EBIB 
Nr 7/2005 (68), Dwa kroki do przodu. Komunikat
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Piotr Bierczyński
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna
Łódź

W 25 rocznicę powstania „Solidarności” - źródła do dziejów bibliotekarstwa polskiego


Bibliografia niezależnych wydawnictw ciągłych z lat 1976-1990 opracowana w Instytucie Bibliograficznym Biblioteki Narodowej przez zespół pod redakcją Stefanii Skwirowskiej (Warszawa 2001) wymienia w indeksie przedmiotowym 18 tytułów wydawanych przez struktury NSZZ "Solidarność" w sześciu bibliotekach i jedną strukturę ogólnopolską.

Publikacje pochodziły z: Biblioteki Narodowej (9 tytułów), Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu (2 tytuły), Biblioteki Jagiellońskiej (1 tytuł), Biblioteki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1 tytuł), Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie (2 tytuły), Zakładu Narodowego im. Ossolińskich - Biblioteki PAN we Wrocławiu (2 tytuły); jeden tytuł wydawała Ogólnopolska Międzybiblioteczna Komisja Porozumiewawcza z siedzibą w Szczecinie.

W okresie od września 1980 r. do 13 grudnia 1981 r. ukazały się:

  • Komunikaty Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" przy Bibliotece Narodowej (dwanaście numerów w okresie: X 1980 - 16 XI 1981 r., dwa numery specjalne - 27 III 1981 r., 30 XI 1981 r.),
  • Biblioteczny Serwis Informacyjny Koła Bibliotekarzy NSZZ "Solidarność" przy Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu (cztery numery w okresie: 1981 - 30 III 1981 r.),
  • Skontrum - pismo pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu wydawane przez Koło NSZZ "Solidarność" przy Bibliotece Uniwersyteckiej (dwa numery w okresie: 3 V 1981 r. - 3 VIII 1981 r.),
  • Biuletyn - biuletyn Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" przy WiMBP w Szczecinie (jedenaście numerów w okresie: 16 IX 1980 r. - 3 VI 1981 r.),
  • Komunikat Specjalny - wydany przez Komisję Zakładową NSZZ "Solidarność" WiMBP w Szczecinie (dwa numery w okresie: 20 III - 25 III 1981 r.),
  • Komunikat Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" Zakładu Narodowego im. Ossolińskich - Biblioteka PAN (jeden numer: 30 IX 1980 r.),
  • Biuletyn Informacyjny wydawany przez NSZZ "Solidarność" w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN we Wrocławiu (dziesięć numerów w okresie: X 1980 r. - 25 V 1981 r.),
  • Informacje OMKP - wydawane przez Ogólnopolską Międzybiblioteczną Komisję Porozumiewawczą NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Szczecinie (cztery numery w okresie: 12 III 1981 r. - 20 VII 1981 r.),
  • Marginalia - pismo Koła Bibliotekarzy NSZZ "Solidarność" Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (trzy numery w okresie: I 1981 r. - VII 1981 r.),
  • Res - pismo NSZZ "Solidarność" przy Bibliotece Jagiellońskiej (jeden numer: IX 1981 r., wydanie specjalne - X 1981 r.),

Po 13 grudnia 1981 r. do sierpnia 1989 r. wydano:

  • Głos Wolny BN - biuletyn Tymczasowej Komisji NSZZ "Solidarność" w Bibliotece Narodowej (siedemnaście numerów w okresie: X 1983 r. - VII 1988 r.),
  • Komunikaty - wydawane przez NSZZ "Solidarność" pracowników BN (pięć numerów w okresie: XII 1988 r. - VIII 1989 r.),

Jednodniówki:

  • Jesteśmy - wydana przez Tymczasową Komisję "Solidarności" BN [26 X 1982 r.],
  • Trwamy - wydana przez Tymczasową Komisję "Solidarności" BN [8 XI 1982 r.],
  • Czekamy - wydana przez Tymczasową Komisję Zakładową NSZZ "Solidarność" Biblioteki Narodowej [29 XI 1982 r.],
  • Sonda!!! - wydana przez Tymczasową Komisję Zakładową NSZZ "Solidarność" BN [16 I 1983 r.],
  • Spotykamy się - wydana przez Tymczasową Komisję Zakładową NSZZ "Solidarność" BN [IV 1983 r.],
  • Trwajmy - wydana przez Tymczasową Komisję NSZZ "Solidarność" BN [28 III 1983 r.],

Proponuję, aby w serwisie EBIB utworzono dział "Źródła do dziejów bibliotekarstwa polskiego", w którym zamieszczane byłyby zdigitalizowane materiały, w tym z lat 1980-1989.

