Małgorzata Kisilowska
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytet Warszawski

Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej - narzędzie zarządzania wiedzą w opiece zdrowotnej

Tworzenie specjalistycznej terminologii jest świadectwem rozwoju danej grupy zawodowej, jak i narzędziem, które na pewnym etapie staje się niezbędne dla porozumienia jej członków, zapewnienia przejrzystości oraz tempa realizacji procesów informacyjnych i przepływu wiedzy. Powstanie Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (International Classification for Nursing Practice® - ICNP®) wynika także z kształtowania się pielęgniarstwa jako nowoczesnej grupy zawodowej zarówno pod względem naukowo-badawczym, jak i praktyki opieki. Zarządzanie nieustannie rozrastającymi się zasobami wiedzy wymaga nie tylko zapewnienia koniecznych i oczywistych dziś narzędzi teleinformatycznych, ale również odpowiednio dobranego aparatu informacyjno-wyszukiwawczego. Świadome gromadzenie terminologii (a więc budowanie słownika), wraz z próbami jej porządkowania (klasyfikowania) i definiowania relacji może stanowić punkt wyjścia do budowy języka informacyjno-wyszukiwawczego. Trwający od kilkunastu lat proces kształtowania się ICNP jako nowoczesnej pielęgniarskiej klasyfikacji terminologicznej pozwala obserwować powstawanie takiego narzędzia organizacji wiedzy i dostępu do niej, a także jego adaptacje do zmieniających się potrzeb użytkowników.

Historia powstania klasyfikacji

ICNP® powstała i jest rozwijana jako specjalny projekt Międzynarodowej Rady Pielęgniarek^[1] - największej organizacji międzynarodowej reprezentującej interesy tej grupy, powstałej w 1899 roku. Pomysł stworzenia klasyfikacji pojawił się w roku 1989 (wcześniej w opisywaniu praktyki opieki pielęgniarskiej korzystano z klasyfikacji i słowników ogólnozdrowotnych lub medycznych) w wyniku narastającego zapotrzebowania na terminologię specjalistyczną, pozwalającą precyzyjnie opisywać działania pielęgniarek oraz problemy zdrowotne będące przedmiotem ich opieki. Brak ujednoliconego nazewnictwa powodował nieporozumienia w wymianie informacji w skali krajowej i międzynarodowej między pielęgniarkami, innymi pracownikami służby zdrowia, administracją. Dane do budowanego słownika zaczęto gromadzić w 1991 roku, pierwszą wersję roboczą opracowano w roku 1993, a w 1994 roku zaczęto tworzenie struktury. Za kluczowe dla organizacji terminów uznano trzy pojęcia - nursing phenomenon (przedmiot opieki pielęgniarskiej), nursing actions (działania pielęgniarskie) oraz nursing diagnosis (diagnozy pielęgniarskie), które stały się nazwami trzech części, z których składała się w pierwszych wersjach (tzw. Alfa i Beta) ICNP®. W maju 2005 roku przedstawiono tzw. ICNP® Version 1 (ICNP® V1), ze zmienioną, uproszczoną strukturą (por. niżej).

Prace badawczo-rozwojowe nad ICNP® obecnie realizuje tzw. konsorcjum ICNP®, obejmujące ICN oraz Centra Rozwoju i Doskonalenia ICNP®^[2], co pozwala na podział zadań do wykonania, nadzorowanie prac prowadzonych w konkretnym regionie, jak również na szybsze rozpowszechnianie efektów. Funkcję takich ośrodków mogą pełnić podmioty o różnym charakterze, np. jednostki badawcze, edukacyjne, krajowe towarzystwa pielęgniarskie. Jako pierwszy status takiego ośrodka uzyskał w maju 2004 roku Zespół Użytkowników Niemieckojęzycznej Wersji ICNP®^[3], tworzony przez trzy krajowe towarzystwa pielęgniarskie: austriackie, niemieckie i szwajcarskie oraz odpowiednio zespoły użytkowników klasyfikacji z tych trzech krajów. W każdym kraju działa ponadto tzw. regionalna grupa użytkowników składająca się z przedstawicieli zarówno sfery akademickiej (badawczo-dydaktycznej), jak i praktyki opieki, a także osób zajmujących się informatyką w służbie zdrowia. Zadaniem Zespołu jest budowanie wersji austriackiej i szwajcarskiej tezaurusa oraz dostosowanie terminologii do potrzeb pielęgniarstwa specjalistycznego.

