ebib 
Nr 7/2008 (98), Seniorzy w bibliotekach - projekty. Badania, teorie, wizje
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Stefan Wiederkehr
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie

Biblioteka Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie


Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie (Deutsches Historisches Institut Warschau) ma za zadanie prowadzenie innowacyjnych badań naukowych dotyczących historii Polski i stosunków polsko-niemieckich w kontekście międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień politycznych, gospodarczych i kulturalnych, a także przybliżanie w Polsce dorobku niemieckiej historiografii. Wraz z podobnymi instytutami w Rzymie, Paryżu, Londynie, Waszyngtonie i Moskwie stanowi część fundacji prawa publicznego Niemieckie Instytuty Humanistyczne za Granicą (Stiftung Deutsche Geisteswissenschaftliche Institute im Ausland) i jest finansowany ze środków niemieckiego Ministerstwa Edukacji i Nauki[1].

Profil księgozbioru

Profil Biblioteki NIH w Warszawie jest ściśle związany z misją instytutu. Z jednej strony ma ona zapewnić polskim historykom dostęp do źródeł i literatury fachowej dotyczącej historii obszarów niemieckojęzycznych, z drugiej zaś - umożliwić pracownikom naukowym i stypendystom instytutu oraz goszczonym przezeń naukowcom prowadzenie badań osadzonych w kontekście międzynarodowym.

Chronologicznie zbiory sięgają od wczesnego średniowiecza do czasów współczesnych. Pod względem geograficznym obejmują obszary niemieckojęzyczne, a także Polskę w granicach historycznych konkretnych epok, z uwzględnieniem dziejów dawnych niemieckich ziem wschodnich oraz narodów zamieszkujących niegdyś tereny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Z powodu luk w zbiorach chronicznie niedofinansowywanych polskich bibliotek aktywny udział w międzynarodowych debatach, toczonych w nowoczesnej nauce historycznej, czerpiącej z dorobku kulturoznawstwa i innych dyscyplin, jest możliwy jedynie pod warunkiem gromadzenia na większą skalę prócz publikacji polsko- i niemieckojęzycznych również prac w języku angielskim i francuskim, inspirujących pod względem teoretycznym i metodologicznym. Z uwagi na specyficzną pozycję Biblioteki NIH wśród polskich bibliotek, zakupy literatury w języku polskim ograniczają się do najczęściej wykorzystywanych kompendiów oraz opracowań ściśle związanych z badaniami prowadzonymi przez niemieckich naukowców[2'); ?>.

Historia biblioteki

Do tworzenia biblioteki przystąpiono bezpośrednio po założeniu instytutu. Pierwsze zamówienia zostały złożone już pod koniec 1993 r., a więc zanim jeszcze rozpoczęli pracę dyplomowana bibliotekarka (kwiecień 1994 r.) oraz kierownik naukowy biblioteki (listopad 1994 r.). W 1995 r. w pierwszym "Biuletynie NIH" ówczesny kierownik biblioteki, Hans-Jürgen Bömelburg, zwrócił uwagę na braki w zasobach warszawskich bibliotek i ograniczone środki finansowe tych ostatnich. W związku z tym postawił sobie za cel stworzenie szeroko dostępnego, możliwie pełnego i wyczerpującego zbioru nowszej niemieckiej i zachodnioeuropejskiej literatury specjalistycznej[3]. W kolejnych latach cel ten udało się w dużym stopniu osiągnąć nie tylko dzięki środkom z budżetu instytutu oraz intensywnej wymianie z innymi bibliotekami[4], lecz także dzięki dotacjom z Fundacji Alfrieda Kruppa von Bohlen und Halbach (Alfried-Krupp-von-Bohlen-und-Halbach-Stiftung), Fundacji Roberta Boscha (Robert-Bosch-Stiftung) i Fundacji Gerdy Henkel (Gerda-Henkel-Stiftung) (wykr. 1).

wiederkehr_1 (7K)