Aby zapoczątkować gromadzenie materiałów źródłowych, poniżej zamieszczam wykonane przez Michała Guzka (WiMBP im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi) skany (archiwum w formacie zip) biuletynu Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Szczecinie Informacje OMKP oraz obszerne fragmenty z dwóch numerów biuletynu Informacje OMKP (czyli Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Szczecinie), wydane w pierwszej połowie 1981 r. dotyczące działań OMKP na rzecz 35-godzinnego tygodnia pracy bibliotekarzy.

W 1981 r. ukazały się cztery numery biuletynu Informacje OMKP - z datą 12 marca, 28 marca, 19 [?] maja, 20 lipca. Dokładna data numeru trzeciego jest trudna do ustalenia, gdyż najprawdopodobniej na egzemplarzu przed powielaniem poprawiono wydrukowaną datę dzienną. Nakład biuletynu wynosił: 250 egz. (nr 1), 350 egz. (nr 2), 200 egz. (nr 3). Brak jest danych o nakładzie czwartego numeru. Z informacji na dwóch numerach można stwierdzić, że biuletyn powielano w WiMBP w Szczecinie. Biuletyn ogółem na 49 stronach zawiera informacje z działalności OMKP w okresie od 20 lutego 1981 r. do 26 czerwca 1981 r. (ilość stron w kolejnych numerach: 6 s., 11 s., 16 s., 16 s., wymiary 21,5 cm x 16 cm).

Krótkie wprowadzenie do historii Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" (1980-1981)

Pierwsze ogólnopolskie spotkanie bibliotekarzy zrzeszonych w NSZZ "Solidarność" odbyło się 29 października 1980 r. w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie. Wzięło w nim udział około 100 osób ( w tym 72 przedstawicieli bibliotek publicznych, 26 przedstawicieli bibliotek wyższych uczelni, Polskiej Akademii Nauk i ośrodków informacji, a wśród zaproszonych gości przedstawiciel ZG SBP - Janina Cygańska). Zebrani wyłonili Tymczasowy Komitet Założycielski Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej przy NSZZ "Solidarność". Przewodniczącym Komitetu Założycielskiego został Przemysław Fenrych z WiMBP w Szczecinie. Do zadań Komitetu należało: zorganizowanie w lutym 1981 r. wyborów do Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej przy NSZZ "Solidarność", reprezentowanie bibliotekarzy zrzeszonych w NSZZ "Solidarność" we wszystkich rozmowach z przedstawicielami rządu, informowanie środowiska bibliotekarskiego o sprawach związkowych.

W dniach 10-11 lutego 1981 r. odbyło się w Szczecinie II ogólnopolskie spotkanie bibliotekarzy zrzeszonych w NSZZ "Solidarność". W przeddzień spotkania odbyły się obrady Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej, której członkowie zostali wyłonieni w drodze wyborów na zjazdach regionalnych w styczniu 1981 r. Delegaci dokonali wyboru władz Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej (OMKP) w liczbie 28 osób. Przewodniczącym OMKP został wybrany Przemysław Fenrych (WiMBP w Szczecinie), wiceprzewodniczącym Jacek Sauk (Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie); do prezydium zostali wybrani również: Krystyna Bielawska (Biblioteka Jagiellońska), Iwona Książek (Miejska Biblioteka Publiczna w Łodzi), Jerzy Maj (Biblioteka Narodowa), Ryszard Patyk (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Nowym Sączu), Marta Skalska (Biblioteka Główna Akademii Rolniczej we Wrocławiu).