Kolejne ośrodki należące do konsorcjum to australijskie Research Centre for Nursing Practice of ACT (Australian Capital Territory Government) Health and the University of Canberra oraz chilijskie Chilean Centre for ICNP® Research and Development przy Wydziale Pielęgniarstwa University of Concepción. Poza wymienionymi trzema ośrodkami, w wielu krajach prowadzone są indywidualne projekty badawczo-rozwojowe dotyczące klasyfikacji, np. sprawdzające jej przydatność w specyficznych warunkach lokalnej praktyki pielęgniarskiej^[4]. Trwa stały proces rewizji i aktualizacji, prowadzony przez ekspertów pielęgniarstwa klinicznego, obejmujący z jednej strony zmiany i poprawki w obowiązujących terminach, z drugiej - dołączanie nowych pojęć do słownika.

Struktura ICNP® - historia i teraźniejszość

ICNP® Wersja Beta

ICNP®, jako język opisujący pracę kliniczną pielęgniarek, obejmuje słownik, klasyfikację i gramatykę. Jest to klasyfikacja wieloosiowa. W pierwszym projekcie składała się z dwóch części: nursing phenomena (przedmioty opieki pielęgniarskiej) oraz nursing actions (interwencje pielęgniarskie). Każda z nich zawierała osie obejmujące kluczowe, „tytułowe” terminy oraz osie z terminami pomocniczymi, które służyły precyzowaniu opisu danego zjawiska. I tak na część pierwszą składało się osiem osi: przedmioty opieki (subjects), oceny (judgments), częstotliwość (występowania danego przedmiotu - frequency), czas trwania (duration), anatomia topograficzna (topology), położenie (część ciała - body site), prawdopodobieństwo wystąpienia (likelyhood) oraz podmiot (bearer), którego dotyczy opisywany przedmiot opieki (problem). W części tej - zwłaszcza w osi pierwszej - ujęto bardzo szeroko wszystko, cokolwiek może stać się z przedmiotem opieki. Użytkownik mógł tam znaleźć pojęcia czysto medyczne (pojemność minutowa serca, rana chirurgiczna), patologiczne, socjologiczne (uczenie się, rodzina, styl życia), a nawet środowiskowe (powódź, pogoda, hałas), ekonomiczne (podatek dochodowy, poziom dobrobytu) czy polityczne (zarządzanie społecznością lokalną, regulacje dotyczące rynku pracy), o ile podlegają one ocenie np. pielęgniarki środowiskowej czy podstawowej opieki zdrowotnej^[5].

Część druga obejmowała: rodzaje działań pielęgniarek (nursing actions), grupy docelowe (target), środki (przedmioty wykorzystywane w realizacji działań - means), czas (time), topologię (lokalizację anatomiczną lub przestrzenną działań pielęgniarskich - topology), szlaki/ układy (route) oraz odbiorców (bearer).

Do opisu danego przypadku opieki pielęgniarskiej (zdarzenia, procesu) należało stosować obowiązkowo po jednym terminie z osi głównych obu części oraz opcjonalnie terminy z pozostałych osi, jako precyzujące problem, z zastrzeżeniem, że z jednej osi można zastosować każdorazowo tylko jeden termin.

Poza tymi dwiema częściami, niejako „wirtualnie” do ICNP® należała nieistniejąca oś tzw. diagnoz pielęgniarskich. Zakładano, że zbudowanie pełnego wyrażenia, składającego się z pojęć z obu części klasyfikacji, wygeneruje automatycznie diagnozę, czyli precyzyjną nazwę decyzji dotyczącej przedmiotu interwencji pielęgniarskich^[6], a także tzw. wynik pielęgniarski, czyli skutek interwencji zastosowanej dla danego problemu (np. poprawa lub pogorszenie stanu zdrowia pacjenta).