Dzięki funduszom pozainstytutowym zakupiono również w części lub w całości kilka bibliotek prywatnych, m.in. biblioteki niemieckich historyków Europy Wschodniej Gottholda Rohde (ok. 4200 woluminów) i Hansa Roosa (ok. 1400 woluminów), a także polskich mediewistów Benedykta Zientary (ok. 650 woluminów) i Aleksandra Gieysztora (ok. 1000 woluminów). Pozwoliło to na uzupełnienie księgozbioru o wartościową starszą literaturę. Do najcenniejszych darów należy ok. 800 woluminów poświęconych najnowszej historii Niemiec (zwłaszcza NRD) z dawnej biblioteki Gesamteuropäisches Studienwerk we Vlotho oraz ok. 600 woluminów z zakresu dziejów najnowszych ze spuścizny konstytucjonalisty Theodora Eschenburga. Tym samym biblioteka szybko wzbogaciła się o znaczną liczbę wysokiej jakości publikacji, zwłaszcza dotyczących średniowiecza i okresu wczesnonowożytnego. Ważne miejsce w jej zasobach zajmują ponadto prace poświęcone historii płci, historii miast i regionów, historii Żydów, historii Germania Slavica oraz historii drugiej wojny światowej.

Dużą wagę Biblioteka NIH przywiązuje również do czasopism. Od momentu założenia biblioteki liczba czasopism bieżących stopniowo rosła, dochodząc do 358 tytułów. Ostatecznie ustabilizowała się na nieco niższym poziomie - obecnie (tj. w 2008 r.) biblioteka prenumeruje 345 czasopism. W przypadku wielu ważnych czasopism udało się dokupić brakujące starsze roczniki.

Biblioteka NIH stawia na nowoczesność, toteż od samego początku gromadzi również pozycje na nośnikach elektronicznych (CD-ROM-y i DVD). Poszerzanie stosownej oferty do dziś napotyka jednak na pewne trudności, które wynikają z faktu, że publikowanie prac w formie elektronicznej ciągle jeszcze nie jest w nauce historycznej zbyt rozpowszechnione. Większość ważnych publikacji w tej dziedzinie nadal ukazuje się wyłącznie w formie drukowanej[5]. Ze względów finansowych biblioteka jedynie w bardzo ograniczonym zakresie zapewnia dostęp do płatnych banków danych. Ponadto na stronie internetowej oferuje dostęp do ważnych dla historyków źródeł informacji.

Pod względem językowym struktura zbiorów, liczących obecnie (tj. w 2008 r.) ok. 67 500 woluminów, wygląda następująco: 61% księgozbioru stanowią publikacje w języku niemieckim, 29,8% w języku polskim, 4,9% w języku angielskim, 1,5% w języku francuskim, 1,5% w języku rosyjskim, a 1,3% w pozostałych językach. Statystyka ta dowodzi, że nie osiągnięto w pełni celu, jakim było zgromadzenie podstawowej literatury specjalistycznej w językach zachodnioeuropejskich innych niż niemiecki. Zdecydowanie zbyt mały odsetek zasobów stanowią publikacje anglojęzyczne, co nie odzwierciedla ich znaczenia dla toczących się obecnie międzynarodowych dyskusji fachowych.

Punktem zwrotnym w historii biblioteki był rok 2002, kiedy to wraz z przeprowadzką instytutu do obecnej siedziby znacząco spadła liczba nowych nabytków. Od tamtej pory utrzymuje się ona na niskim poziomie (wykr. 1).