Programem działania OMKP zawartym w pięciu punktach było:

  1. Realizacja celów NSZZ "Solidarność" określonych statutem NSZZ "Solidarność" w środowisku bibliotekarskim ze szczególnym uwzględnieniem powołania sekcji pracowników bibliotek przy NSZZ "Solidarność".
  2. Uczestnictwo lub współdziałanie w pracach wszystkich sekcji lub komisji porozumiewawczych NSZZ "Solidarność", których zakres działania obejmuje również społeczność bibliotekarską.
  3. Reprezentowanie interesów pracowników bibliotek zrzeszonych w NSZZ "Solidarność" wobec centralnych władz państwowych z upoważnienia Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność".
  4. Koordynacja działalności organizacji zakładowych NSZZ "Solidarność" na terenie bibliotek całego kraju.
  5. Informacja środowiska bibliotekarskiego w sprawach związkowych.

Na posiedzeniu prezydium OMKP we Wrocławiu 16 czerwca 1981 r. Przemysław Fenrych złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego, gdyż został wybrany do władz "Solidarności" Regionu Pomorza Zachodniego. W dniu 17 września 1981 r. na przewodniczącego OMKP wybrano Jacka Sauka - dotychczasowego wiceprzewodniczącego. Na wiceprzewodniczącego wybrano Julitę Bodzińską (Gdańsk).

Bibliografia w wyborze:

  • MAJ, J. Ogólnopolska Międzybiblioteczna Komisja Porozumiewawcza NSZZ "Solidarność". Informator Bibliotekarza i Księgarza na rok 1982. Warszawa, 1981, s. 86-88.
  • MAJ, J. II Ogólnopolskie Spotkanie Bibliotekarzy zrzeszonych w NSZZ "Solidarność". Bibliotekarz 1981, nr 2, s. 41-42.
  • MAJ, J. Posiedzenie OMKP NSZZ "Solidarność" w Krakowie. Bibliotekarz 1981, nr 3, s. 66-67.
  • MAJ, J. Stałe kontakty OMKP NSZZ "Solidarność" z resortami Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Kultury i Sztuki. Bibliotekarz 1981, nr 4, s. 102-103.
  • Ogólnopolskie spotkanie bibliotekarzy w Szczecinie. Bibliotekarz 1981, nr 1, s. 25.
  • WYCZAŃSKA, K. Ogólnopolska Międzybiblioteczna Komisja Porozumiewawcza NSZZ "Solidarność". Zagadnienia Informacji Naukowej 1981, nr 2, s. 151-156.
  • Z działalności związków zawodowych zrzeszających bibliotekarzy. Przegląd Biblioteczny 1981, z. 2, s. 285-286.
  • Z działalności związków zawodowych zrzeszających bibliotekarzy. Przegląd Biblioteczny 1981, z. 3/4, s. 456.
  • Z działalności związków zawodowych zrzeszających bibliotekarzy. Przegląd Biblioteczny 1982, z. 1/2, s. 198.
  • Z działalności związków zawodowych zrzeszających bibliotekarzy. Przegląd Biblioteczny 1982, z 3/4, s. 333.

Skompresowane skany OMKP
Skompresowane skany OMKP (4,5 MB)

Obszerne fragmenty z pierwszej połowy 1981 roku z dwóch numerów biuletynu Informacje OMKP - Ogólnopolskiej Międzybibliotecznej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Szczecinie, które dotyczą działań OMKP na rzecz 35-godzinnego tygodnia pracy bibliotekarzy.

Informacje OMKP, 1981, Nr 1 (12 marca)

Kochani! Walka o pozostawienie nam siedmiogodzinnego dnia pracy przy wszelkich wolnych sobotach trwa nadal. OMKP jako Wasza reprezentacja zrobi wszystko, co tylko będzie możliwe, aby słuszne postulaty w sprawie prawdziwego skrócenia nam czasu pracy zostały spełnione.

