ebib 
Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Badania, teorie, wizje
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Anna Starek
Monika Trzaskowska
Uniwersytet Wrocławski
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, rok V

Czasopisma z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na Liście Filadelfijskiej




Master Journal List, w Polsce nazywana Listą Filadelfijską, jest wykazem tytułów czasopism naukowych indeksowanych przez Institute for Scientific Information w Filadelfii, który w 2004 r. przejęła firma Thomson Scientific, przekształcona w Thomson Reuters w 2008 r.[1]. Lista jest dostępna w Internecie pod adresem: http://scientific.thomson.com/index.html i zawiera obecnie 14 850 tytułów czasopism (stan na dzień 30.04.2008 r.) z zakresu nauk ścisłych, przyrodniczych, medycznych, rolniczych, technicznych oraz społecznych. Lista Filadelfijska umożliwia wyszukanie konkretnego czasopisma poprzez podanie: pełnej nazwy czasopisma, słowa z tytułu czasopisma, numeru ISSN. Pozwala również na przeglądanie całej listy według kolejności alfabetycznej oraz sprawdzanie zmian zachodzących w danych bibliograficznych tytułów czasopism w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Dane bibliograficzne czasopism zawierają jedynie pełny tytuł czasopisma, częstotliwość ukazywania się, ISSN oraz adres wydawcy.

W artykule zostały wyszukane i przeanalizowane czasopisma z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej oraz dyscyplin blisko związanych, które występują na Liście Filadelfijskiej poprzez sprawdzenie jej zawartości w układzie alfabetycznym. Podstawą kwalifikacji było porównanie tytułu z wykazem w bazie Library, Information Science & Technology Abstracts (LISTA)[2]. Każde czasopismo, które zostało tam odnotowane i jednocześnie jest obecne na Liście Filadelfijskiej, zostało włączone do wykazu, który zawiera 134 czasopisma z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Na potrzeby niniejszej pracy dokonano bardziej szczegółowego podziału tematycznego czasopism, który został przeprowadzony według własnej klasyfikacji, ponieważ Library of Congress Classification (LCC) okazała się niewystarczająca, a w przypadku niektórych tytułów czasopism wręcz mylna. Dla przykładu FONTES ARTIS MUSICAE, czasopismo specjalistyczne przeznaczone dla bibliotek muzycznych, zostało zaklasyfikowane w LCC jako Muzyka - literatura muzyczna; READING RESEARCH QUARTERLY nie uwzględniono jako czasopisma z zakresu czytelnictwa, lecz zaliczono do działu Edukacja - teoria i praktyka edukacji. Dla bibliotekoznawców oraz specjalistów z dyscyplin pokrewnych są to istotne błędy, które nie pozwalają na precyzyjne zaprezentowanie podziału tematycznego czasopism z ich dziedzin. Dla pełniejszego obrazu została jednak dla zainteresowanych dołączona do artykułu lista tytułów czasopism wraz z numerami ISSN oraz identyfikatorem LCC. W zaproponowanej przez autorki klasyfikacji wyróżniono 19 następujących kategorii czasopism:

  • bibliofilskie,
  • bibliograficzno-recenzyjne,
  • bibliotekoznawstwo dziedzinowe - medyczne,
  • bibliotekoznawstwo dziedzinowe - muzyczne,
  • bibliotekoznawstwo ogólne,
  • bibliotekoznawstwo ogólne i informatyka,
  • czytelnictwo,
  • edytorstwo,
  • historia książki,
  • informacja naukowa - medyczna,
  • informacja naukowa ogólna,
  • informacja naukowa ogólna i informatyka,
  • informatyka,
  • komunikacja,
  • księgoznawstwo,
  • matematyczno-informatyczne,
  • ogólnonaukowe,
  • zarządzanie informacją i wiedzą.

starek_trzaskowska1 (9K)

Wykres 1. Czasopisma - podział wg dyscypliny z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej
Źródło: opracowanie własne.