Pozycja wśród innych bibliotek

Pozycję, jaką Biblioteka NIH zajmuje wśród innych bibliotek, można analizować pod różnymi względami. Wszystkie liczące się pozauniwersyteckie instytuty badawcze w krajach niemieckojęzycznych, które zajmują się historią Polski i Europy Środkowo-Wschodniej[6], utrzymują własne biblioteki specjalistyczne o odpowiednim profilu. Wymienić tu należy przede wszystkim Instytut Herdera w Marburgu (Herder-Institut Marburg, http://www.herder-institut.de/index.php?lang=de&level2=21)[7], Instytut Europy Wschodniej (Osteuropa-Institut, http://www.osteuropa-institut.de/arbeitsbereiche/bibliothek)[8], który niedawno przeniósł się do Ratyzbony, Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas w Lipsku (http://www.uni-leipzig.de/gwzo/biblio/index.htm), Nordost-Institut w Lüneburgu (http://www.ikgn.de/bibliothek.htm)[9] oraz Niemiecki Instytut Polski w Darmstadt (Deutsches Polen-Institut, http://www.deutsches-polen-institut.de/Service/Bibliothek/index.php)[10]. Podobny profil ma również Biblioteka im. Martina Opitza w Herne (Martin-Opitz-Bibliothek, http://www.martin-opitz-bibliothek.de), nie prowadzi ona jednak samodzielnych badań naukowych[11]. Szwajcarska Biblioteka Europy Wschodniej (Schweizerische Osteuropa-Bibliothek, http://www.ub.unibe.ch/sob), która pierwotnie była związana ze Szwajcarskim Instytutem Wschodnim (Schweizerisches Ost-Institut), w przeciwieństwie do instytutu o zdecydowanie antykomunistycznym charakterze nie została zlikwidowana po zakończeniu zimnej wojny. Dziś nie można już sobie bez niej wyobrazić w Szwajcarii badań nad historią Europy Wschodniej[12]. Wspólną cechą wymienionych bibliotek jest to, że są starsze i znacznie większe od Biblioteki NIH. Dynamiczny rozwój ich księgozbioru nie byłby jednak możliwy, gdyby nie zdecydowały się w pewnym momencie na zmianę siedziby lub pozyskanie dodatkowych magazynów (tab. 1).

Tab. 1: Pozauniwersyteckie biblioteki specjalistyczne w krajach niemieckojęzycznych,
gromadzące literaturę na temat historii Polski, Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej.

Nazwa Data rozpoczęcia
gromadzenia zbiorów
Zbiory
Biblioteka im. Martina Opitza
w Herne
1950 250.000 woluminów
Geisteswissenschaftliches Zentrum
Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas
w Lipsku
1992 85.000 woluminów
Instytut Europy Wschodniej
w Ratyzbonie
1952 174.000 woluminów
Instytut Herdera w Marburgu 1950 390.000 woluminów
Niemiecki Instytut Polski
w Darmstadt
1980 50.000 woluminów
Nordost-Institut w Lüneburgu 1951/1980 140.000 woluminów
Szwajcarska Biblioteka Europy Wschodniej
w Bernie
1948 170.000 woluminów
NIH w Warszawie 1993 67.500 woluminów
Źródła:

Ta ostatnia uwaga dotyczy również pozostałych Niemieckich Instytutów Historycznych, a także Instytutu Historii Europejskiej w Moguncji (Institut für Europäische Geschichte, http://www.ieg-mainz.de/likecms/index.php?site=site.htm&dir=&ieg2sess=u5o52bgernf3r73rdat25bsqk0&nav=42; obecnie ok. 220 000 woluminów)[13] oraz Instytutu Historii Najnowszej w Monachium (Institut für Zeitgeschichte, http://www.ifz-muenchen.de/bibliothek.html; obecnie ok. 240 000 woluminów)[14], które prowadzą pozauniwersyteckie badania historyczne, niemające jednak wyraźnych odniesień do Polski (tab. 2).

Tab. 2: Biblioteki Niemieckich Instytutów Historycznych
oraz pozauniwersyteckie specjalistyczne biblioteki historyczne w Niemczech.

  Data założenia Zbiory
NIH w Londynie 1969/1976 73.000 woluminów
NIH w Moskwie 2005 20.000 woluminów
NIH w Paryżu 1958/1964 133.000 woluminów
NIH w Rzymie, oddział historyczny 1888 161.000 woluminów
NIH w Waszyngtonie 1987 40.000 woluminów
Instytut Historii Europejskiej w Moguncji 1950 220.000 woluminów
Instytut Historii Najnowszej w Monachium 1949 240.000 woluminów
NIH w Warszawie 1993 67.500 woluminów
Źródła:

Jeśli porówna się Bibliotekę NIH z innymi bibliotekami w Polsce i w Warszawie, okaże się, że jej zbiory na temat historii Niemiec przed 1870 r. są absolutnie bezkonkurencyjne w skali kraju. Żadna inna specjalistyczna biblioteka historyczna nie sprowadza też rocznie tak dużej liczby nowości w języku niemieckim.