Co dotychczas zrobiliśmy w tej sprawie

Dnia 20 lutego w piątek otrzymaliśmy upoważnienie z KKP do prowadzenia rozmów w sprawie norm czasu pracy w bibliotekach. Pierwszą rozmowę przeprowadziliśmy w dniu 24 lutego w Ministerstwie Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych z v-ce dyr. departamentu Organizacji i Czasu Pracy Panem Kasperskim. W rozmowie z naszej strony brali udział: przewodniczący OMKP Przemysław Fenrych, v-ce przewodniczący Jacek Sauk, członkowie prezydium Krystyna Bielawska, Jerzy Maj, Ryszard Patyk, członkowie komisji Janusz Dunin i Edward Stańczak oraz łącznik z KKP Julita Bodzińska. Zaprezentowaliśmy szeroko nasze argumenty, natomiast argumenty Pana Kasperskiego sprowadziły się w zasadzie do stwierdzenia, że ustalenie 35-godzinnego tygodnia pracy dla bibliotekarzy nie będzie właściwe w pojęciu sprawiedliwości społecznej. Wobec takiego stanowiska oraz braku jakichkolwiek innych konkretnych argumentów rozmowa zakończyła się przyjęciem do wiadomości przez Ministerstwo naszego stanowiska.

Następną rozmowę odbyliśmy jeszcze tego samego dnia w Ministerstwie Kultury i Sztuki z Jerzym Bednarzem v-ce dyr. departamentu ekonomicznego. Tu okazało się, że kilka dni wcześniej w naszym imieniu, zgodę na 40-godzinny tydzień pracy wyraził składając podpis na odpowiednim dokumencie Szymon Pawlicki. Szymon Pawlicki pomimo że zajmuje się z ramienia KKP sprawami kultury nie był upoważniony przez KKP do podpisania takiego dokumentu w naszym imieniu. Miał on obowiązek wcześniej zawiadomić nas o zaistniałej sytuacji. Pan Pawlicki tłumaczył się, ze ministerstwo dało mu jeden dzień na wezwanie zainteresowanych do Warszawy, a telefon Pani Bodzińskiej z Gdańska, który miał zanotowany, gdzieś mu się zagubił. W tej sytuacji nie składaliśmy oczywiście podpisów na dokumencie, natomiast złożyliśmy w ministerstwie protest na piśmie przeciw pracy w wymiarze 40 godzin tygodniowo.

Nastęnego dnia Jacek Sauk i Edward Stańczak odbyli rozmowę z Jackiem Kornackim dyr. departamentu Kadr i Zatrudnienia w Ministerstwie Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, gdzie okazało się, że sytuacja jest podobna i podpis w naszym imieniu złożył jako przewodniczący komisji z ramienia OKPN Jerzy Milewski. W tym wypadku również nie podpisując dokumentu ograniczyliśmy się do przedstawienia naszego stanowiska i złożenia identycznego protestu na piśmie jak w MKiSzt.

Wobec powyższej sytuacji zdecydowaliśmy się na złożenie wizyty i interwencję w KKP w Gdańsku. Zostaliśmy umówieni na dzień 3 marca. Tego dnia w składzie: Julita Bodzińska, Przemysław Fenrych, Jacek Sauk oraz 3 osoby z bibliotek Gdańska odbyliśmy półgodzinną rozmowę z Lechem Wałęsą, a następnie blisko godzinną rozmowę z Andrzejem Gwiazdą. Lech Wałęsa po wysłuchaniu naszych argumentów stwierdził, że uczyniono błąd godząc się w naszym wypadku na 40 godzinny tydzień pracy i błąd ten powinien zostać naprawiony. Między czerwcem a wrześniem b.r. "Solidarność" rozpocznie rozmowy z Rządem na temat dalszego skracania czasu pracy i wówczas - daje nam słowo honoru - sprawa nasza zostanie załatwiona, a do tego czasu nie powinniśmy zaprzestać własnych działań. Podobne było stanowisko Andrzeja Gwiazdy.

Tego samego dnia w KKP złożyliśmy protest przeciwko reprezentowaniu nas przez Szymona Pawlickiego. Protest został przyjęty i Szymon Pawlicki już nas nie reprezentuje. Jacek Sauk odbył też rozmowę z Jerzym Milewskim i uzyskał od niego pisemne oświadczenie, że podpis, który złożył w MNSzWiT, nie był podpisem w imieniu OMKP. Na naszą prośbę Lech Wałęsa podpisał też pisma do ministerstw, którym podlegają biblioteki, stwierdzające, że jedynie OMKP jest upoważniona do prowadzenia rozmów w sprawach bibliotek i bibliotekarzy. Także do ministerstw wysłaliśmy jeszcze raz nasze stanowisko i argumenty w sprawie norm czasu pracy dla bibliotekarzy.