Przyjęte w słowniku pojęć ICNP® definicje nie miały dotychczas charakteru naukowego, ich celem jest jak najbardziej czytelne przedstawienie interpretacji danego pojęcia w środowisku pielęgniarskim. Jest to często wyzwaniem, biorąc pod uwagę, jak wiele pojęć z opieki bezpośredniej jest tożsama z tymi stosowanymi w innych naukach o zdrowiu, a zupełnie inaczej rozumiana czy mająca inne konsekwencje dla decyzji i postępowania przedstawicieli danego zawodu.

Zasadą klasyfikacyjną ICNP® jest podział hierarchiczny generyczny. Pojęcie definiowane jest przez wskazanie szerszej klasy obiektów (rodzaju) i cech wyróżniających dany obiekt spośród innych podobnych. Przyjęte kategorie i zasady podziału dopasowano do ram pojęciowych z zakresu pielęgniarstwa oraz metodologii klasyfikacji.

Klasyfikacja zawiera również element kodu cyfrowo-literowego (umieszczonego bezpośrednio przed każdym terminem), odzwierciedlającego relacje hierarchiczne zależności między poszczególnymi elementami oraz przynależność terminu do danej osi jednej z trzech części ICNP. Opracowano je, mając na względzie możliwość skrótowego posługiwania się samym kodem lub jego przetwarzania komputerowego^[7].

W słowniku obowiązującym dla wersji Beta brakowało indeksu pojęć nieużywanych w klasyfikacji oraz indeksu alfabetycznego wszystkich terminów zaakceptowanych. Niekorzystnym wydawało się również powtórzenie dwóch osi w obu częściach, a więc listy pojęć anatomicznych (topology) oraz podmiotów opieki (bearer).

ICNP® Wersja 1

Kolejną, tzw. Wersję 1 ICNP® (ICNP® Version 1) opublikowano 25 maja 2005 roku podczas Kongresu ICN w Taipei. W stosunku do wersji Beta uległa ona znacznym modyfikacjom, dążącym przede wszystkim do uproszczenia struktury i ułatwienia korzystania z niej. Zamiast dwóch de facto oddzielnych, istniejących dotychczas klasyfikacji (przedmioty opieki pielęgniarskiej oraz działania pielęgniarskie), powstała jedna gałąź składająca się z siedmiu osi: przedmiot opieki, działanie, beneficjent (klient), osąd (ocena, diagnoza), lokalizacja, czas, stosowane środki działania, a umożliwiająca formułowanie wyrażeń nazywających zarówno diagnozy, jak i działania (interwencje) pielęgniarskie czy uzyskiwane wyniki.

Ryc. 1. Transformacja ICNP® z dwóch drzew klasyfikacyjnych w wersji Beta w jedną klasyfikację 7-osiową w Wersji 1. Zob. http://www.icn.ch/.

Zastosowano także nowe, niesemantyczne kody numeryczne, prostsze w obsłudze w stosunku do często bardzo rozbudowanych kodów wersji Beta. Autorzy zadbali także o to, aby ICNP® była czytelna dla systemów komputerowych, została więc opracowana w Web Ontology Language (OWL).

Aby ułatwić użytkownikom korzystanie z tego narzędzia, podjęto decyzję o tworzeniu tzw. katalogów ICNP®, które zawierać będą zestawy (frazy opisujące) diagnoz, działań i/ lub wyników działań pielęgniarskich, które następnie będą testowane pod względem ich odpowiedniości do zastosowania w konkretnych okolicznościach terapeutycznych. Przykładowo powstać może zestaw diagnoz dotyczących pielęgniarstwa rodzinnego, opieki nad pacjentami ze schorzeniami układu krwionośnego itp. Katalogi tematyczne ułatwią korzystanie z tego narzędzia, zwłaszcza osobom zaangażowanym w jeden tylko, konkretny rodzaj praktyki pielęgniarskiej.

