ebib 
Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Dorota Krawczyk
Jolanta Wróbel
Biblioteka Główna i OINT
Politechnika Wrocławska

Analiza cytowań Biuletynu EBIB w wybranych czasopismach bibliotekarskich




EBIB, czyli „Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy”, ukazuje się od 1 kwietnia 1999 r. Na zebraniu założycielskim dnia 29.01.1999 r. w Bibliotece Narodowej ...ustalono podstawową zawartość pisma. Określono, że czasopismo będzie składało się z dwóch części. Pierwsza część to będą stałe działy redagowane i aktualizowane przez osoby odpowiedzialne za nie. Druga część to będzie właściwy periodyk wychodzący raz w miesiącu[1]. Stałe serwisy zawierały m.in. informacje o stronach WWW i katalogach bibliotecznych, konferencjach, edukacji, zasobach cyfrowych i zagadnieniach prawnych. Natomiast czasopismo, w zamyśle jego twórców …miało zacząć budować szersze forum wymiany myśli, oparte o nowoczesne technologie,... które dają zupełnie nowe możliwości prezentacji i udostępniania tekstów[2].

W 2001 r. EBIB przekształcił się w portal „Elektroniczna Biblioteka”, a jednym z jego elementów stało się czasopismo o nazwie „Biuletyn EBIB”[3], które kontynuowało podstawowe cele: integracji środowiska bibliotekarskiego, budowanie forum dyskusyjnego, dostarczanie środowisku bibliotekarzy ważnych i profesjonalnych informacji[4]. Na łamach biuletynu ukazywały się artykuły, felietony, komunikaty, sprawozdania z konferencji, warsztatów i innych wydarzeń. Niejednokrotnie tematy poruszane przez autorów miały charakter nowatorski. Ze względu na szybki czas ukazywania się biuletynu oraz łatwy i bezpłatny dostęp, informacje miały docierać do czytelnika wcześniej niż te z czasopism drukowanych. Czy tak się stało? Czy cele postawione przez zespół redakcyjny w 1999 r. zostały osiągnięte? Dzisiaj, po dziesięciu latach funkcjonowania EBIB-u, można już podsumować jego oddziaływanie, ocenić poczytność, sprawdzić odbiór w środowisku.

Metoda i źródła badań

Jedną z metod oceny czasopisma i prac w nim opublikowanych jest analiza cytowań bibliograficznych. (...) fakt cytowania jest potwierdzeniem wykorzystania treści wcześniej opublikowanych przez cytowanego poprzednika[4]. W ocenie wydawnictw i autorów korzysta się z baz danych – indeksów cytowań, baz bibliograficznych i pełnotekstowych, które zamieszczają informacje o cytowaniach[5]. Taką bazę z dziedziny polskich czasopism humanistycznych, czyli także z interesującej nas dyscypliny, tworzy Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. Źródłem opisów do tej bazy są m.in. artykuły z czasopism naukowych i fachowych z zakresu bibliotekoznawstwa oraz informacji naukowej[6]. Ze względu jednak na możliwości wyszukiwawcze i sposób prezentowania danych, baza nie mogła być użyta do tak szczegółowej analizy cytowań „Biuletynu EBIB”, jaką zamierzano zaprezentować w niniejszym artykule. W związku z tym podjęto próbę „tradycyjnego” przeszukania wybranych, polskich czasopism bibliotekarskich w celu znalezienia cytowań prac opublikowanych w EBIB-ie. Wybrane zostały: „Bibliotekarz”, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”, „Przegląd Biblioteczny” i „Zagadnienia Informacji Naukowej”. Autorki wzięły pod uwagę zarówno przypisy, jak i pozycje wymienione w bibliografiach załącznikowych. Przeanalizowano numery czasopism wydane od 1 kwietnia 1999 r., czyli od pierwszego numeru EBIB-u, do 1 października 2008 r. Brano pod uwagę cytowania poszczególnych artykułów, jak i całych numerów. Jako cytowanie rozumiano każdorazowe powołanie się na artykuły lub numery EBIB-u, z pominięciem informacji zamieszczanych na stronach serwisu, np. wiadomości (tzw. newsów), materiałów konferencyjnych, aktów prawnych. W analizie nie uwzględniono autocytowań[7].