Znaczna część ważnych dla historyków publikacji ukazujących się w językach zachodnich w ogóle nie dociera do Polski. Powstałych w ten sposób luk nie są w stanie wypełnić ani zbiory Biblioteki Narodowej (http://www.bn.org.pl/index.php?id=4&zbwl; 7 milionów woluminów) i Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (2,9 miliona woluminów)[15], ani tym bardziej zasoby Biblioteki Instytutu Historycznego UW (http://www.ihuw.pl//content/view/62/71/lang,pl; ok. 200 000 woluminów), Instytutu Historii PAN (ok. 58 000 woluminów)[16] czy Żydowskiego Instytutu Historycznego (ok. 79 000 woluminów)[17]. W Warszawie publikacje niemieckojęzyczne gromadzą wprawdzie również Centrum Informacji Instytutu Goethego, Biblioteka Austriacka, Medioteka Szwajcarska oraz Biblioteka Fundacji Pro Helvetia. W ich zbiorach przeważa jednak beletrystyka, gdyż ich oferta skierowana jest do czytelników niebędących naukowcami.

W całej Polsce istnieją jeszcze dwie biblioteki, których profil jest związany z historią Niemiec. Utworzona w 2002 r. biblioteka Centrum im. Willy’ego Brandta we Wrocławiu (http://www.wbz.uni.wroc.pl/html/biblioteka.html) specjalizuje się w zbiorach dotyczących okresu po 1945 r. oraz zbiorach na temat integracji europejskiej. Z najnowszych danych wynika, że zgromadziła ona do tej pory jedynie ok. 10 000 woluminów, z których skatalogowano mniej więcej połowę. Założony tuż po drugiej wojnie światowej Instytut Zachodni w Poznaniu (http://www.iz.poznan.pl/) w 2002 r. – nowszych danych nie udało się uzyskać – posiadał ok. 100 000 woluminów. Jednak również jego księgozbiór nie obejmuje całości dziejów Niemiec, lecz koncentruje się na okresie po 1870 r.

Udostępnianie zbiorów

Całość zbiorów Biblioteki NIH jest skatalogowana elektronicznie zgodnie z niemieckimi regułami katalogowania alfabetycznego w bibliotekach naukowych (RAK-WB), przy czym w katalogu uwzględnia się również zamówienia czekające na realizację. Od samego początku do katalogowania służy program Allegro-C, dostosowany zarówno do potrzeb czytelników, jak i bibliotekarzy, który jest nieustannie udoskonalany przez Uniwersytet Techniczny w Brunszwiku (obecna wersja programu a99 V 28.8 pochodzi z 28 sierpnia 2008 r.). Program pozwala m.in. na dostęp do katalogu za pośrednictwem Internetu (http://dhi.waw.pl/cms/bibliothek/opac.html), a także na wysyłanie wyników wyszukiwania e-mailem. Co miesiąc na stronie internetowej biblioteki jest publikowana lista nowych nabytków.

Zbiory Biblioteki NIH w Warszawie figurują dodatkowo w Verbundkatalog Östliches Europa (http://212.23.140.172/voe/)[18], w którym w kwietniu 2008 r. znaleźć można było ok. 600 000 tytułów z 18 bibliotek gromadzących literaturę na temat historii Europy Środkowo-Wschodniej. Katalog haseł przedmiotowych został opracowany specjalnie na potrzeby Biblioteki NIH przez jej pierwszego kierownika. Nieliczne uzupełnienia wykorzystują od 2003 r. kartotekę haseł wzorcowych niemieckiej Biblioteki Narodowej. Mimo precyzyjnego, stworzonego specjalnie z myślą o Bibliotece NIH, katalogu haseł przedmiotowych, a także zróżnicowanych możliwości wyszukiwania, jakie daje katalog elektroniczny, w początkowym okresie zapadła decyzja o tym, że książki będą ustawiane według określonej systematyki. Miało to dodatkowo ułatwić czytelnikom orientację w księgozbiorze. Na wspomnianą systematykę składa się 16 grup głównych z licznymi podgrupami oraz odrębna grupa dla czasopism.

Ponieważ przeprowadzka instytutu w 2002 r. nie zdołała rozwiązać istniejącego już w poprzedniej siedzibie problemu braku wystarczających powierzchni magazynowych, według pierwotnej systematyki ustawiane są dziś książki jedynie w wolnym dostępie. Obejmuje on obecnie osiem spośród siedemnastu grup sygnatur. W celu efektywniejszego wykorzystania rezerw magazynowych od końca 2002 r. nowe nabytki, które trafiają do magazynu, dzielone są na trzy grupy w zależności od formatu, a następnie w ramach każdej z nich otrzymują numer bieżący (numerus currens). Zasoby te nadal można jednak znaleźć, posługując się starą systematyką, gdyż w katalogu nadawana jest im odpowiednia druga sygnatura (tzw. sygnatura wirtualna).

