EBIB 
Nr 6/2006 (76), W drodze do biblioteki. Sprawozdanie
 Poprzedni artyku Nastpny artyku   

 


Anna Biernacka-Bryk
Biblioteka Dolnośląskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli
i Informacji Naukowej we Wrocławiu

Współczesna biblioteka ? przewodnikiem po świecie informacji


W ramach Tygodnia Bibliotek, który przebiegał pod hasłem Nie wiesz? - zapytaj w bibliotece 10 maja 2006 r. odbyła się we wrocławskiej Mediatece dyskusja panelowa pt. Współczesna biblioteka - przewodnikiem po świecie informacji.

Działalność informacyjna bibliotek w dobie społeczeństwa informacyjnego, którego zapotrzebowanie na wiedzę jest ogromne, nabiera szczególnego znaczenia i nie dziwi fakt, że właśnie ją uczyniono tematem dyskusji.

Pierwsza część spotkania dotyczyła tendencji światowych w zakresie usług informacyjnych i możliwości zastosowania ich w Polsce. Temat ten niezwykle ciekawie przedstawiła Lidia Derfert-Wolf z Biblioteki Głównej Akademii Techniczno-Rolniczej z Bydgoszczy, która podkreśliła, iż funkcję informacyjną bibliotek eksponowano już od XIX wieku, jednakże obecnie jest ona traktowana priorytetowo. Biblioteki to już nie tylko miejsca gromadzenia różnego rodzaju dokumentów, wiedzy, ale przede wszystkim lokalne ośrodki informacji, niezbędne źródła jej zdobywania [manifest UNESCO 1994]. Według statystyk angielskie biblioteki publiczne udzieliły w latach 2003-2004 99 milionów odpowiedzi na zapytania, a w amerykańskich bibliotekach akademickich i publicznych rocznie odpowiada się na około 97 milionów pytań. Liczby te mówią same za siebie. W Polsce niestety nie przeprowadza się badań, które mogłyby ukazać skalę zapotrzebowania na informację.

Oprócz tradycyjnych usług informacyjnych biblioteki w coraz szerszym zakresie proponują usługi sieciowe, dając do dyspozycji użytkownika katalogi on-line, e-informatory, bazy danych, serwisy informacyjne, elektroniczne bibliografie i bazy wiedzy, np. typu pytanie - odpowiedź zintegrowane z oprogramowaniem Web Contact Center uznanym za najlepsze do realizacji usług wirtualnych. Powstają także cyfrowe biblioteki oferujące szybki dostęp do pełnych tekstów dokumentów. Popularna stała się idea Open Access, czyli wolnego, nieograniczonego, bezpłatnego dostępu do publikacji umieszczanych na specjalnych portalach, tzw. repozytoriach. Materiały zamieszczane w tego typu systemie podlegają weryfikacji i selekcji, co daje większą gwarancję ich dobrej jakości. Zjawiska te są skutkiem zmian cywilizacyjnych, i powszechnego korzystania z nowoczesnych technologii informatycznych oraz nowych kanałów komunikacyjnych. Bezpośredni kontakt z czytelnikiem zastępuje coraz częściej kontakt telefoniczny, e-mailowy, poprzez komunikatory np. Gadu Gadu oraz chat. Pojawił się w związku z tym nowy termin - użytkownik wirtualny.

Oferowanie e-usług, wykorzystywanie nowoczesnych środków technicznych i dbałość o zaspokojenie potrzeb czytelników powodują konieczność nabywania nowych umiejętności przez bibliotekarzy, a także szkolenia użytkowników, szczególnie z zakresu skutecznego wyszukiwania, selektywnego traktowania i trafnego wyboru źródła pochodzenia informacji. Kompetencje te stają się koniecznością w czasach, w których informacja stała się kluczem do sukcesu w wielu dziedzinach życia.

