|
Przedmiotem recenzji jest opracowywana przez zespół Pracowni Bibliografii
Bieżącej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu
Polska Bibliografia Literacka (PBL), której pomysłodawcą był prof. Stefan
Vrtel-Wierczyński (pierwszy kierownik zespołu autorskiego). Do roku 2000 ukazało się 45 roczników
Polskiej Bibliografii Literackiej obejmujących swoim zakresem lata 1944/45-1988, wydanych w tradycyjnej formie
książkowej. W 2001 r. wydana została bibliografia za rok 1989 na nośniku elektronicznym. Informacje
bibliograficzne dotyczące lat kolejnych są dostępne on-line (http://pbl.ibl.poznan.pl/), a zasób bazy
systematycznie się powiększa. Na początku 2006 r. bibliografia obejmowała tylko lata 1990-1992, a obecnie dane
do 1995 r. W tym czasie nastąpiła również metamorfoza strony startowej.
Charakterystyka PBL
Polska Bibliografia Literacka w wersji wirtualnej, podobnie jak wcześniejsze wydania, jest bibliografią
bieżącą i odnotowuje materiały z zakresu:
- teorii i historii literatury,
- krytyki literackiej, teatralnej i filmowej,
- literatury współczesnej i życia literackiego,
- polskie teksty literackie i paraliterackie (opublikowane zarówno w postaci druków zwartych, jak i na łamach
czasopism krajowych i emigracyjnych) oraz ich przekłady,
- teksty literackie obce w przekładzie na język polski.
- inne formy recepcji literatury, takie jak:
- spektakle teatralne,
- słuchowiska radiowe, teatry telewizji,
- roczną produkcję polskich filmów fabularnych.
Internetowa wersja Polskiej Bibliografii Literackiej tak obszerny materiał dzieli na cztery części.
Pierwszą część tworzą działy:
- Ogólny,
- Metodologii badań literackich,
- Teorii procesu historycznoliterackiego,
- Teorii dzieła literackiego z dalszym podziałem na:
- Stylistykę,
- Wersologię,
- Genologię,
- Teorii krytyki literackiej,
- Psychologii literatury,
- Socjologii literatury,
- Zagadnień przekładu,
- Literatury w innych sztukach.
W 2006 r. część ta obejmowała 1269 zapisów, a obecnie 1787.
Druga część PBL jest największa objętościowo i tworzą ją takie działy jak:
- Historia literatury (wyodrębniający materiały o charakterze ogólnym, a następnie dotyczące poszczególnych
epok).
- Literatura współczesna - zawiera na wstępie informacje o pracach ogólnych, a dalej dotyczące kolejno dramatu,
krytyki, poezji i prozy; materiały o życiu literackim podzielono według tworzących go zjawisk, takich jak:
prawo autorskie, polityka kulturalna, imprezy literackie, konkursy, nagrody, odznaczenia, plebiscyty, kontakty
z zagranicą, związki i stowarzyszenia twórcze, życie literackie w poszczególnych miastach, wreszcie polskie
życie literackie poza granicami kraju.
- Zagadnienia specjalne składają się z: materiałów dotyczących bibliografii, katalogów i słowników,
czasopiśmiennictwa, kontaktów literatury polskiej z zagranicą, literatury dla dzieci i młodzieży oraz
literatury ludowej, regionalnej i robotniczej, pamiętnikarstwa, tematów i motywów literackich, wydawnictw.
- Organizacja nauki o literaturze.
- Dydaktyka literatury.
- Utwory anonimowe.
- Antologie (każda pozycja tego działu zaopatrzona jest w wykaz nazwisk autorów zamieszczonych tekstów).
Hasła osobowe pisarzy polskich (zestawione także w porządku alfabetycznym, składające się z bibliografii
podmiotowej i przedmiotowej).
Łącznie działy te w 2006 r. obejmowały 13431 zapisów, a obecnie 17103, nie licząc części haseł osobowych,
które dostępne są poprzez indeks nazwisk.
Część trzecia jest bibliografią recepcji literatur obcych w Polsce, zestawioną według porządku alfabetycznego.
Należy jednak nadmienić, że pierwszy dział odnosi się do literatury powszechnej. Część czwarta obejmuje działy
- Teatr, Film, Radio, Telewizję poprzedzone działem wstępnym odnoszącym się do tych czterech form przekazu. W
dziale:
- Teatr ujęte zostały m.in.: repertuar teatrów dramatycznych i lalkowych w danym roku.