„Bibliotekarz”

W kwietniu 2009 r. minie 90 lat od ukazania się pierwszego numeru „Bibliotekarza” –zasłużonego czasopisma, którego historia wiąże się ściśle z ewolucją polskiego bibliotekarstwa. Wydaje go Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich i Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy. Zamieszcza on prace o charakterze fachowym i naukowym. Jest miesięcznikiem. Jako pierwszą w „Bibliotekarzu” zacytowano pracę Teresy Szymorowskiej: Polskie biblioteki publiczne na przełomie wieków („EBIB” 2000, nr 9) w artykule Jana Wołosza: Biblioteki – media – decydenci – sponsorzy („Bibliotekarz” 2000, nr 4). Cytowania wszystkich artykułów EBIB-u zamieszczone w „Bibliotekarzu” przedstawia tabela 1 i wykaz bibliograficzny.

W latach 1999-2001 autorzy publikujący w „Bibliotekarzu” zacytowali artykuły z EBIB-u tylko dwukrotnie. Wyraźny wzrost zainteresowania można zaobserwować dopiero od roku 2002. Najbardziej obfitującym był rok 2005 – 12 cytowań, a w pozostałych latach liczba cytowań wahała się między 8 a 10. W roku 2008 (do października) uzyskano 5 cytowań. Ilustruje to poniższy wykres 1.


Wykres 1. Liczba cytowań artykułów „Biuletynu EBIB” w „Bibliotekarzu”
Źródło: opracowanie własne.

W latach 1999-2008 (do 1 października) uzyskano 56 cytowań. W sumie zacytowano 51 artykułów i w całości numer 11 z 2000 r. Biblioteki fachowe

Najczęściej powoływano się na artykuł:

  • BEDNAREK-MICHALSKA, B. Ocena jakości bibliotekarskich serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie. „EBIB” 2002, nr 31 – 3 cytowania.

Cytowania poszczególnych numerów „Biuletynu EBIB” przedstawia tabela 2.

Spośród 33 zacytowanych numerów najpoczytniejszymi okazały się:

  • Jakość w bibliotekarstwie II – konfrontacje praktyczne. „EBIB” 2002, nr 31 – 5 cytowań,
  • Dostęp do informacji. „EBIB” 2005, nr 64 – 5 cytowań.

„Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”

„PTINT” jest kwartalnikiem recenzowanym. Wydawany od 1993 r. przez Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej podejmuje tematykę szeroko pojmowanej informacji naukowej i technicznej. Przeanalizowano 32 numery z lat 1999-2007, ponieważ do 1 października 2008 r. nie ukazał się żaden numer czasopisma z bieżącego roku. Cytowania wszystkich artykułów przedstawia tabela 3 i wykaz bibliograficzny prac cytujących i cytowanych. Łącznie w uzyskano 57 cytowań. Poniższy wykres ilustruje ich układ w poszczególnych latach.


Wykres 2. Liczba cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” w „Praktyce i Teorii Informacji Naukowej i Technicznej”
Źródło: opracowanie własne.

Łącznie zacytowano 48 artykułów i cały numer 42 z 2003 r. Digitalizacja i narodowe zasoby elektroniczne – projekty i strategie. Liczbę cytowań poszczególnych numerów EBIB-u przedstawia tabela 4. Spośród 31 zacytowanych numerów najbardziej popularny był:

  • Zarządzanie biblioteką. „EBIB” 2000 (16) – 6 cytowań.

„Przegląd Biblioteczny”

„Przegląd Biblioteczny” jest kwartalnikiem o charakterze naukowym, najstarszym polskim czasopismem bibliotekarskim. Ukazuje się od 1927 r., a obecnie wydaje go Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Tabela 5 i wykaz bibliograficzny przedstawiają liczbę cytowań EBIB-u w „Przeglądzie Bibliotecznym” oraz prace cytowane i cytujące.

W latach 1999-2004 „Przegląd Biblioteczny” zdawał się mało dostrzegać istnienie EBIB-u, bo na artykuły powołano się tylko siedmiokrotnie. Najlepszy był rok 2007 z 15 cytowaniami. W sumie zacytowano 33 artykuły i 3 numery biuletynu, a ogólna liczba cytowań wyniosła 39.


Wykres 3. Liczba cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” w „Przeglądzie Bibliotecznym”
Źródło: opracowanie własne.