Co zamierzamy robić

  1. Nadal aż do pozytywnego załatwienia sprawy jako OMKP nie zaakceptujemy takich norm czasu pracy.
  2. Będziemy nadal prowadzić rozmowy w tej sprawie w poszczególnych ministerstwach.
  3. Będziemy nadal interweniować w KKP.
  4. Przeprowadzimy rozmowę na ten temat z v-ce premierem Mieczysławem Rakowskim.
  5. Będziemy prowadzić akcję protestacyjną w prasie związkowej.
  6. Zorganizujemy akcję protestacyjną w bibliotekach i tak:
    • wzywamy do akcji protestacyjnej wszystkich bibliotekarzy zrzeszonych w NSZZ "Solidarność"! W tym celu aż do odwołania akcji należy w widocznym dla czytelników miejscu np.: czytelnia, wypożyczalnia, umieszczać plakaty z hasłem: "Pracownicy Bibliotek żądają wolnych sobót bez odpracowywania". Plakaty trzeba wykonać samemu wg własnego pomysłu (niestety, nie dysponujemy możliwościami druku). Do plakatu proponujemy dołączyć w formie maszynopisu stanowisko naszego środowiska w tej sprawie, tak aby każdy mógł je przeczytać. Propozycja tekstu w załączeniu. Należy też w miarę możliwości wyjaśniać czytelnikom, o co nam chodzi.
    • proponujemy też, aby biblioteki wysyłały listy protestacyjne do swojego ministerstwa z odpisami do MKiSzt. lub MNSzWiT, w zależności od typu bibliotek, do MPPiSSoc. oraz do OMKP - na adres: Przemysław Fenrych WiMBP w Szczecinie ul. Podgórna 15 lub na adres innych członków OMKP. Masowy protest może nam pomóc w działaniu.

O własnych inicjatywach prosimy zawiadamiać członków OMKP.
Życzymy wytrwałości

Proponowany tekst do plakatu

Protestujemy przeciwko ustaleniu norm czasu pracy dla pracowników bibliotek na 40 godzin tygodniowo. Biorąc pod uwagę fakt, że pracowaliśmy dotychczas 42 godziny tygodniowo, to jest przez 6 dni w tygodniu po 7 godzin dziennie, skrócono nam jedynie czas pracy w sobotę o dwie godziny - do 5 godzin. Jeżeli więc chcemy mieć wolne soboty, musimy 5 sobotnich godzin o d p r a c o w a ć, dodając po jednej godzinie do każdego dnia pracy. Nie we wszystkich bibliotekach z różnych względów, np. z powodu dwuzmianowej pracy, będzie to możliwe. Wielu więc bibliotekarzy będzie zmuszonych nadal pracować w wolne soboty. Jest to sprzeczne z umową i oczekiwaniami społecznymi.

Wprowadzenie wolnych sobót w bibliotekach poprzez przedłużanie czasu pracy w pozostałe dni tygodnia o jedną godzinę jest naszym zdaniem dowodem:

  1. niekonsekwencji,
  2. nieznajomości charakteru naszej pracy i jej roli w rozwoju nauki i kultury,
  3. niezdawanie sobie sprawy z konsekwencji jakie decyzja ta może za sobą pociągnąć.

(w dalszej części następują wyjaśnienia do punktów a-c)

Informacje OMKP, 1981 Nr 3, maj 1981

Dnia 11 maja 1981 r. OMKP NSZZ "Solidarność" skierowała pismo do Ministerstwa Kultury i Sztuki, w którym zwróciła się z prośbą o ustalenie terminu spotkania między przedstawicielami Ministerstwa i OMKP. Jako termin pierwszego spotkania OMKP zaproponowało 14 maja. Przedstawiono także kilka tematów tego spotkania (ustalenie trybu stałych spotkań, płace bibliotekarzy, 35-godzinny tydzień pracy bibliotekarzy, środki dewizowe na zakup zagranicznych książek i czasopism). Załącznikiem do pisma był stanowisko OMKP w sprawie czasu pracy bibliotekarzy, przygotowane przez Jerzego Maja.