Największa liczba tytułów czasopism (46) to czasopisma matematyczno-informatyczne: 33%. Są one zaliczane w artykule do czasopism bibliotekoznawczych ze względu na poruszaną tematykę związaną z technologią informacyjną, bazami danych, systemami informacyjnymi, bibliotekami cyfrowymi. Drugą najliczniejszą grupę czasopism (22 tytuły) stanowią czasopisma z bibliotekoznawstwa ogólnego: 15%. W dalszej kolejności plasują się czasopisma z informacji naukowej ogólnej 9% (12 tytułów). Czasopisma z dziedziny bibliotekoznawstwa ogólnego i informacji naukowej stanowią 5% wszystkich tytułów, podobnie jak czasopisma bibliograficzno-recenzyjne i z informacji naukowej-medycznej, a 6 tytułów (4%) mają czasopisma z dziedziny komunikacji. Następne grupy czasopism z informacji naukowej ogólnej i informatyki oraz zarządzania informacją i wiedzą stanowią po 3% wszystkich tytułów. Najmniej licznymi tytułami na LF są czasopisma z: zarządzania informacją i wiedzą, informatyki, bibliotekoznawstwa dziedzinowego - muzycznego, bibliotekoznawstwa dziedzinowego - medycznego, bibliotekoznawstwa ogólnego i informatyki, edytorstwa, czytelnictwa, historii książki, czasopisma ogólnonaukowe po 2% oraz z bibliofilstwa i księgoznawstwa po 1%.

Tytuły czasopism z LF na wykazie LISTA

Z przeprowadzonej analizy wynika, że 85% czasopism (114 tytułów) z Listy Filadelfijskiej to tytuły uwzględnione także w spisie czasopism znajdujących się w wykazie LISTA. Jedynie 20 tytułów nie występuje w LISTA, ale trudno jednoznacznie określić dlaczego, np. Bibliotheque De Lecole Des Chartes, czy Profesional De La Informacion. Być może ten stan rzeczy ulegnie w przyszłości zmianie, po dokonaniu przez EBSCO kolejnej aktualizacji.

starek_trzaskowska2 (4K)

Wykres 2. Tytuły czasopism z Listy Filadelfijskiej na wykazie LISTA
Źródło: opracowanie własne.


Drukowane i elektroniczne wersje czasopism

Zdecydowana większość, bo aż 86% czasopism (116 tytułów) ukazuje się jednocześnie w wersji drukowanej oraz elektronicznej, 15 (11%) tytułów ma wyłącznie wersję drukowaną, a jedynie 3 (3%) wersję elektroniczną. Można wywnioskować, że wydawcy cenią ciągle wersję drukowaną, natomiast wersja elektroniczna jest w większości przypadków jedynie alternatywnym rozwiązaniem, a nie podstawową formą publikacji.

starek_trzaskowska3 (4K)

Wykres 3. Wersja tytułów (drukowane i elektroniczne)
Źródło: opracowanie własne.


Język publikacji

starek_trzaskowska4 (3K)

Wykres 4. Język publikacji
Źródło: opracowanie własne.


Aż 93% czasopism jest wydawanych wyłącznie w języku angielskim, 2% w angielskim, francuskim i niemieckim, a 1 czasopismo - w języku angielskim oraz japońskim. Pozostałe (odpowiednio po 1%) we francuskim, hiszpańskim, japońskim oraz niemieckim. Dominacja języka angielskiego nie jest niczym zaskakującym, zważywszy, że jest to obecnie uniwersalny język nauki. (Tytuły czasopism - analiza języka i wersji wydania w załączeniu).

Częstotliwość wydania

Najwięcej czasopism, bo aż ponad połowa (52%) ukazuje się cztery razy w roku. Drugą najliczniejszą grupę stanowią dwumiesięczniki (25%), a trzecią miesięczniki (11%). Jedynie 5 tytułów to półroczniki, a 3 tygodniki. W przypadku roczników i dwutygodników odnotowano po dwa tytuły czasopism. Na liście obecne jest również jedno czasopismo ukazujące się 3 razy w roku. (Tytuły czasopism - analiza częstotliwości i miejsca wydania w załączeniu).

starek_trzaskowska5 (4K)

Wykres 5. Częstotliwość wydania
Źródło: opracowanie własne.


Miejsce wydania

Prawie połowa czasopism ukazuje się w Europie (49%), a aż 47% w Ameryce Północnej. Oprócz tego na liście widnieją 4 tytuły azjatyckie i jeden afrykański. O ile brak czasopism z rejonu Ameryki Południowej nie jest zaskoczeniem, z uwagi na trudną sytuację ekonomiczno--polityczną państw tam usytuowanych, o tyle dziwi brak jakiegokolwiek australijskiego tytułu.

starek_trzaskowska6 (4K)

Wykres 6. Tytuły czasopism w podziale wg miejsca wydania
Źródło: opracowanie własne.