Zgodność z innymi projektami terminologicznymi

ICNP® nie jest jedyną klasyfikacją terminologiczną stosowaną w światowym pielęgniarstwie. W Stanach Zjednoczonych są popularne systemy NANDA^[8] i CCC^[9]. NANDA powstała w roku 1973 w celu nazwania i uporządkowania diagnoz pielęgniarskich. Ma ona duże poparcie American Nursing Association. Próbowano nawet włączać proponowane terminy pielęgniarskie do ICD. Prace porównawcze między NANDA i ICNP® są prowadzone od marca 2004 roku.

Klasyfikacja opieki klinicznej (The Clinical Care Classification - CCC) natomiast, opracowywana pod kierownictwem Virginii Saba, jest to struktura kodowania dla celów oceny, dokumentowania i klasyfikowania domowej i ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Na system składają się dwie powiązane ze sobą taksonomie: CCC diagnoz pielęgniarskich oraz CCC interwencji pielęgniarskich. Podstawą dla ich porządkowania jest tzw. 21 składników opieki, dotyczących wzorów funkcjonalnych, behawioralnych, fizjologicznych i psychologicznych opieki nad pacjentem. Są stosowane do nazywania i pomiaru opieki nad pacjentem w różnym czasie, placówkach, grupach populacji, obszarach geograficznych.

ICN, tworząc ICNP®, współpracuje z autorami i koordynatorami innych systemów pielęgniarskich, aby zapewnić ich zgodność i przekładalność na terminy ICNP®. Pozwala to na wymianę danych oraz ich porównywanie i wykorzystywanie w działalności praktycznej i organizacyjnej dotyczącej służby zdrowia.

Modelowa terminologia pielęgniarstwa

W 2004 roku ISO przyjęła standard Integration of a reference terminology model for nursing^[10], określający model terminologiczny pielęgniarstwa. Jest to efekt działań Komitetu Technicznego ISO nr 215 (Informatyka zdrowotna), Grupy Roboczej 3 (Reprezentacja pojęć zdrowotnych), Specjalnej Grupy Pielęgniarskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Informatyki Medycznej (International Medical Informatics Association - Nursing Special Interest Group - IMIA-NI) oraz ICN. Obecnie trwa pięcioletni okres testowania dwóch zaproponowanych modeli - diagnoz i interwencji (działań) pielęgniarskich. Modele te nie mają bezpośrednich zastosowań w praktyce opieki (np. w elektronicznej dokumentacji pacjenta), ale w pracach terminologicznych i teleinformatycznych.

Ryc. 2. Model terminologiczny dla interwencji pielęgniarskich^[11].

Ryc. 3. Model terminologiczny dla diagnoz pielęgniarskich^[12].

ICNP i standard oddziałują na siebie wzajemnie. Projekt tworzenia klasyfikacji pielęgniarskiej można uznać za inspirację dla zdefiniowania modelu, a aktualna wersja ICNP V1 korzysta z modelu ISO do ustalenia zasad budowy diagnoz i interwencji pielęgniarskich, a więc zdań tworzonych z terminów pochodzących z poszczególnych osi. Zgodnie z nim, diagnoza wymaga dwóch deskryptorów: przedmiot (problem) oraz osąd/ ocena. Można dołączyć deskryptory przedmiotu informacji, miejsca oraz zasięgu. Interwencja pielęgniarska wymaga dwóch deskryptorów: działanie (np. test) i jego cel. Pozostałe deskryptory (jak odbiorca opieki, metoda działania, środek działania, miejsce i czas) są opcjonalne^[13].

Model terminologiczny określa i zakres pojęć, zasady ich doboru i liczbę deskryptorów obowiązkowych i opcjonalnych w budowaniu nazw diagnoz i działań (interwencji). Zakłada obiektywność (rozumianą jako np. niezależność od konkretnych teorii pielęgnowania), uniwersalny zakres, prostotę tworzenia i stosowania, wrażliwość na różnice kulturowe, otwartość na zmiany i dalszy rozwój. Pozwala to na wymienialność danych oraz wzajemną czytelność i porównywalność terminów z różnych klasyfikacji, np. ICNP® i NANDA. Ponadto model terminologii pielęgniarskiej pozostaje w zgodzie z analogicznymi modelami dla innych zawodów medycznych, aby i w szerszej skali, np. dla całej opieki zdrowotnej, zapewnić zrozumiałość, czytelność, możliwość porównywania danych i wymiany informacji.