Korzystanie ze zbiorów

Biblioteka NIH jest biblioteką prezencyjną. Korzystają z niej przede wszystkim dwie grupy czytelników: 1) pracownicy naukowi i stypendyści instytutu oraz goszczeni przezeń naukowcy, 2) polscy naukowcy (zwłaszcza ci mieszkający w Warszawie). Korzystanie z biblioteki dla czytelników z zewnątrz (wykr. 2) jest bezpłatne i nie wymaga skomplikowanych zapisów. Ponieważ wypożyczanie ma charakter prezencyjny, cały księgozbiór biblioteczny jest udostępniany. W wolnym dostępie znajduje się 35% zbiorów, a czas oczekiwania na realizację zamówienia z magazynu jest, w porównaniu z innymi warszawskimi bibliotekami, krótki. Warto zatem właśnie w Bibliotece NIH korzystać z literatury znajdującej się także w zbiorach innych bibliotek, gdyż dostęp do nich jest tu łatwiejszy niż gdzie indziej. Dotyczy to zwłaszcza miesięcy letnich, kiedy to, w przeciwieństwie do większości warszawskich instytucji, Biblioteka NIH nie skraca godzin otwarcia. Oferuje ona ponadto nowocześnie wyposażone stanowiska pracy w czytelni, dostęp do elektronicznych baz danych - bezpośrednio z katalogu lub na lokalnych stanowiskach komputerowych, nieograniczony dostęp do Internetu oraz stosunkowo niskie ceny za kserokopie. Ze względu na renomę, jaką Biblioteka NIH zdobyła w środowisku polskich naukowców, w 2005 r. zapadła decyzja o wydłużeniu jej godzin otwarcia.

wiederkehr_2 (4K)

Wyzwania na przyszłość

Przyszłość stawia przed Niemieckim Instytutem Historycznym w Warszawie przede wszystkim dwa wyzwania. Specyficznym problemem Biblioteki NIH, wiążącym się też z wyborem siedziby instytutu, jest brak wystarczających powierzchni magazynowych Już niebawem obecny magazyn nie będzie w stanie pomieścić nowych nabytków[19]. Rzeczywiste potrzeby w tym zakresie będą zależeć z jednej strony od rozwoju publikacji elektronicznych w dziedzinie historii oraz stosunku czytelników do mediów cyfrowych, z drugiej zaś od możliwości finansowych i technicznych NIH w Warszawie. Bardzo istotne wydaje się przy tym zaspokojenie potrzeb magazynowych w taki sposób, by nie ucierpiał na tym prezencyjny charakter biblioteki, uznawany za jeden z jej największych atutów.

Przed drugim wyzwaniem stoją dziś wszystkie biblioteki. Pojawienie się publikacji cyfrowych spowodowało, że biblioteki naukowe muszą poszerzyć swoje zasoby o nowy typ mediów o specyficznych cechach. Konieczność długotrwałej archiwizacji danych elektronicznych stawia przed Biblioteką NIH oraz innymi bibliotekami dodatkowe zadania. Wiążą się one z dużymi nakładami finansowymi, gdyż dane te nie tylko trzeba przechowywać fizycznie, lecz także zadbać o to, by mimo szybkiego rozwoju sprzętu i oprogramowania komputerowego można je było w każdej chwili odczytać. Związane z tym problemy będą trudne do rozwiązania. Już dziś można jednak przewidzieć, że biblioteki gromadzące porównywalną liczbę zbiorów co Biblioteka NIH w Warszawie, będą w stanie sprostać nowym obowiązkom jedynie dzięki konsorcjom i współpracy z innymi instytucjami.