Jako pierwszy zacytowano w 2000 r. artykuł Anny Osiewalskiej i Jacka Osiewalskiego: Próba oceny efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich („EBIB” 1999, nr 3).

Najczęściej w „Przeglądzie Bibliotecznym” powoływano się na 3 artykuły:

  • DERFERT-WOLF, L. Elektroniczne usługi informacyjne typu pytanie – odpowiedź – światowe trendy i doświadczenia bibliotek. „Biuletyn EBIB” 2006 (71) – 2 cytowania
  • KAMIŃSKI, A. E-printowa rewolucja. „EBIB” 2002 (33) – 2 cytowania
  • KOCÓJOWA, M. Edukacja liderów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa: nadzieje, potrzeby i wybory organizatora procesu kształcenia. „EBIB” 2002 (37) – 2 cytowania.

Najczęściej cytowano numer: Kształcenie ustawiczne bibliotekarzy 2002 (37) – 4 cytowania.

Cytowania poszczególnych numerów EBIB-u w czasopiśmie „Przegląd Biblioteczny” przedstawia tabela 6.

„Zagadnienia Informacji Naukowej”

„ZIN” to specjalistyczne czasopismo bibliotekarskie ukazujące się od 1993 r. Wydawane jest jako półrocznik przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich oraz Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Tabela 7 i wykaz prezentują cytowania artykułów z „Biuletynu EBIB” w czasopiśmie „ZIN”.

Pierwsze cytowanie EBIB-u pojawiło się w 2000 r. w artykule Ziny Jarmoszuk, która opisała nowe czasopismo EBIB! Już rok później nastąpił wzrost do 6 cytowań. W latach 2002-2006 liczba cytowań wahała się między 4 a 6. Znaczący spadek odnotowano w roku 2007 – 2 cytowania. Najlepszym okazał się rok 2008 – 12 cytowań. Jest to największa liczba uzyskana w tym roku we wszystkich analizowanych czasopismach. Łącznie daje to liczbę 46 cytowań. Powołano się na 37 artykułów i 2 roczniki biuletynu. Poniższy wykres obrazuje liczbę cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” na łamach „ZIN-u”.


Wykres 4. Liczba cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” w „ZIN-ie”
Źródło: opracowanie własne.

Najczęściej cytowany artykuł to:

  • PEPOL, A. Ocena bibliotecznych stron WWW. „EBIB” 1999, nr 7 – 3 cytowania.

Najczęściej cytowany numer: Elektroniczne dokumenty z roku 2000 (14) – 7 cytowań.

Cytowania numerów ,,Biuletynu EBIB” w czasopiśmie „ZIN” przedstawiono w tabeli 8.

Ogólna charakterystyka cytowań „Biuletynu EBIB”

Ogółem w latach 1999-2008 (do 1 października) artykuły z „Biuletynu EBIB” uzyskały 198 cytowań, w tym:

  • „Bibliotekarz” – 56
  • „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej” – 57
  • „Przegląd Biblioteczny” – 39
  • „Zagadnienia Informacji Naukowej” – 46

Warto jednak zaznaczyć, że do 1 października 2008 r. nie ukazał się żaden numer „PTINT-u”, co też mogło mieć wpływ na wyniki badań przeprowadzonych na potrzeby niniejszego artykułu.


Wykres 5. Cytowania „Biuletynu EBIB” w czasopismach „Bibliotekarz”, „PTINT”, „Przegląd Biblioteczny”, „ZIN”
Źródło: Opracowanie własne.

Zacytowano łącznie 149 prac, w tym: 142 artykuły, 5 numerów biuletynu i dwukrotnie całe czasopismo. Zestawienie wszystkich prac cytowanych i liczbę cytowań w wybranych czasopismach bibliotekarskich przedstawia tabela 9.

Największą poczytnością cieszyły się teksty opublikowane w roku 2002 – zacytowano ich 25. Następnie uplasował się rok 2003 z liczbą 20, a po 18 artykułów przypada na lata 2000 i 2005. Poniższy wykres pokazuje liczbę artykułów z lat 1999-2007, do 1 października nie powołano się na żadną pracę z roku 2008.


Wykres 6. Liczba prac cytowanych EBIB-u w latach 1999-2007
Źródło: opracowanie własne.