ICNP® jest także podstawą realizacji projektu i-NMDS (International Nursing Minimum Data Set), który ma określić minimalny zestaw danych dotyczących praktyki pielęgniarskiej, jakie powinny być gromadzone w dokumentacji procesu pielęgnowania. Zestaw ten ma również służyć ułatwieniu wymiany informacji.

ICNP® jako język informacyjno-wyszukiwawczy

Zasoby leksykalne i struktura ICNP® w wersji JIW powinny pozostawać w zgodzie z regulacjami standardu ISO. Stale rozwijany i aktualizowany słownik ICNP® może stanowić podstawę leksykalną budowania na podstawie tej klasyfikacji specjalistycznego języka informacyjno-wyszukiwawczego do indeksowania dokumentów z zakresu pielęgniarstwa. Takie działanie wymagałoby z pewnością poszerzenia zasobów terminologicznych o pojęcia dotąd nieuwzględnione, ze względu na aktualne kryteria tworzenia ICNP®, a więc jej koncentrację na sferze praktyki opieki.

Struktura gramatyczna tekstów JIW determinuje organizację wiedzy o problemach składających się na wiedzę dziedzinową, stanowiącą równocześnie główny przedmiot poszukiwań użytkowników systemu. W konsekwencji, struktura gramatyczna tekstów JIW determinuje dobór technik i procedur wyszukiwania realizowanych na ich podstawie, struktura systemu leksykalnego natomiast determinuje możliwości wspierania tych procedur informacjami pozwalającymi możliwie adekwatnie odwzorować w JIW problem wyszukiwawczy^[14].

W przypadku ICNP®, ze względu na procedurę jej powstawania, można zaobserwować proces odwrotny: potrzeby związane z dokumentowaniem opieki pielęgniarskiej spowodowały stworzenie konkretnych osi terminologicznych w klasyfikacji (np. czas, anatomia topograficzna) oraz określenie relacji semantycznych, jakie mają wiązać te terminy (por. diagramy modeli).

Pod względem strukturalnym ICNP® jest klasyfikacją fasetową, polihierarchiczną, porządkującą wiedzę w siedmiu (w aktualnej wersji) osiach klasyfikacyjnych. Ich dobór jest wynikiem podziału kategorialnego, ich wewnętrzna organizacja spełnia natomiast kryteria podziału dyscyplinarnego (przynależności poszczególnych pól wiedzy do danej dyscypliny). W formułowaniu zdań stosowana jest gramatyka częściowo pozycyjna, dopuszczająca swobodną kolejność terminów precyzujących, które - w przypadku przekształcenia ICNP® w JIW - mogłyby pełnić funkcje określników.

Rozwijanie ICNP® również jako JIW wymagałoby również zachowania dyscypliny terminologicznej rozumianej jako zgodność z modelem standardu ISO. Nie tylko dla zapewnienia kompatybilności z klasyfikacjami pielęgniarskimi stosowanymi w dokumentacji opieki, ale również z leksyką pokrewnych języków informacyjno-wyszukiwawczych stosowanych w indeksowaniu literatury medycznej i pokrewnej, przede wszystkim z MeSH (Medical Subject Headings), w jego wersji oryginalnej anglojęzycznej oraz wersjach narodowych. Wśród kryteriów porównawczych uwzględnić należy sposób doboru i poziom szczegółowości przyjętych terminów.

Dalszy rozwój ICNP®, również jako JIW, wymaga stworzenia indeksu terminów odrzuconych oraz odsyłaczy do wersji poprawnych, co ułatwi, a niekiedy wręcz umożliwi użytkownikowi posługiwanie się takim narzędziem.