Podsumowanie

Po 15 latach swego istnienia Biblioteka NIH w Warszawie, na której zbiory składa się obecnie 67 500 woluminów i ok. 345 czasopism bieżących, zyskała status specjalistycznej biblioteki historycznej o znaczeniu ogólnopolskim. Jej zasoby na temat historii Niemiec przed rokiem 1870 nie mają sobie równych w całej Polsce. Dostęp do elektronicznego katalogu przez Internet, możliwość skorzystania z nowoczesnych elektronicznych źródeł informacji, a także dogodne warunki pracy i godziny otwarcia sprawiają, że biblioteka cieszy się znakomitą opinią w środowisku polskich naukowców. Dzięki tak solidnym podstawom z pewnością uda się sprostać wyzwaniom, jakie niesie ze sobą przyszłość.

(przekład z języka niemieckiego: Patrycja Pieńkowska-Wiederkehr)

Przypisy

[1] Na temat historii Fundacji Niemieckie Instytuty Humanistyczne za Granicą zob. jej sprawozdania roczne Jahresbericht 2002-2004. Stiftung Deutsche Geisteswissenschaftliche Institute im Ausland. Bonn: Stiftung Deutsche Geisteswissenschaftliche Institute im Ausland, 2005. [Dostępny też w World Wide Web: http://www.stiftung-dgia.de/deutsch/service/veroeff.php]. Na temat historii NIH w Warszawie por. Biuletyn. Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie 1995, nr 1. Warszawa: Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, 1995. [Dostępny też w World Wide Web: http://dhi.waw.pl/cms/pl/publikacje/publikacje-online/biuletyn-nih.html]. Na temat historii biblioteki zob. ponadto: MOTOWILCZUK, I. Die Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts Warschau. Kurzbericht. ABDOS-Mitteilungen 1997, R. 17, z. 3-4, s. 11n.; WIEDERKEHR, S. Die Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts Warschau. 10 Jahre nach der Eröffnung für das Publikum. W: GÖRNER, F. (red.). Dienstleister Bibliothek - Partner für Wissenschaft, Wirtschaft und Politik. 34. ABDOS-Tagung, Bern, 23.-25. Mai 2005. Referate und Beiträge. Berlin: Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, 2005, s. 95-98; tenże. Die Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts Warschau in der polnischen Bibliothekslandschaft. W: GÖRNER, F. (red.). Osteuropa und die Bibliothek der Zukunft. 37. ABDOS-Tagung, Marburg, 26.-28. Mai 2008. Referate und Beiträge (w druku).

[2] Profil. W: Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie [on-line]. [dostęp 13 sierpnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://dhi.waw.pl/cms/pl/biblioteka/profil.html.

[3] BÖMELBURG, H.-J. Biblioteka. Biuletyn/Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie 1995, nr 1, s. 13.

[4] Biblioteka NIH prowadzi wymianę z ponad 80 partnerami, w tym z 56 z Polski i 23 z Niemiec (stan w roku 2008).

[5] HABER, P. Geschichtswissenschaft im digitalen Zeitalter. Eine Zwischenbilanz. Schweizerische Zeitschrift für Geschichte 2006, R. 56, s. 178.

[6] Na temat instytucji zajmujących się historią Europy Wschodniej oraz miejsca, jakie w jej ramach zajmują badania nad historią Europy Środkowo-Wschodniej i Polski zob. OBERLÄNDER, E. (red.). Geschichte Osteuropas. Zur Entwicklung einer historischen Disziplin in Deutschland, Österreich und der Schweiz 1945-1990. Stuttgart: Steiner, 1992. ISBN 3-515-06024-3; DAHLMANN, D. (red.). Hundert Jahre Osteuropäische Geschichte. Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft. Stuttgart: Steiner, 2005. ISBN 3-515-08528-9. Na temat specjalistycznych bibliotek historycznych w Niemczech por. HAUKE, P. (opr.). Spezialbibliotheken in Deutschland. t. 4: Geschichte, Historische Hilfswissenschaften. Verzeichnis der Bibliotheken in Stätten der Forschung und Lehre, in Archiven, Museen und Gedenkstätten sowie in historischen Vereinen und Gesellschaften. Mit einem Anhang: Deutsche Bibliotheken im Ausland. Bad Honnef: Bock und Herchen, 1999. ISBN 3-88347-203-4.