- Film - ujęto informacje bibliograficzne dotyczące teorii i historii filmu, problematyki filmu współczesnego
oraz alfabetyczne zestawienie wyprodukowanych w danym roku filmów fabularnych, telewizyjnych, pełnometrażowych
oraz dokumentalnych, których tematyka wiąże się z tematyką bibliografii. Dział ten rejestrował również filmy
obce powstałe w oparciu o utwory literatury polskiej.
- Radio - zawarto materiały dotyczące historii radia oraz jego repertuar - audycji literackich (w tym głównie
teatru radiowego).
- Telewizja - zawarto materiały dotyczące historii XI muzy oraz jej repertuar.
Zarys i zasięg bibliografii
Polska Bibliografia Literacka na lata 1990-1995 posiada:
- zasięg chronologiczny ograniczony ze względu na rejestrację piśmiennictwa i innych form literackich (np.:
audycje radiowe, filmy) w wyznaczonym przedziale czasowym,
- zasięg terytorialny nieograniczony, ponieważ obejmuje dzieła literackie polskie i zagraniczne tłumaczone na
język polski ukazujące się na terenie Polski oraz polskie teksty paraliterackie ukazujące się na łamach
czasopism emigracyjnych,
- zasięg formalno-bibliograficzny nieograniczony, gdyż obejmuje dzieła literackie ukazujące się w różnych
formach recepcji: wydawnictwa (druk zwarty), utwory (artykuł, audycja, film),
- zasięg językowy ograniczony z uwagi na prezentację dzieł tylko w języku polskim.
Rodzaj i metoda opisu bibliograficznego
Wirtualna wersja PBL na podstronie zawierającej krótką jej charakterystykę
http://pbl.ibl.poznan.pl/index.php?s=opbl (stan na 1 czerwca 2007 r.) nie posiada wzmianki o źródłach, z
jakich korzystano w procesie jej opracowywania. Informacji tej mogła dostarczyć jedynie osobista analiza
kartoteki źródeł uporządkowanej alfabetycznie dostępnej w 2006 r. Kartoteka ta pozwalała wyszukać dane źródło
poprzez system automatycznego wyszukiwania (bezpośrednie skierowanie do wyszukiwanego źródła) lub wyszukanie w
indeksie nazwisk.
Analiza katalogu źródeł pozwalała wysnuć wniosek, że autorzy bibliografii, podobnie jak we wcześniejszych
rocznikach i w tym przypadku korzystali z:
- przewodników bibliograficznych, katalogów wydawniczych, almanachów i innych dokumentów pozwalających wzbogacić
zasób PBL zgodnie z jej zakresem tematycznym,
- materiałów własnych i innych instytucji.
Zawarty w PBL materiał został opracowany z autopsji, ale również z przekazów pośrednich: własne kwerendy,
recenzje, informacje przesłane przez wydawców. Kartoteka źródeł w bazie PBL z aktualnie opracowanym materiałem
za lata 1990-1995 już nie występuje.
Wyszukiwanie
Szukaj tytułu
Przeprowadzenie wyszukania dla "Szukaj tytułu" (szukane hasło: przewodnik) daje rozbudowane zestawienie, w
którym uzyskany wynik to wykaz pozycji, w tytule których poszukiwane słowo "przewodnik" występuje w dowolnym
miejscu.
System wyszukiwawczy generuje wyniki na podstawie z góry założonych kryteriów.
- I poziom - w pierwszej kolejności wykaz obejmuje tytuły w układzie zgodnym z wykazem działów bibliografii (od
części I do części IV),
- II poziom - uwzględnia formę utworu z jednoczesnym podaniem zastosowanego sposobu selekcji (alfabet autorów,
alfabet tytułów).
Wszystkie utwory spełniające kryterium wyszukiwania i stanowiące wykaz posiadają uszczegółowienie danych
odnoszące się do:
- informacji szczegółowych o twórcy,
- informacji szczegółowych o autorze,
- informacji szczegółowych o źródle,
- informacji szczegółowych o zapisie.
Indeks nazwisk
Wyniki wyszukiwań z wykorzystaniem "Indeksu nazwisk", podobnie jak przy wyszukiwaniu tytułu, są uporządkowane
według przyjętego schematu zachowującego poniższą kolejność:
-
nazwiska pisarzy, którzy mają swoje odrębne hasła w PBL,
- nazwiska autorów artykułów, książek, recenzji itd.,
- osoby współtworzące: tłumacze, ilustratorzy, reżyserzy itp.,
- osoby wymienione w adnotacjach i tytułach.
Wyniki wyszukiwań posiadają odsyłacze do zapisów pozwalających uzyskać więcej informacji.