Wśród zastosowań ICNP® w jej zmodyfikowanej formie można wymienić:

• indeksowanie dokumentów w systemach informacyjnych,
• indeksowanie tekstów przez ich autorów (słowa kluczowe),
• elektroniczna dokumentacja pacjenta (co już jest realizowane),
• wyszukiwanie informacji,
• natężenie rozwoju terminologii (poziom szczegółowości), zwłaszcza braki w leksyce, pokazują ewentualnie obszary praktyki słabo rozpoznane, a więc potencjalne tematy badań, może to być również jednym z kryteriów podziału środków,
• obrazowanie rozwoju opieki (kierunki) w poszczególnych regionach i krajach^[15] (np. artykuły w INR pokazują, że propozycje terminów przychodzą z poszczególnych krajów),
• edukacja studentów - kształcenie w zakresie umiejętności korzystania z informacji (information literacy),
• wpływ na zarządzanie wiedzą jawną.

ICNP® jako narzędzie zarządzania wiedzą

Od swego powstania ICNP® towarzyszy aktywnie rozwojowi wiedzy pielęgniarskiej, zwłaszcza w jej wymiarze praktycznym, odzwierciedlając go w swoim słowniku i strukturze. Ze względu na przyjętą formę - klasyfikacji - nazywanie nowych zjawisk czy problemów, przed którymi stają pielęgniarki w trakcie pracy, oraz włączanie terminologii do istniejącej już struktury - narzędzie to wymusza niejako porządkowanie nowej wiedzy, poprzez konieczność umieszczania nowych nazw w zastanym zbiorze. Należy się również spodziewać, że w uzasadnionych przypadkach nowe doświadczenia, burzące poprzedni porządek wiedzy, spowodują również modyfikacje w strukturze klasyfikacji.

Jednocześnie korzystanie z ICNP® uczy użytkowników - zarówno adeptów zawodu, jak i jego doświadczonych członków - pewnego „naukowego” sposobu myślenia (budowania relacji, łączenia ze sobą elementów), charakterystycznego dla danej grupy zawodowej. Odbywa się to w sposób nie do końca zapewne uświadomiony, ale może być też okazją do przekazania nie tylko wiedzy jawnej (uwidocznianej w tym przypadku w leksyce i definicjach nazywających przedmioty opieki pielęgniarskiej), ale również wiedzy ukrytej (jakie problemy ze sobą się kojarzą, np. współwystępują, i dlaczego). Za cenne należałoby tu uznać zaangażowanie osób doświadczonych w rozwój klasyfikacji, aby wykorzystać ich umiejętności kojarzenia terminów i budowania fraz.

Korzystanie z ICNP® ma walor kształcący dla pielęgniarek specjalizujących się w pewnym tylko aspekcie opieki czy szerzej - działalności zawodowej (np. opieka bezpośrednia lub realizacja zadań kierowniczych). Mogą one zarówno zlokalizować poznawane terminy w hierarchii (a więc poznać także kontekst, w jakim się one pojawiają), jak i zapoznać się z definicją zawartą w słowniku.

Cennym przykładem oddziaływania edukacyjnego ICNP® są ćwiczenia przeprowadzone na Wydziale Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie. Podjęto tam próbę zastosowania klasyfikacji do opisów przypadków, co pokazało studentom trudność powiązania teorii z praktyką oraz unaoczniło konsekwencje podjętych decyzji i wyborów^[16].

Zaletą stosowania ICNP® do celów zarządzania wiedzą w skali międzynarodowej jest przyjęte w niej kodowanie każdego terminu oraz niemal symultaniczne tłumaczenie wersji podstawowej na wersje narodowe; cennym jest także uzupełnianie klasyfikacji przez wszystkich zainteresowanych o terminy nazywające te aspekty działań, które są specyficzne, unikatowe dla danego kraju, regionu, środowiska lokalnego. Ta różnojęzyczność (wielojęzyczność) klasyfikacji jest czynnikiem przyspieszającym rozwój wiedzy zawodowej, dzięki ułatwieniu przebiegu procesów informacyjnych w skali międzynarodowej.

Jednocześnie wersje narodowe pokazują, jaki typ praktyki jest bardziej potrzebny w konkretnych regionach i krajach, czyli w jakim obszarze geograficznym i jaka wiedza powstaje szybciej lub (zależnie od okoliczności, warunków finansowych) jest na nią większe zapotrzebowanie. ICNP® analizowana pod względem propozycji krajowych jest więc swoistą mapą wiedzy pielęgniarskiej na świecie.

