ebib 
Nr 7/2007 (88), Bogactwo sieci. Sprawozdanie
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Małgorzata Jaskowska

Przenikanie i rozpowszechnianie idei oraz doświadczeń




Tradycyjnie na początku czerwca w Krakowie, na Uniwersytecie Jagiellońskim w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa odbyła się XIII już Środowiskowa Konferencja Naukowa, poświęcona tym razem zagadnieniom bibliotekoznawstwa porównawczego. Jej organizatorem była prof. UJ dr hab. Maria Kocójowa oraz dr Remigiusz Sapa - sekretarz, przy współudziale Konsulatu Generalnego USA w Krakowie i Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego.

Międzynarodowe bibliotekoznawstwo porównawcze obejmuje analizę rozwoju i działalności bibliotek w poszczególnych krajach, z uwzględnieniem uwarunkowań historycznych, geograficznych, politycznych, ekonomicznych, społecznych i kulturalnych[1]. Rozkwit badań tego typu nastąpił w latach 60. i 70. XX w.[2] - wówczas krajom Europy Środkowej i Wschodniej bibliotekarstwo porównawcze pomagało odnajdywać światowe trendy wywodzące się z krajów rozwiniętych. Taka tendencja obecnie jest kontynuowana w bibliotekach Azji i Afryki. Także specyfiką UE jest porównywanie praktyk i teorii w krajach członkowskich. Dodatkowo badania z bibliotekoznawstwa porównawczego wyraźnie wpisują się we współczesne polityczne, gospodarcze i społeczne tendencje światowe globalizacji. Wskazują na to działania takie jak: budowanie narzędzi pomiaru bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, wykonywanie porównawczych badań krajowych a następnie międzynarodowych, komparatystyka wyników, a w konsekwencji dążenie do wyrównania szans w dostępie do usług bibliotecznych i poziomu tych usług na całym świecie.

Jadwiga Kołodziejska pisała w latach 70. XX wieku o dwóch nurtach bibliotekoznawstwa porównawczego[3]:

  • pracach traktujących rozwój bibliotekarstwa w określonych krajach w ramach szerokiego kontekstu społecznego, obejmującego takie dziedziny, jak: uwarunkowania historyczne, polityczne, ekonomiczne, kulturowe,
  • pracach, które stosując metodę porównawczą, skupiają się wokół określonych typów bibliotek (narodowych, uniwersyteckich, publicznych) albo dotyczą wybranych problemów bibliotekarskich (klasyfikacji, automatyzacji).

Wyznacznikiem kierunków badawczych współczesnego bibliotekoznawstwa porównawczego jest International Federation of Library Associations, którego jedną z 48 sekcji jest Statistics and Evaluation Section. Jej działalność przewiduje promowanie stosowania miar i ocen bibliotek oraz rozwój i zastosowanie standardów dla benchmarkingu i bibliotekoznawstwa porównawczego. Peter Lor - były sekretarz generalny IFLA wymienił kierunki badawcze we współczesnym bibliotekoznawstwie porównawczym[4], które można również ująć w dwie kategorie:

  • badania uwzględniające narodowe i regionalne niebiblioteczne czy okołobiblioteczne czynniki wpływające na stan bibliotek (poziom cywilizacyjny, piśmienność społeczeństwa); dążenie do ujednolicenia polityk międzynarodowych w zakresie dostępu do informacji, piśmienności, czytelnictwa i książek,
  • porównania międzynarodowe (światowe), regionalne i krajowe; transatlantyckie, anglo-amerykańskie, Europy kontynentalnej, Europy kontynentalnej z kolonialną i post-kolonialną.

Temat konferencji zorganizowanej w tym roku w Krakowie jest ukoronowaniem starań jej organizatorki - prof. UJ dr hab. Marii Kocójowej, aby pojawiające się, ważne dla polskiego bibliotekoznawstwa i informacji naukowej tematy, będące przedmiotem corocznych konferencji, prezentować zawsze w kontekście międzynarodowym, dając tym samym szanse porównania osiągnięć i dylematów polskich bibliotekarzy, bibliotekoznawców i pracowników informacji, z takowymi - występującymi bądź nie w innych krajach.

Konferencję otwarły, witając gości, prof. UJ dr hab. Maria Kocójowa, dr hab. Maria Próchnicka - dyrektor Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ oraz Ms. Susan Parker-Burns - Konsul USA w Krakowie ds. Prasy i Kultury. W ciągu dwóch dni konferencji swoje referaty zaprezentowało 23 uczestników z: Danii, Niemiec, Norwegii, USA, Włoch i Polski. Obrady pierwszego dnia odbywały się w języku angielskim, moderatorem była dr hab. Wanda Pindlowa. Taka organizacja konferencji dała uczestnikom szansę zaobserwowania i porównania problemów omawianych przez gości zagranicznych w pierwszym dniu - z tematami podejmowanymi przez polskich uczestników konferencji, którzy mieli szansę wypowiadania się w dniu następnym (moderacja - dr hab. Wanda Pindlowa oraz prof. UJ dr hab. Maria Kocójowa).

