Edyta Bezzubik
Biblioteka Uniwersytecka im. J. Giedroycia
w Białymstoku

Rusza Podlaska Biblioteka Cyfrowa

Tworzenie zasobów cyfrowych jest jednym z fundamentów, na których budowane jest społeczeństwo wiedzy. Obecnie w sieci dostępnych jest coraz więcej kolekcji cyfrowych, nie tylko w USA i w krajach Europy Zachodniej, lecz również w Polsce. Powstawanie bibliotek cyfrowych dało impuls do narodzin podobnej inicjatywy w środowisku bibliotekarskim Białegostoku i stało się jednym z celów strategicznych powstałego w 2004 roku Konsorcjum Bibliotek Naukowych. W jego skład wchodzą biblioteki: Akademii Medycznej, Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego, Filii Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Politechniki Białostockiej oraz Biblioteka Uniwersytecka im. J. Giedroycia i Książnica Podlaska. Planowane jest poszerzenie tego grona o kolejne biblioteki naukowe Białegostoku. Inicjatywa powstania Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej przyczyni się do unowocześnienia procesu kształcenia i rozwoju środowiska akademickiego, pozwala również zachować dziedzictwo kulturowe dla przyszłych pokoleń.

Celem budowy Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej w szczególności jest:

• wniesienie wkładu w tworzenie polskich zasobów edukacyjnych i kulturalnych Internetu;
• ochrona i zabezpieczenie najcenniejszych zabytków piśmiennictwa;
• stworzenie elektronicznego zbioru najważniejszych zasobów kulturowo-naukowych Podlasia;
• udostępnienie zbiorów w sieci Internet przy zachowaniu obowiązujących praw autorskich;
• umożliwienie szybkiego dostępu do zasobów piśmiennictwa szerokiemu gronu użytkowników;
• stworzenie lepszych warunków szkołom wyższym i ośrodkom naukowo-badawczym o charakterze dydaktycznym w zakresie szerokiego współdziałania w tworzeniu i pracach Europejskiej Przestrzeni Badawczej;
• zwiększenie potencjału badawczego szkół wyższych, poprawa jakości kształcenia i dostępu do wiedzy.

Podlaska Biblioteka Cyfrowa ma składać się z czterech kolekcji:

1. Dziedzictwo Kulturowe ? znajdą się tu cyfrowe kopie najcenniejszych oraz najczęściej wykorzystywanych zabytków piśmiennictwa:
   • starodruki (ponad 1800 woluminów)
   • zbiory kartograficzne
   • druki supraskie znajdujące się w bibliotekach białoruskich
   • rękopisy, książki wydane po 1801 roku, czasopisma XIX-wieczne
   • zbiory ikonograficzne
   • "Kapicjana"
2. Regionalia wraz z Dokumentami Życia Społecznego. W skład kolekcji wejdą cyfrowe kopie dokumentów dotyczących regionu Podlasia, a znajdujących się w bibliotekach: Warszawy, Krakowa, Białegostoku oraz Białorusi, Litwy, Ukrainy i Rosji, prasy białostockiej z okresu międzywojennego, a także cyfrowe kopie ulotek, plakatów, afiszy, zaproszeń, katalogów wystaw i targów oraz inne druki ulotne dotyczące Podlasia.
3. Naukowo-Dydaktyczna. Znajdą się tu cyfrowe kopie podręczników i skryptów dla studentów, monografii, artykułów naukowych, prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych pracowników białostockich uczelni należących do Konsorcjum.
4. Muzykalia: w skład kolekcji wejdą cyfrowe kopie nut, przede wszystkim unikatowych.