Analizując cytowania artykułów z „Biuletynu EBIB”, wyraźnie można zaobserwować, że w pierwszych dwóch latach jego istnienia autorzy publikujący w czasopismach bibliotekarskich, będących przedmiotem naszego zainteresowania, rzadko się na nie powoływali. Zmiany przyniósł rok 2001. Wówczas po raz pierwszy liczba cytowań EBIB-u przekroczyła 10.

Systematyczny wzrost następował w kolejnych latach, a apogeum – 42 cytowania – przypadło na rok 2005. W następnych dwóch latach liczba ta była na poziomie 28 i 32. Rok 2008 przyniósł 21 cytowań (do 1 października). Liczbę cytowań artykułów „Biuletynu” w poszczególnych latach przedstawia poniższy wykres.


Wykres 7. Liczba cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” w czasopismach „Bibliotekarz”, „PTINT”, „Przegląd Biblioteczny”, „ZIN”
Źródło: opracowanie własne.

Pierwszym cytowanym artykułem była praca Anny Osiewalskiej i Aureliusza Potempy: Uwagi o przewodnikach internetowych dla użytkowników informacji elektronicznej (EBIB 1999, nr 2). Powołały się na nią Anna Łozowska i Anna Grzelak-Rozenberg w artykule: Nowe nośniki informacji, czyli dokąd zmierzamy?, zamieszczonym w „Ptincie” nr 3 z 1999 r.

W najczęściej cytowanych artykułach z EBIB-u poruszano m.in. tematy i problemy związane z serwisami elektronicznymi, dostępem do informacji, zarządzaniem zasobami w Internecie czy oceną jakości usług bibliotecznych. Najwięcej cytowań otrzymał artykuł:

BEDNAREK-MICHALSKA, B. Ocena jakości bibliotekarskich serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie. EBIB 2002, nr 31 – 8 cytowań.

Po 4 cytowania uzyskały artykuły:

  1. GAWROŃSKI, A., DYNKOWSKI, M. Biblioteczne portale albo wirtualne warsztaty informacyjne. EBIB 2000, nr 15
  2. SZCZEPAŃSKA, B. Broker informacji zawód z przyszłością czy zawód z przyszłości? EBIB 2002, nr 40

Po 3 cytowania otrzymało 9 prac:

  1. BEDNAREK-MICHALSKA, B. Wolny dostęp do informacji i wiedzy czy wykluczenie edukacyjne. Trendy światowe a Polska. „Biuletyn EBIB” 2005, nr 63
  2. DERFERT-WOLF, L. Elektroniczne usługi informacyjne typu pytanie – odpowiedź – światowe trendy i doświadczenia bibliotek. „Biuletyn EBIB” 2006, nr 71
  3. DERFERT-WOLF, L. Information literacy – koncepcje i nauczanie umiejętności informacyjnych. „Biuletyn EBIB” 2005, nr 62
  4. DERFERT-WOLF, L. Serwisy tematyczne o kontrolowanej jakości w Internecie – subject gateways. „Biuletyn EBIB” 2004, nr 57
  5. GROCHOLSKI, L. Wizerunek instytucji w Internecie. EBIB 2002, nr 32
  6. PEPOL, A. Ocena bibliotecznych stron WWW. EBIB 1999, nr 7
  7. SAPA, R. Zarządzanie bibliotecznym serwisem WWW. EBIB 2000, nr 16
  8. SIDOR, M. SERVQUAL w badaniach jakości usług bibliotecznych (przegląd wybranej literatury). EBIB 2000, nr 16
  9. WOŹNIAK, E. Kompleksowy system zarządzania biblioteką PROLIB. EBIB 2000, nr 10

W czołówce cytowanych autorów znaleźli się:

• Bożena Bednarek-Michalska 11 artykułów - 21 cytowań
• Lidia Derfert-Wolf 11 artykułów - 17 cytowań
• Marek Nahotko 7 artykułów - 7 cytowań
• Aleksander Radwański. 5 artykułów - 5 cytowań

W okresie od kwietnia 1999 do 1 października 2008 r. zacytowano łącznie 67 numerów EBIB-u, wśród nich numer pierwszy z tekstem Aleksandra Radwańskiego: Wszyscy przeciw wszystkim („EBIB” 1999, nr 1). Powołał się na niego Andrzej Gawroński w artykule: Kto pozszywa tę sieć?, opublikowanym na łamach „Bibliotekarza” 2001, nr 5. Najpoczytniejszymi okazały się numery z roku 2002, zacytowano je 48 razy, a najpopularniejszym z nich był numer 31 z 2002 r.: Jakość w bibliotekarstwie II – konfrontacje praktyczne. Liczbę cytowań numerów EBIB-u w poszczególnych latach pokazują wykres 8 i tabela 10.