Ocena bibliografii
Polska Bibliografia Literacka za lata 1990-1995 jest kontynuacją serii, ukazującej się jako roczniki od 1954
r. obejmującej swoim zasięgiem terytorialnym całą Polskę, z zakresu historii i teorii literatury, krytykę
literacką, teksty literackie i paraliterackie, jak również teksty literackie obce tłumaczone na język polski
oraz materiały dotyczące szeroko rozumianego życia literackiego. Zasięg terytorialny, jak też
formalno-bibliograficzny tej bibliografii czyni ją powszechnie wykorzystywaną przez osoby poszukujące
informacji na przykład o działalności literackiej danego autora, o sztukach teatralnych czy też audycjach
dokumentalnych. Elektroniczna wersja Polskiej Bibliografii Literackiej posiada wiele zalet w porównaniu z
wcześniejszymi wydaniami w formie papierowej. Pierwsze wydanie PBL w wersji elektronicznej (płyta CD-ROM)
obejmowało bibliografię za rok 1989 (jedyna dostępna forma wydawnicza). Kolejny okres (2006 r.: lata
1990-1992, 2007 r.: lata 1990-1995) również zebrano i udostępniono w formie elektronicznej z tą jednak
różnicą, że baza dostępna jest on-line i nieodpłatnie.
Taka prezentacja bibliografii i forma jej opublikowania niesie ze sobą szereg zalet. Wśród nich można wymienić:
- dostępność: z bazy mogą korzystać wszyscy zainteresowani posiadający dostęp do Internetu, niezależnie od czasu i miejsca,
- możliwość uzyskania w jednym zestawieniu wszystkich informacji na dany temat (poszukiwane hasło, np.: tytuł, osoba) zawartych w bazie - poszukując informacji o autorze, w jednym zestawieniu otrzymamy informację o utworach, których był autorem, redaktorem (jeśli takie powstały i baza je ujmuje), wydanych w różnych formach
wydawniczych,
- bieżącą aktualizację: elektroniczna wersja bazy umieszczona na serwerze, a nie wydawana w formie książkowej i/lub na płytach CD-ROM sprawia, że nie ma ona charakteru zamkniętego, a tym samym na bieżąco może być uzupełniana o nowe rekordy opracowane w późniejszym okresie,
- łatwość obsługi: przejrzystość szaty graficznej i dodatkowa możliwość wykorzystania funkcji przeglądarki internetowej, za pomocą której przegląda się bazę PBL, pozwalają na szybką identyfikację poszukiwanej informacji,
- wprowadzanie nowego kryterium wyszukiwań: wprowadzenie "Kartoteki czasopism" pozwala użytkownikowi przeglądać zapisy w danym źródle w tej formie wydawniczej,
- udostępnienie angielskiej wersji językowej.
Pomimo takich atutów baza PBL za lata 1990-1995 nie ustrzegła się przed problemami i błędami.
- Do niedawna problem stanowiły diakrytyki. Brak polskich liter to duży minus dla takiej bazy. Wszak jest duża różnica pomiędzy "Lechoń" a "Lechon". Wyszukanie np.: Chróścielewskiej Doroty było niemożliwe, podobnie jak i innych twórców, których nazwiska posiadają znaki diakrytyczne. Wyszukiwania można było dokonać jedynie przez
wyszukanie ręczne, tj. przez wyszukanie w indeksie nazwisk. Brak diakrytyków występował również w opisach. Na szczęście problem ten został już wyeliminowany.
- Baza PBL za lata 1990-1995 przy tak dużym zasobie nie ustrzegła się również błędów literowych. Czy Czekanowicz Anna to ta sama osoba, co Czzekanowicz Anna?
- W bazie za lata 1990-1992 była dostępna "Kartoteka źródeł". W jej miejscu pojawiła się "Kartoteka czasopism".
- Przywrócenie "Kartoteki źródeł" wydaje się słusznym działaniem, gdyż kartoteka ta dawała możliwość przeszukiwania całej bazy PBL według źródła, zaś czasopisma, to tylko część źródeł.
Wersja on-line Polskiej Bibliografii Literackiej w dalszym ciągu, tak jak jej poprzedniczka w wersji
drukowanej, jest niezbędnym narzędziem pracy dla badacza literatury polskiej, teatrologa, filmoznawcy,
studenta filologii polskiej, doskonalącego swe umiejętności nauczyciela języka polskiego, wreszcie dzięki swej
dostępności nawet dla maturzysty, że o bibliotekarzu tylko wspomnę. Dzięki swej nowej formie PBL stała się
doskonałym, szybkim i rzetelnym źródłem informacji o literaturze w Polsce. | |