Swoista „wspólnota terminologiczna” pozwala na przygotowanie takiego aparatu informacyjno-wyszukiwawczego, który umożliwi jednoczesne (i/ lub identyczne) wyszukiwanie w wielu systemach informacyjnych, bez konieczności wielokrotnego formułowania zapytań informacyjno-wyszukiwawczych.

W istniejącej postaci ICNP® można stosować do celów zarządzania wiedzą praktyczną, zawartą najczęściej w dokumentacji pacjenta. Rozszerzenie tych zastosowań wymagałoby - o czym już wspomniano - poszerzenia zasobów leksykalnych klasyfikacji o terminy związane ze sferą administrowania i zarządzania, nauki, historii, szkolnictwa itd. Problem ten dostrzegła już Sighma Theta Tau, stwierdzając konieczność uznania ICNP® jako terminologii nie tylko klinicznej, ale również naukowej. Usprawni to przepływ wiedzy i realizację podejścia evidence-based health care w pielęgniarstwie.

Przy założeniu kompatybilności ICNP® z innymi klasyfikacjami opisującymi opiekę zdrowotną, pojawia się możliwość przejmowania i analizowania danych z dokumentacji pielęgniarskiej dla potrzeb systemów informacji o opiece, epidemiologicznej itd., zgodnie z propozycjami WHO^[17].

Można również założyć stworzenie w przyszłości systemu wiedzy (edukacji) zbudowanego wokół ICNP®, a zawierającego oprócz definicji także przykłady „case studies” dla przyjętych terminów, ilustrujące sposób postępowania w danym przypadku (konstruowanie diagnozy), zwłaszcza w okolicznościach nietypowych. Dotyczy to zarówno sytuacji klinicznej, jak i zarządczych (np. różne systemy edukacji i ich relacja do rynku pracy).

Ograniczenia ICNP®

Jak każde narzędzie, również ICNP® w odniesieniu do jej funkcji w zarządzaniu wiedzą zawodową ma pewne ograniczenia. Pierwsze wiąże się z warunkiem sine qua non działań w obrębie wiedzy, a więc założeniem swobodnego udziału środowiska w tworzeniu klasyfikacji, co jest warunkiem zachowania obiektywizmu.

Mimo oczywistych zalet, sam fakt tłumaczenia - tworzenia wersji narodowych - stanowi pewne ograniczenie. Niemożliwe jest bowiem utworzenie w innym języku tekstu identycznego z pierwowzorem. Podobnie budowanie oryginału w języku angielskim wymusza działania zgodne z leksyką i gramatyką tego języka naturalnego.

Kolejnym, może nie słabym, ale wrażliwym punktem, jest postępowanie z terminami nieobecnymi w klasyfikacji - ich akceptacja lub odrzucenie, wymuszające włączenie do indeksu „pojęć zakazanych”. Coraz szybsze tempo zmian, jakim ulega współczesny świat, uczy nas również elastyczności, a więc - w uzasadnionych przypadkach - włączania pojęć pierwotnie odsuniętych do drzewa klasyfikacyjnego.

Pamiętając o powyższym, należy uczyć użytkowników każdego narzędzia informacyjno-wyszukiwawczego pewnej pokory, wyrażającej się w świadomości, że dany język (czy tylko system terminologiczny) nigdy nie jest doskonały ani jedyny. Warto więc korzystać także z innych narzędzi, nie ograniczając się do ICNP®, ale nawet wyłącznie do pielęgniarstwa, aby postarać się uzyskać w wyszukiwaniach uniwersalny obraz wiedzy.

Przypisy:

[1] International Classification for Nursing Practice. Version 1.0 [on-line]. [dostęp 27 września 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.icn.ch/.htm.

[2] CNP® Centre for Research and Development.

[3] German-Speaking ICNP® User Group.

[4] Więcej informacji o innych projektach można znaleźć na stronie WWW: International Counsil of Nurses: http://www.icn.ch/database1.htm. [dostęp 18 września 2005].

[5] KISILOWSKA, M. Międzynarodowa klasyfikacja praktyki pielęgniarskiej - powstające narzędzie opisu pracy pielęgniarek. Zagadnienia Informacji Naukowej 2000, nr 2, s. 59-69.