Propozycję usług wirtualnych, dostępu do zasobów informacyjnych niektóre biblioteki rozszerzają tworząc konsorcja oferujące wspólne elektroniczne usługi informacyjne, m.in. wzajemne korzystanie ze swoich baz danych, serwisów informacyjnych i specjalistów. Konsorcja skupiają biblioteki różnych typów, np. uczelniane, niekiedy mają zasięg międzynarodowy, co ułatwia całodobową obsługę użytkowników.

Nowe kanały komunikacji wykorzystywane są również przez biblioteki do przeprowadzania często agresywnej kampanii promocyjnej. Warto wspomnieć chociażby o zamieszczanych na stronach internetowych bibliotek informacji o proponowanych usługach, wykazach przydatnych linków czy organizowanych szkoleniach. Poza tym całkowity zwrot w stronę klienta powoduje, iż podkreśla się konieczność maksymalnego uproszczenia obsługi klienta, a także stosowanej wobec niego terminologii. Okazuje się bowiem, iż kłopoty ze zrozumieniem pewnych pojęć mogą nawet zniechęcić do korzystania z biblioteki. Z tego powodu niektóre biblioteki amerykańskie w miejsce "wypożyczenia międzybibliotecznego" wprowadziły "wypożyczenie z innych bibliotek", a "katalog" można znaleźć także pod hasłem "szukaj książek" Jakkolwiek te pomysły mogą wydawać się nieco zabawne, to podyktowane zostały troską o użytkownika.

Opisane tendencje w zakresie usług informacyjnych zauważalne są także w Polsce, szczególnie w bibliotekach uczelnianych, jednakże pozostają jeszcze kwestie wymagające dopracowania, m.in. stworzenie regulaminu korzystania z e-usług.

Kateřina Hubertová z Biblioteki Miasta Hradec Králové przedstawiła sytuację usług wirtualnych w bibliotekach czeskich. Kształtuje się ona podobnie jak w Polsce.

W drugim module panelu Potrzeby informacyjne użytkowników bibliotek i warsztat pracy współczesnego bibliotekarza Anna Janus, kierownik wrocławskiej Mediateki, omówiła realizowany przez tę placówkę projekt "Mediateka - Twoim przewodnikiem po świecie informacji", który ma na celu wypracowanie najlepszego wzorca obsługi informacyjnej użytkowników, stworzenie nowych kanałów komunikacji z klientem, przeszkolenie personelu, a także czytelników w zakresie efektywnego wyszukiwania informacji. Pozwoli to na poszerzenie zakresu usług Mediateki, zdobycie nowych czytelników, a także ścisłą współpracę z innymi bibliotekami.

Biblioteka Główna i OINT Politechniki Wrocławskiej ma już duże doświadczenie w oferowaniu e-usług. Anna Komperda z Oddziału Informacji Naukowej zaprezentowała ich szeroki wachlarz. Na uwagę zasługują m.in. DONA - baza dorobku naukowego pracowników Politechniki Wrocławskiej, dziedzinowe bazy danych, np. Chemical Abstracts, Safari Tech Books Online, Knovel czy czasopisma elektroniczne (odnotowuje je lista od A - Z). Zintegrowany dostęp do licencjonowanych zasobów elektronicznych, także z komputerów spoza sieci uczelnianej, zapewnia system OneLog. Nowość stanowi również serwer linkujący (link solver), który łączy bazy bibliograficzne z czasopismami elektronicznymi, czyli z pełnymi tekstami artykułów.

Podsumowania tego modułu dokonała Małgorzata Mazur z Biblioteki Głównej Akademii Rolniczej we Wrocławiu, która przedstawiła tradycyjne i elektroniczne sposoby wyszukiwania informacji oraz ich zalety i wady. Eksponowała także potrzebę rozmowy z czytelnikiem, wspólnego konstruowania profilu wyszukiwawczego informacji.

Bardzo interesujące okazały się prezentacje w bloku Broker informacji - zawód przyszłości. O nowej profesji opowiadali Konrad Zyznar z Vivento Infobrokers w Warszawie (jedna z około trzydziestu działających w Polsce firm tego typu) i Zdzisław Szkutnik - Dziekan Wyższej Szkoły Umiejętności Społecznych w Poznaniu.