Łącznie zebrane czasopisma ukazują się w 13 krajach, ale aż 45% z nich to publikacje ze Stanów Zjednoczonych. Amerykę Północną reprezentuje jeszcze Kanada (jedyne 2%), natomiast Europę: Anglia (27%), Holandia (13%), Niemcy (4%), Belgia, Hiszpania, Rumunia i Szwajcaria - po 1%. Ponadto na liście figurują dwa tytuły ukazujące się w Japonii oraz pojedyncze tytuły z Singapuru, Tajwanu i Nigerii. Dominacja Stanów Zjednoczonych jest oczywista, ze względu na status ekonomiczny i naukowy tego kraju na świecie.

Wnioski

Dane, na podstawie których zostały przeprowadzone powyższe analizy były aktualne w dniu 30.04.2008. Lista Filadelfijska jest dynamiczna, a Thomson Reuters nie podaje szczegółowych informacji odnośnie usuwania oraz dodawania określonych tytułów, tak więc może się zdarzyć, że któreś z wymienionych w niniejszym artykule czasopism, po 30.04.2008, już nie figuruje. Dlatego też w przypadku powoływania się na dany tytuł, jako na istniejący na LF, zaleca się powtórne sprawdzenie jego obecności bezpośrednio na stronie Thomson Reuters (www.thomsonscientific.com).

Wybrane 134 tytuły czasopism z dziedziny bibliotekoznawstwa to zaledwie 1% spośród ogólnej liczby czasopism występujących na Liście Filadelfijskiej, wliczając w to 46 czasopism matematyczno-informatycznych, które i tak nie reprezentują ściśle naszej dyscypliny. Zabrakło specjalistycznych tytułów związanych z tworzeniem zasobów cyfrowych, zarządzaniem współczesnymi kolekcjami, ruchem open access. Ta tematyka występuje obecnie w czasopismach elektronicznych, które ciągle są nielicznie reprezentowane na LF. Jednak ten fakt nie może być wytłumaczeniem tak małej liczby czasopism, które byłyby ściśle związane z naszą dyscypliną. Na podstawie listy tytułów można zauważyć, że prężnie działające organizacje, mają swoje tytuły na LF - tak jest w przypadku m.in. Association of Computing Machinery (3 czasopisma), American Library Association (np. College & Research Libraries) czy Medical Library Association (Journal of the Medical Library Association). Jest to ciągle jednak zbyt mało aby nasza dyscyplina była odpowiednio reprezentowana. Chociaż prawie połowa czasopism ukazuje się w Europie, to bardziej szczegółowy podział terytorialny wyraźnie pokazuje, że brak jest tytułów z wielu krajów naszego kontynentu (w tym także z Polski). Należy mieć nadzieję, że ten stan rzeczy ulegnie w przyszłości zmianie i na Liście Filadelfijskiej pojawi się więcej tytułów z naszej dyscypliny. Potrzeba jednak do tego zaangażowania całego środowiska. W naszej ocenie zadbanie o stałe podnoszenie poziomu czasopism i ich promocja, powinno być jednym z najważniejszych działań organizacji i stowarzyszeń bibliotekarskich.

Przypisy

[1] Thomson Reuters [on-line] [dostęp 10 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://scientific.thomson.com/index.html.

[2] Wykaz ten jest dostępny w serwisie EBSCO [dostęp 10 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebscohost.com/titleLists.php?topicID=380&tabForward=titleLists&marketID.

Bibliografia

  1. DRABEK, A. Analiza czasopism z bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (na podstawie bazy danych Journal Citation Reports Social Sciences Edition 1999-2004). W: Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, s. 181-202.
  2. DRABEK, A. Analiza zagranicznych czasopism z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na podstawie Social Sciences Citation Index / Journal Citation Reports (SSCI/JCR). Zagadnienia Informacji Naukowej 2001, nr 1, s.41-53.
  3. DRABEK, A. Bibliometryczna analiza czasopism naukowych w dziedzinie nauk społecznych. Katowice: Uniwersytet Śląski. Wydział Filologiczny, 2001.
  4. JANKOWSKA, J. Od Instytutu Filadelfijskiego do Thomson Scientific. Bibliotekarz 2007, nr 3, s. 15-17.
  5. LEWANDOWSKI, M. O powstaniu, upadku i reinkarnacji "listy filadelfijskiej" uwag kilka. Nauka 2006, nr 3, s. 87-93.
  6. PACHOLSKA, A. Wybrane wydawnictwa ISI wykorzystywane w badaniach bibliometrycznych. W: Biuletyn EBIB [on-line]. 2001 nr 11 (29) [dostęp 27 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2001/29/pacholska.html. ISSN 1507-7187.
 Początek strony



Czasopisma z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na Liście Filadelfijskiej / Anna Starek, Monika Trzaskowska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 9/2008 (100) grudzień/styczeń. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/100/a.php?starek_trzaskowska. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187