Wygłoszone w czasie konferencji referaty można ująć w kilka grup tematycznych, które nawiązują zarówno do podziału J. Kołodziejskiej, jak i do priorytetowych tematów badawczych IFLA, a więc podejmują zarówno zagadnienia warunków funkcjonowania bibliotek i badań bibliotekoznawczych, jak i relacjonują wyniki badań porównawczych.

Były to: · warunki przeprowadzania badań porównawczych, · warunki sprzyjające przeprowadzaniu badań porównawczych, a także przeszkody w ich realizacji omówiła prof. UJ dr hab. Maria Kocójowa. Marek Górski (Biblioteka Politechniki Krakowskiej) przedstawił zagadnienie barier i sposobów ich przełamywania w zakresie współpracy bibliotek. Miejsce informacji naukowej w programie Foresite Polska 2020 omówiła dr hab. Wanda Pindlowa, · nowe czynniki wpływające na działalność bibliotek.

Dr Helge Clausen (State and University Library, Aarhus, Dania) zwrócił uwagę na uwarunkowania działalności dzisiejszych bibliotek: konkurencję z innymi dostawcami informacji, konieczność predefiniowania celów w związku z bardziej aktywnym wpływem użytkowników na ofertę bibliotek, wyzwania technologii. Prelegenci podkreślali, że pojawienie się technologii Web 2.0, a wraz z nią Library 2.0, stwarza konieczność poszerzania kompetencji bibliotekarzy, ich permanentnego dokształcania się [Sam H. Minelli (Alinari IDEA, Włochy) i Rachael Hyde (Alliance Bank of Belize Ltd., Włochy), Laura Kaspari Hohmann (Ambasada USA w Warszawie)]. Technologia wpływa też na procesy biblioteczne, w tym katalogowanie. Temat ten poruszył Knut Hegna (University of Oslo Library, Norwegia).

W kręgu zagadnień związanych z działalnością bibliotek w warunkach globalizacji i tendencją ludności do migracji, znalazły się dwa referaty podejmujące tematykę nowych grup użytkowników bibliotek. Konieczność uwzględniania potrzeb informacyjnych autochtonów, napływowych i obcokrajowców w bibliotekach publicznych podkreślała dr Maria Przastek-Samokowa (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski). Zbiory dla obcokrajowców w bibliotece naukowej omówiła Janina Otrębska (Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Katowicach).

Przykłady współpracy amerykańskich i niemieckich środowisk bibliotekarskich w zakresie kontroli bibliograficznej, gromadzenia zbiorów, bibliotek cyfrowych i dostarczania dokumentów przedstawiła Krystyna Hudzik (Biblioteka Główna UMCS w Lublinie). Egzemplifikację współpracy wyjazdowej, polegającej na stażach pracowników w innych bibliotekach omówiły: Krystyna Kaczmarczyk (Biblioteka Politechniki Krakowskiej) i Grażyna Wojsznis (Biblioteka Główna Politechniki Szczecińskiej). Współdziałanie w ramach IATUL podsumował Marek Górski (Biblioteka Politechniki Krakowskiej). Kooperację pracowników centrów informacji działających przy konsulatach amerykańskich, której efektem są American Corners zrelacjonowała Janina Galas (Konsulat USA w Krakowie). Działaniom bibliotek amerykańskich polegającym na skanowaniu i udostępnianiu ich zbiorów online, a także współpracy z instytucjami komercyjnymi (Google) w tym zakresie poświęcił swój referat Wojciech Zalewski (Biblioteka Uniwersytetu w Stanford, USA). Na kwestię współpracy z firmami (Alinari) przy skanowaniu zbiorów zwrócili też uwagę Sam H. Minelli (Alinari IDEA, Włochy) i Rachael Hyde (Alliance Bank of Belize Ltd., Włochy).

Prof. Barbara J. Ford (Library of the University of Illinois) omówiła edukację permanentną bibliotekarzy naukowych w Ghanie, Nigerii, Tanzanii, Ugandzie i USA. Wraz z Markiem Sroką (Slavic and East European Library, University of Illinois) prof. Barbara Ford zreferowała też działalność The Mortenson Center for International Library Programs w zakresie kształcenia w USA bibliotekarzy z innych krajów i kontynentów, w tym Ameryki Środkowej, Japonii, Haiti i Rosji.