Obecnie trwają prace nad wyborem dokumentów do poszczególnych kolekcji oraz rozmowy z wydawnictwami i autorami. Każda biblioteka należąca do Konsorcjum sama dokonuje selekcji materiałów, które zamierza udostępnić w Internecie. Dobór materiałów odbywa się na podstawie oceny merytorycznej zawartości każdej publikacji, z uwzględnieniem prawa autorskiego. Obowiązujące przepisy chronią autorów i wydawców, stanowiąc barierę w cyfrowym dostępie do wiedzy. Dlatego w pierwszym rzędzie będą digitalizowane starodruki i kolekcje XIX-wieczne. W przypadku PBC dwa wydawnictwa uniwersyteckie Temida 2 i Trans Humana zgodziły się zamieścić na jej stronach pozycje, na które wydawnictwa mają copyright z zastrzeżeniem, że nie będzie można ich drukować i będą możliwe do odczytu tylko w sieci bibliotek należących do Konsorcjum. Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej prowadzi rozmowy z wydawnictwami oraz pracownikami naukowymi uczelni. Część pozycji jest już zdigitalizowana, inne są w trakcie realizacji. Ze względu na ograniczoną ilość sprzętu prace postępują powoli.

Do końca 2011 roku planujemy przygotować kilka tysięcy publikacji elektronicznych. Corocznie około 50% zdigitalizowanych zbiorów będą stanowiły cenne zabytki kultury, które w ten sposób zostaną zabezpieczone, a jednocześnie udostępnione szerokiemu gronu odbiorców. Szacuje się, że liczba czytelników Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej może w rok od jej utworzenia osiągnąć około 60 000 osób.

Utworzona już pracownia digitalizacji zbiorów znajduje się w budynku Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku. Będą w niej digitalizowane dokumenty należące nie tylko do Biblioteki Uniwersyteckiej, lecz również innych białostockich bibliotek oraz archiwum i muzeów. W związku z oddaniem do użytku 2005 roku nowego gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej, w ramach wyposażenia został zakupiony sprzęt do pracowni digitalizacji. W jego skład wchodzą m.in.: Mikrofilmscaner Canon 800, skaner płaski ? kolorowy Epson 15000, aparat fotograficzny Nikon D70s z rozdzielczością 6,5 mln pikseli z kartą pamięci o pojemności 2 GB, stół do fotografowania dokumentów, w pełni zautomatyzowany firmy Kaiser z możliwością zainstalowania kamery cyfrowej oraz aparatu cyfrowego, oprogramowanie Adobe Acrobat Professional itd.

Obecnie urządzenia te wykorzystywane są na bieżące potrzeby biblioteki. Budowa Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej wyłącznie w oparciu o posiadany sprzęt wydłuży realizację każdego z zadań, a skanowanie jedynie zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej, bez zasobów bibliotek Konsorcjum, znacznie ogranicza możliwość tworzenia kolekcji. Choć wybrany sprzęt posiada niezbędne, wymagane parametry techniczne, to jest go za mało. W związku z tym Biblioteka Uniwersytecka stara się w ramach Konsorcjum sięgnąć po pieniądze na dodatkowy sprzęt z funduszy Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Otrzymanie dodatkowych urządzeń, będących już na usługach PBC, umożliwi zwiększenie liczby zdigitalizowanych dokumentów i obejrzenia ich na platformie cyfrowej. Podlaska Biblioteka Cyfrowa, podobnie jak większość regionalnych bibliotek cyfrowych w Polsce, będzie wykorzystywała oprogramowanie dLibra. Politechnika Białostocka posiada już jego licencję. Oprogramowanie zostanie zainstalowane na serwerze przeznaczonym na potrzeby Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. Obecnie trwają prace nad udostępnieniem dLibry bibliotekom należącym do Konsorcjum.

Mamy nadzieję, że PBC dołączy w niedługim czasie do grona regionalnych bibliotek elektronicznych w kraju, zwiększając tym samym polskie zasoby cyfrowe. Niedługo elektroniczna droga dostępu do wiedzy stanie się najtańsza i najszybsza, a co za tym idzie dominująca. W związku z tym biblioteki powinny starać się prezentować jak najwięcej wyselekcjonowanych zbiorów w formie cyfrowej. Takie działania nie tylko będą wspierać edukację i kulturę, lecz również przyczynią się do tego, że to właśnie biblioteki staną się silnymi i przyjaznymi centrami medialnymi regionu. Liczymy na współpracę z bibliotekami cyfrowymi w zakresie wspólnego rozwijania oprogramowania, sposobów zarządzania biblioteką cyfrową, pozyskiwania finansów i angażowania się w podobne projekty europejskie.

Rusza Podlaska Biblioteka Cyfrowa / Edyta Bezzubik// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2006 (74) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2006. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/74/bezzubik.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187