[6] Jak jest to definiowane przez ICN.

[7] KISILOWSKA, M., tamże.

[8] Informacje na temat systemu znajdują się na stronie WWW: NANDA International http://www.nanda.org [dostęp 18 września 2005].

[9] Informacje na temat systemu znajdują się na stronie WWW: the Clinical Care Classification (CCC): http://www.sabacare.com [dostęp 18 września 2005].

[10] ISO FIDS 18104.

[11] Zob. niżej.

[12] Integration of a reference terminology model for nursing. Working document ISO/TC 215/WG3/N142 z 9.09.2002[on-line] [dostęp 18 września 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.tc215wg3.nhs.uk/pages/docs/wg3_132.rtf.

[13] Zob. BAKKEN, S., HARDIKER, N., SABA, V. International Organisation of Standarisation reference terminology models for nursing [on-line]. [dostęp 18 września 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.icn.ch/bulletin.htm#2.

[14] SOSIŃSKA-KALATA, B. Język informacyjno-wyszukiwawczy jako narzędzie organizacji wiedzy. Zagadnienia Informacji Naukowej 2001, nr 2, s. 31-32.

[15] Na przykład propozycje terminów do ICNP® kierowane przez poszczególne kraje w artykułach publikowanych w International Nursing Review, zob. bibliografia.

[16] Zob. ZARZYCKA, D., GÓRAJEK-JÓŹWIK, J. Nursing diagnosis with the ICNP® in the teaching context. International Nursing Review 2004, Vol. 51, nr 4, s. 240-249.

[17] Propozycje WHO można znaleźć na stronie WWW: http://www.who.int [dostęp 18 września 2005].

Bibliografia:

1. COLER, M.S., ARAUJO, L. do C.A., COELHO, A.A., DE FIGUEIREDO, T.M.R.M., DE MELO FREIRE, M.R., DE ARAUJO MOREIRA, M.E. Social violence: a case for classification as a sub-phenomenon of community in the ICNP. International Nursing Review 2000, nr 47, s. 8-18.

2. International Classification for Nursing Practice. Version 1.0 [on-line]. [dostęp 27 września 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.icn.ch/.

3. KISILOWSKA, M. Międzynarodowa klasyfikacja praktyki pielęgniarskiej - powstające narzędzie opisu pracy pielęgniarek. Zagadnienia Informacji Naukowej 2000, nr 2, s. 59-69.

4. KISILOWSKA, M. Reorganized structure and other proposals for the ICNP® development. International Nursing Review 2001, Vol. 48, nr 4, s. 218-223.

5. KISILOWSKA, M. Terminologia z zakresu pielęgniarstwa w wybranych polskich językach informacyjno-wyszukiwawczych (KABA, JHP BN, PTM GBL, MeSH.PL). Zagadnienia Informacji Naukowej 2004, nr 1, s. 65-82.

6. LIMA DA NOBREGA, M.M., RIVERO DE GUTIERREZ, M.G. Semantic equivalence of the Nursing Phenomena Classification of ICNP. Alpha Version in Brazilian Portuguese. International Nursing Review 2000, nr 47, s. 19-27.

7. North American Nursing Diagnosis Association (NANDA) [on-line]. [dostęp 18 września 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nanda.org.

8. SOSIŃSKA-KALATA, B. Język informacyjno-wyszukiwawczy jako narzędzie organizacji wiedzy. Zagadnienia Informacji Naukowej 2001, nr 2, s. 28-42.

9. ZARZYCKA, D., GÓRAJEK-JÓŹWIK, J. Nursing diagnosis with the ICNP® in the teaching context. International Nursing Review 2004, vol. 51, nr 4, s. 240-249.

Ponadto stale aktualizowana bibliografia dotycząca ICNP i jej rozwoju znajduje się pod adresem http://icn.ch/bib-icnp-references.htm.

Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej - narzędzie zarządzania wiedzą w opiece zdrowotnej / Małgorzata Kisilowska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 8/2005 (69) październik. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/69/kisilowska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187