Na konieczność ujednolicania procedur funkcjonowania bibliotek publicznych, porównywalnej jakości usług i kompetencje bibliotekarzy zwróciły w swoich referatach uwagę dr Maria Przastek-Samokowa (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski) i dr Małgorzata Kisilowska (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski).

Prof. Elżbieta Barbara Zybert (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski) dokonała przeglądu kierunków badań w oparciu o kilkadziesiąt referatów zaprezentowanych na 72. konferencji IFLA w 2006 r. Ujęła je w trzy grupy: tworzenie warunków sprzyjających jakości i pomiarowi, benchmarking oraz pomiar i narzędzia pomiaru używane w ewaluacji. Rozwinięciem tego tematu w odniesieniu do ewaluacji bibliotek na gruncie polskim był referat Alicji Portachy i Anny Tonakiewicz (Biblioteka Głównej Politechniki Warszawskiej) na temat statystyki w badaniach porównawczych bibliotek przy użyciu oprogramowania ALEPH, HAN i dLIBRA.

Wyniki badań bibliometrycznych polskich i obcych publikacji naukowych z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej w oparciu o SCI i SCOPUS przedstawili dr Rafael Ball (Central Library of Research Center Jülich, Niemcy; University of Applied Sciences, Szwajcaria) i Dirk Tunger (Central Library of Research Center Jülich, Niemcy). Natomiast dr Barbara Mauer-Górska (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Jagielloński) omówiła źródła bibliograficzne zawierające nowe rodzaje opracowań analitycznych typu evidence based, powstające w ramach międzynarodowej współpracy bibliotekarzy, w oparciu o analizę porównawczą wyników badań, zmierzającą do rozwiązań systemowych.

W misję konferencji wpisała się też znakomicie telekonferencja ze specjalistami z USA zorganizowana w Konsulacie USA w Krakowie. Tematem dyskusji był Projekt MUSE, efekt współpracy bibliotek i 60 wydawców naukowych online, polegający na udostępnianiu pełnych tekstów artykułów z ponad 300 czasopism, referowany przez Ann Snoeyenbos (Baltimore, USA). Konferencja sprzyjała także nieformalnej dyskusji i nawiązywaniu kontaktów przez zebranych specjalistów, co było szczególnie możliwe w czasie spotkania towarzyskiego w restauracji, nieopodal najstarszych budynków Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Po dyskusji prowadzonej przez dr hab. Wandę Pindlową konferencję zakończyło podsumowanie obrad, dokonane przez Prof. UJ dr hab. Marię Kocójową, połączone z zaproszeniem na kolejną, czternastą konferencję IINiB UJ w 2008 r. Konferencji towarzyszy wydanie CD-ROM-u w ramach serii e-Publikacje Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ Nr 4 pod red. M. Kocójowej. Wspomniana płyta CD jest też godna uwagi dla osób nieuczestniczących w konferencji, gdyż zawiera pełne teksty wystąpień, pokazy elektroniczne, informację o Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ oraz omówienie serii wydawniczych Instytutu, w tym elektronicznych.

Tematy wszystkich referatów są dostępne na stronie:
http://www.inib.uj.edu.pl/konfer/bp/progpol.pdf.

Płytę można zamówić drogą elektroniczną, pisząc pod adres:
dokument@inib.uj.edu.pl.



Przypisy

[1] JACKSON, W.V. The Pioneers: Dorothy G. Collings (1911-1991) World Library [on-line]. 2001, Vol. 11 (1&2) [dostęp 15 czerwca 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.worlib.org/vol11no1-2/jackson_v11n1-2.shtml.

[2] SIMON, E. Reiseberichte oder Strukturanalysen? Die vergleichende Bibliothekswissenschaft in Deutschland W: Austausch - Teilhabe - Erfahrung. Bibliothekarische Auslandsarbeit in den Jahren 1963 - 2000 [on-line]. [dostęp 15 czerwca 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://deposit.ddb.de/ep/netpub/89/96/96/967969689/_data_stat/www.dbi-berlin.de/dbi_ber/ba/buch_simon/kap2.htm.

[3] KOŁODZIEJSKA, J. Bibliotekoznawstwo porównawcze. In: Kubiak S. (red.) Metodologia bibliotekoznawstwa i nauki o informacji naukowej. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej oraz Bibliotekę Główną UAM (17-18.12.1976). - Poznań: UAM, 1976, s. 23-29.

[4] LOR, P. What`s so international about international librarianship? 2005 [on-line]. [dostęp 15 czerwca 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.uwm.edu/Dept/SOIS/about/news/events/peterlorpaper.pdf.

 Początek strony



Przenikanie i rozpowszechnianie idei oraz doświadczeń / Małgorzata Jaskowska // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 7/2007 (88) sierpień/wrzesień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/88/a.php?jaskowska. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187