[7] Die Bibliothek des Herder-Instituts. Geschichte, Bestände, Benutzung. Marburg: Herder-Institut, 1998; Das Herder-Institut. Eine Forschungsstätte für die historische Ostmitteleuropa-Forschung. Marburg: Herder-Institut, 2000. ISBN 3-87969-285-8; WARMBRUNN, J. Die Bibliothek des Herder-Instituts, Marburg. Eine klassische Spezialbibliothek vor neuen Herausforderungen. ABDOS-Mitteilungen 2006, R. 2006, z. 1, s. 1-7.

[8] Por. także Das Osteuropa-Institut im Wissenschaftszentrum Ost- und Südosteuropa Regensburg. Regensburg: Osteuropa-Institut, 2007.

[9] Zob. też MATTHES, E. Institut Nordostdeutsches Kulturwerk (Lüneburg). W: OBERLÄNDER, E. (red.). Geschichte Osteuropas. Zur Entwicklung einer historischen Disziplin in Deutschland, Österreich und der Schweiz 1945-1990. Stuttgart: Steiner, 1992, s. 247-252.

[10] Zob. również MACK, M., WIERCZIMOK, J. (red.). Zwanzig Jahre Deutsches Polen-Institut Darmstadt. Bilanz und Ausblick. Darmstadt: von Liebig, 2000. ISBN 3-87390-147-1.

[11] Na temat biblioteki-instytucji, będącej poprzedniczką Biblioteki im. Martina Opitza zob. KESSLER, W. Die Bücherei des deutschen Ostens. Geschichte, Bestand, Zukunft. W: KESSLER, W. (opr.). Bücherei des Deutschen Ostens. Bestandskatalog. t. 1. Herne: Bücherei des deutschen Ostens, 1982, s. 5-11.

[12] WERDT, Ch. von. Die Schweizerische Osteuropa-Bibliothek. Eine Spezialbibliothek zu Europas Osten. Arbido 2005, R. 20, z. 5, s. 25-27; tenże. Wie eine Osteuropa-Bibliothek entstand. Ein institutionengeschichtlicher Zugang zur Schweizerischen Osteuropabibliothek. ABDOS-Mitteilungen 2007, R. 27, z. 2, s. 1-6.

[13] Zob. także Institut für Europäische Geschichte 1950-2000. Eine Dokumentation. Mainz: von Zabern, 2000. ISBN 3-8053-2688-2.

[14] Zob. również MÖLLER, H., WENGST, U. 50 Jahre Institut für Zeitgeschichte. Eine Bilanz. München: Oldenbourg, 1999. ISBN 3-486-56460-9.

[15] Sprawozdanie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie i Bibliotek Wydziałowych UW za rok 2007 [on-line]. Warszawa: Biblioteka Uniwersytecka, 2008 [dostęp 13 sierpnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.buw.uw.edu.pl/images/BUW_PDF/sprawozdanie/sprawozdanie2007.pdf].

[16] Informator o bibliotekach w Polsce [on-line]. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2008 [dostęp 13 sierpnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=8.

[17] Tamże.

[18] TEBARTH, H.-J. Verbundkatalog östliches Europa (VOE). Bericht zu Stand und Perspektiven. W: GÖRNER, F. (red.). Dienstleister Bibliothek - Partner für Wissenschaft, Wirtschaft und Politik. 34. ABDOS-Tagung, Bern, 23.-25. Mai 2005. Referate und Beiträge. Berlin: Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, 2005, s. 84-94.

[19] Profil biblioteki ma decydujące znaczenie dla systematycznej selekcji zbiorów, dokonywanej według odpowiednich z naukowego punktu widzenia kryteriów. W ten sposób nie da się jednak pozyskać zbyt wiele miejsca. "Zbędne pozycje" (KOMMISSION DES EDBI FÜR ERWERBUNG UND BESTANDSENTWICKLUNG. Aussonderungen aus dem Bibliotheksbestand. Eine Arbeitshilfe. Bibliotheksdienst 2000, R. 34, s. 1994) stanowią bowiem znikomy procent zasobów. Biorąc pod uwagę unikalność zbiorów Biblioteki NIH na tle innych bibliotek w Polsce, nie należy się spodziewać, że proporcje te w przyszłości się zmienią.

 Początek strony



Biblioteka Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie / Stefan Wiederkehr// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 7/2008 (98) październik. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/98/a.php?wiederkehr. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187