Do Prezydium Rady Ministrów PRL

W imieniu pracowników bibliotek zrzeszonych w NSZZ "Solidarność" protestujemy zdecydowanie przeciw ustalaniu dla tej grupy pracowników bibliotek, która dotychczas pracowała w wymiarze 42 godzin tygodniowo (6 dni po 7 godzin) - normy 40 godzin pracy w tygodniu i domagamy się ustalenia 37,5 godzinnego tygodnia pracy w roku bieżącym oraz 35 godzinnego tygodnia pracy docelowo, to jest z chwilą ustanowienia powszechnej zasady 40 godzinnego tygodnia pracy w roku 1982.

W pierwszych latach Polski Ludowej (do 1951 r.) norma czasu pracy wszystkich bibliotekarzy wynosiła 36 godzin (6 dni po 6 godzin). W związku z intensyfikacją akcji likwidacji analfabetyzmu normę P r z e j ś c i o w o podniesiono do 42 godzin, zachowując jednak 36-godzinny wymiar czasu pracy w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych. Od 1971 r. wprowadzono kategorię wysoko kwalifikowanych specjalistów bibliotecznych, tzw. bibliotekarzy dyplomowanych (stanowią obecnie 1,5 - 2% ogółu zatrudnionych w bibliotekarstwie), którym przyznano także 36-godzinny tydzień pracy, ale tylko w bibliotekach szkół wyższych. Zdecydowana większość bibliotekarzy pracowała do dnia 31.XII.1980 r. w wymiarze 42 godzin w tygodniu, korzystając w latach 1971-1980 z wolnych sobót na zasadzie odpracowywania, tj. zwiększania dziennej normy czasu pracy. Rządowa decyzja ustalania 40 godzinnego tygodnia pracy dla bibliotekarzy utrzymuje tę zasadę, to znaczy nie daje nam wolnych sobót, lecz jedynie skraca czas pracy w soboty o 2 godziny, a jeśli chcemy korzystać z wolnych sobót, to musimy je odpracowywać, zwiększając dzienny wymiar czasu pracy do 7 godzin 40 minut przy 3 wolnych sobotach lub 8 godzin - przy czterech wolnych sobotach.

Sytuacja taka budzi szerokie i uzasadnione rozgoryczenie w środowisku bibliotekarskim, które w ponad 85% składa się z kobiet, dla których godzinne wyprzedzenie w kończeniu pracy w stosunku do innych członków rodziny było często warunkiem niezbędnym organizacji życia rodzinnego (możliwość odbierania dziecka ze żłobka lub przedszkola, zrobienia doraźnych zakupów, odgrzanie obiadu przed powrotem domowników itp.). Wolne soboty, stanowiące ułatwienie w innych obszarach organizacji życia rodzinnego, nie rekompensują jednak utrudnień wynikających z wydłużenia dziennego wymiaru czasu pracy i dlatego część bibliotek (np. biblioteki publiczne na terenie Trójmiasta) pracuje nadal bez wolnych sobót, traktując to zarazem jako formę protestu przeciw dyskryminacji bibliotekarzy w kwestii skracania czasu pracy.

Dla zrozumienia naszego stanowiska należy wziąć pod uwagę, że bibliotekarze należeli zawsze do najgorzej wynagradzanych grup zawodowych (płace niższe o ok. 2 tys. zł od przeciętnej krajowej), nie korzystali z żadnych szczególnych przywilejów specjalnych, że ich potrzeby były jeszcze mniej dostrzegane przez władze niż potrzeby nauczycieli, których usytuowanie społeczne jest przecież powszechnie i oficjalnie uznawane za zdecydowanie za niskie w stosunku do ich roli społecznej.

Skrócenie czasu pracy bibliotekarzy do 35 godzin tygodniowo nie pociąga za sobą ani obniżenia jakości obsługi publiczności korzystającej z bibliotek, ani negatywnych efektów ekonomicznych. Godziny dostępności bibliotek muszą być i będą utrzymane w dotychczas stosowanych wymiarach, a ich wydłużanie poza godziny typowej frekwencji nie miałoby żadnego sensu. Obecnie większość pracowników bibliotek odpracowuje 3 lub 4 "wolne" soboty w miesiącu, wydłużając dzienną normę czasu pracy, co w praktyce oznacza bezużyteczną stratę czasu, bowiem przy zmianowości pracy bibliotek następuje częściowe nakładanie się pracy dwóch zmian, przy czym okres ten przypada na godziny niskiej frekwencji w czytelniach i wypożyczalniach (13-15 lub 14-16), gdy zdwajanie obsługi jest zbędne. Poza działami obsługi czytelnika nie mogą pracować po dwie osoby przy tym samym warsztacie, jak nie może pracować równocześnie dwóch tokarzy przy tej samej tokarce.