Zawód infobrokera narodził się w latach 60. w Stanach Zjednoczonych, a jego pierwsi wykonawcy rekrutowali się spośród bibliotekarzy. Tak jest również obecnie, ponieważ 80% infobrokerów to bibliotekoznawcy posiadający dodatkowe specjalizacje, np. z informacji gospodarczej. Zajmują się oni wyszukiwaniem informacji na zamówienie, a także analizą i oceną jej merytorycznej zawartości. Weryfikują i uwierzytelniają zebrane dane. Tworzą także bazy danych, monitorują prasę internetową i sporządzają raporty, jeśli jest takie zapotrzebowanie. Dostarczane są zwykle informacje o charakterze gospodarczym, ale również prawnym, naukowym, patentowym. Wyszukuje się je głównie na stronach www, w specjalistycznych bazach danych i poprzez wywiad telefoniczny. Kodeks etyczny zawodu zabrania podawania informacji mogących zaszkodzić bezpieczeństwu państwa czy naruszyć ustawę o ochronie danych osobowych.

Firmy korzystające z takich usług mają szanse dotrzeć do niewykorzystanych do tej pory danych, otrzymać zwięzłe analizy interesującego je problemu, a dzięki temu podjąć trafniejszą decyzję dotyczącą ich działalności. Każdy klient firmy infobrokerskiej traktowany jest indywidualnie, dokładnie ustala się, jakiego typu informacje i w jakim celu są mu potrzebne, a uzyskane wyniki badań są przeznaczone wyłącznie dla niego i nie wykorzystuje się ich ponownie. Jeśli wyszukiwanie kończy się fiaskiem, od klienta nie pobiera się opłaty.

Działanie infobrokerów ma zasięg światowy, obejmuje bowiem przeszukiwanie danych sporządzonych w różnych językach. Z tego powodu osoba wykonująca ten zawód musi znać przynajmniej dwa języki obce. Poza tym powinna wykazywać się rozległą wiedzą ogólną lub specjalistyczną, a także znajomością nowoczesnych technologii informacyjnych.

Henryk Hollender z Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej nawiązując do umiejętności przydatnych brokerom informacji, podkreślił jeszcze raz w swojej prezentacji konieczność kształcenia bibliotekarzy w zakresie wyszukiwania informacji.

Po każdym wystąpieniu następowała krótka dyskusja, moderowana przez Henryka Hollendra, która stanowiła okazję do rozwinięcia niektórych wątków, wymiany doświadczeń, podzielenia się obawami czy wątpliwościami, jakie pojawiają się w związku ze zmianą charakteru bibliotek.

Warsztaty, kończące spotkanie, poprowadził także Henryk Hollender. Bibliotekarze mieli okazję praktycznie poznać narzędzia i metody sieciowego wyszukiwania informacji. Mogli m.in. zaznajomić się z amerykańską bazą danych OhioLINK tworzoną przez konsorcjum 84 bibliotek uczelnianych i bibliotekę stanową (The State Library of Ohio).

Dyrekcji Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu, Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich i oczywiście pracownikom Mediateki należą się podziękowania za zorganizowanie spotkania dotyczącego tak ważnej obecnie dla bibliotekarzy tematyki oraz za stworzenie okazji do wymiany poglądów i doświadczeń. Warto byłoby takie inicjatywy podejmować częściej, gdyż są one niewątpliwie inspiracją dla wielu pracowników bibliotek do wprowadzania lub przynajmniej planowania zmian w zakresie działalności usługowej bibliotek.

Zainteresowanie warsztatami było tak duże, że już po pierwszym dniu ogłoszenia ich, wyczerpano limit zgłoszeń.

 Początek strony



Współczesna biblioteka ? przewodnikiem po świecie informacji / Anna Biernacka-Bryk// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 6/2006 (76) czerwiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2006. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/76/biernacka.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187