serwery aplikacyjne systemu ALEPH500 utrzymują informacje o otwartych sesjach z klientami, co zapewnia wysoką wydajność systemu.
  • Modularność - Kluczowa dla rozproszonej struktury logicznej charakteryzującej system ALEPH500 jest jego modularność - pionowa (między warstwami) i pozioma (wewnątrz warstw), która zapewnia zarówno stabilność, łatwość obsługi, jak i rozszerzalność systemu oraz integrację z nowymi rozwiązaniami technologicznymi.

Architektura serwera ALEPH

Serwer ALEPH składa się z następujących warstw:

  • Serwery aplikacji - Najbardziej zewnętrzna warstwa systemu złożona z osobnych serwerów dla każdego z interfejsów systemu. Każdy z serwerów aplikacji otrzymawszy zapytanie od odpowiedniego klienta tłumaczy je na jednorodny format I przekazuje odpowiedniemu interfejsowi API. Po przetłumaczeniu wszystkie zapytania posiadają ten sam format niezależnie od tego, czy pochodzą z klienta Z39.50, klienta ALEPH, przeglądarki WWW czy terminala tekstowego.
  • Interfejsy API - Aplication Program Interfaces - Właściwa część systemu składa się z zestawów interfejsów API. Interfejsy te zajmują się właściwą obsługą zapytań klientów. Na przykład interfejs API FIND zapewnia obsługę polecenia FIND (wyszukiwanie przez słowa) wszystkim klientom (WWW, klient ALEPH, telnet, Z39.50). Częścią otwartej architektury systemu ALEPH jest możliwość rozszerzania zestawu dostepnych interfejsów API, jak I obsługa przez istniejące API nowych klientów I aplikacji. Zapewnia to istotne możliwości rozbudowy systemu.
  • Pośrednia warstwa bazodanowa (I/O Engine) - warstwa zarządzania danymi na wysokim poziomie. Logiczny serwer świadczący obiektom interfejsów API usługi związane z obsługą bazy danych. Składa się z grupy obiektów stanowiących warstwę pośrednią między bazą danych a aplikacją. Warstwa ta tłumaczy żądania płynące z interfejsów API na serie poleceń do bazy danych. Dodatkowo warstwa ta stanowi wzbogacenie języka SQL o możliwości skuteczniejszego operowania na niesformatowanych danych typu tekstowego, który to typ reprezentują dane katalogu bibliotecznego. Pośrednia warstwa bazodanowa również korzysta ze szczególnych cech charakterystycznych systemu RDBMS w celu optymalizacji aktualizacji I pobierania danych. W konstrukcji tej warstwy zawarte jest bogate doświadczenie I wiedza twórców systemu ALEPH o szczególnym charakterze struktur I formatów danych bibliotecznych.
    Istnienie pośredniej warstwy między aplikacją I systemem zarządzania bazą danych (DBMS) zwiększa elastyczność strukturalnej I logicznej struktury DBMS.
  • Baza Danych - Baza danych systemu ALEPH oparta jest o system RDBMS Oracle. ALEPH zapewnia wzbogacenie SQL o specjalne potrzeby obsługi niesformatowanych danych tekstowych.

Inne cechy charakterystyczne architektury systemu ALEPH:

  • Orientacja na pracę w sieciach - model rozproszonej struktury logicznej systemu ALEPH500 przewiduje dostosowanie jej do sieci o różnych konfiguracjach. Dzięki wyodrębnionej warstwie usług aplikacyjnych oraz pośredniej warstwie bazodanowej (tzw. Database Middleware - I/O engine), ALEPH500 jest świetnie przygotowany do pracy w sieciach korporacyjnych i rozległych. ALEPH500 nie tylko obsługuje szeroką gamę Klientów (WWW, Z39.50, własnego Klienta ALEPH500 oraz Telnet), ale także umożliwia dostęp do heterogenicznych zasobów zewnętrznych baz danych. ALEPH500 zapewnia specjalne funkcje umożliwiające przezwyciężenie ogromnego zróżnicowania baz dostępnych w sieciach, takie jak: funkcja porównująca Match do odnajdywania dokumentów w zewnętrznych lub odległych bazach danych, czy funkcja Multi-Find umożliwiająca jednoczesne ("łańcuchowe") wyszukiwanie w wielu bazach. Dodatkowo ALEPH500 zapewnia rozbudowaną obsługę scentralizowanych i zdecentralizowanych katalogów centralnych. Zob. rysunek poniżej.
  • Skalowalność - Wielowarstwowa rozproszona architektura systemu ALEPH500 zapewnia różnorodne możliwości projektowania implementacji: np. dystrybucja danych między dyskami lub serwerami, dystrybucja usług pomiędzy serwerami a nawet wieloserwerowa konfiguracja ze współdzielonymi danymi.


Pierwotny adres: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib10/aleph.html
Adres w archiwum: ebib.oss.wroc.pl/arc/e010-02.html

 Początek strony



System biblioteczny ALEPH / Radosława Maniecka-Dziubecka // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 2/2000 (10) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/10/maniecka_dziubecka.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187