Wykres 8. Liczba cytowań numerów „Biuletynu EBIB” opublikowanych w latach 1999-2008
Źródło: opracowanie własne.

Najczęściej cytowanymi numerami były:

• 31/2002 Jakość w bibliotekarstwie II – konfrontacje praktyczne – 14 cytowań
• 63/2005 Dostęp do informacji – 9 cytowań
• 14/2000 Elektroniczne dokumenty – 7 cytowań
• 32/2002 Reklama usług bibliotecznych – 7 cytowań
• 37/2002 Kształcenie ustawiczne bibliotekarzy – 7 cytowań
• 40/2002 Informacja biznesowa – 7 cytowań
• 48/2003 Standardy i oceny funkcjonowania bibliotek – 7 cytowań

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę fakt, iż czasopisma elektroniczne mimo już stosunkowo długiej obecności na rynku, nadal nie są traktowane na równi z periodykami tradycyjnymi, to stopień wykorzystania artykułów opublikowanych w EBIB-ie wydaje się być zadowalający. Duży wpływ na to może mieć brak konkurencyjnego czasopisma dla bibliotekarzy, wydawanego regularnie od dziesięciu lat, tylko w wersji elektronicznej i tak otwartego na problemy całego środowiska. Liczba cytowań EBIB-u w czasopismach fachowych od dawna istniejących na polskim rynku wydawniczym świadczy o wysokim poziomie merytorycznym zamieszczanych w nim artykułów. Jest to niewątpliwie zasługa zespołu redakcyjnego, który nie boi się wyzwań, stara się nadążać za najnowszymi trendami i porusza, we współpracy z całym środowiskiem, najbardziej aktualne i nurtujące tematy. Słowami potwierdzającymi potrzebę istnienia „Biuletynu EBIB” mogą być słowa Łukasza Mikołajczuka, który przedstawiając w „Bibliotekarzu” polskie czasopisma i literaturę zawodową w ocenie młodych bibliotekarzy, napisał: …Mamy na swoim podwórku pozytywny przykład w postaci EBIB-u. Chwała tym, którzy zdecydowali o jego powstaniu[8].

Przypisy

[1] Protokół z zebrania założycielskiego Redakcji pierwszego polskiego Elektronicznego Biuletynu Informacyjnego Bibliotekarzy. Warszawa 29.01.1999 Biblioteka Narodowa. EBIB [on-line], 1999, nr 1 [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib01/protokol.html. ISSN 1507-7187.

[2] BEDNAREK-MICHALSKA, B. EBIB historycznie rzecz ujmując. EBIB [on-line], 2000, nr 4 (12) [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib12/michalska.html. ISSN 1507-7187.

[3] Nazwa „Biuletyn EBIB” występuje w opisie bibliograficznym od 41 numeru. Starsze numery są rejestrowane pod tytułem „EBIB”.

[4] STEFANIAK, B. Science Citation Index (SCI) – koncepcja, struktura, zastosowania. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2006, nr 3, s. 4-12.

[5] Są to bazy: Science Citation Index, Scopus, EBSCO.

[6] Baza danych CYTBIN [on-line], [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www1.bg.us.edu.pl/bazy/cytbin/.

[7] Autocytowanie ma miejsce wtedy, gdy jednym z autorów pracy cytującej jest również autor pracy cytowanej.

[8] MIKOŁAJCZUK, Ł. Czasopisma i literatura zawodowa w ocenie młodych bibliotekarzy. Bibliotekarz 2007, nr 2, s. 13.

 Początek strony



Analiza cytowań Biuletynu EBIB w wybranych czasopismach bibliotekarskich / Dorota Krawczyk, Jolanta Wróbel// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 9/2008 (100) grudzień/styczeń. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/100/a.php?krawczyk_wrobel. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187