Praca bibliotekarza, to zjawisko bardzo złożone i zróżnicowane w przekrojach różnych typów bibliotek i różnych w nich stanowisk pracy. W pojęciu tym mieszczą się elementy pracy naukowo-badawczej, dydaktycznej, wydawniczej, dokumentacyjnej i informacyjnej (duże biblioteki naukowe), organizatorskiej, społecznej, popularyzacyjnej i kulturalno-oświatowej (biblioteki publiczne i oświatowe). W każdej bibliotece podstawowym obowiązkiem pracowniczym jest znajomość księgozbioru, a więc czytanie wielu książek i czasopism, nie zawsze dla danego bibliotekarza interesujących i łatwo zrozumiałych; lektury te muszą być w większości dokonywane poza oficjalnym czasem pracy, zwłaszcza w odniesieniu do pracowników małych bibliotek o 1-3 osobowej obsadzie.

Utożsamianie pracy bibliotekarza z pracą urzędniczą - co tym razem i nie pierwszy raz nastąpiło - jest podobnie prymitywnym uproszczeniem, jak porównywanie pracy magistra farmacji za apteczną ladą za pracą ekspedientki w sklepie.

Decyzja skracająca czas pracy bibliotekarzy o 2 zaledwie godziny tygodniowo nosi znamiona formalistycznego sposobu myślenia i nie świadczy o stopniu świadomości decydentów, co do społecznej wagi tej niewielkiej, ale absolutnie niezbędnej dla spraw informacji, nauki, oświaty i kultury narodowej grupy zawodowej. Tymczasem już po kilku zaledwie tygodniach od decyzji ustalenia 40-godzinnego tygodnia pracy dla bibliotekarzy, nasilają się niekorzystne zjawiska odpływu wartościowej kadry z bibliotek, zwłaszcza małych jednoosobowych placówek na wsiach, w małych miasteczkach i osiedlach peryferyjnych większych miast. Placówki te w efekcie są po prostu zamykane. I nie należy się łudzić, że zapowiedziane przesunięcia w strukturze zatrudnienia w gospodarce narodowej proces ten zahamują: bibliotekarze, jako ludzie o szerokim spektrum wykształcenia, znajdują pracę poza zawodem bez większego kłopotu, zwłaszcza tam, gdzie brak ludzi wykształconych jest ostro odczuwany: na wsi i małych miejscowościach. Na to miejsce będzie zgłaszał się do pracy w bibliotekach efekt negatywnej selekcji kadr administracyjnych: ludzie bez żadnego przygotowania bibliotekarskiego, odpowiednich predyspozycji, reprezentujący przy tym niski poziom ogólny, bo tacy przecież głównie zostaną wyeliminowani z administracji. Dobrze znamy ten mechanizm: po każdej większej redukcji zatrudnienia w administracji powtarza się nacisk poszukujących pracy na biblioteki.

Zjawiska te są społecznie groźne. Już istniejący głęboki kryzys bibliotekarstwa, wywoływany od lat fatalną sytuacją lokalową i niedoinwestowaniem ogólnym bibliotek oraz drastycznymi brakami na rynku wydawniczym - otrzymuje obecnie dodatkowy, negatywny impuls w ucieczce poważnej części kwalifikowanej kadry bibliotekarskiej, co może być powodem ostatecznego załamania się Bibliotekarstwa w Polsce jako systemu wspomagania oświaty, nauki i kultury narodowej.

Świadomi tych niebezpieczeństw oraz braku istotnych, rzeczowych przeciwwskazań w kwestii skrócenia czasu pracy bibliotekarzy, głęboko przekonani, że taka decyzja leży w interesie ogólnospołecznym - apelujemy o rewizję decyzji w sprawie wymiaru czasu pracy bibliotekarzy i o przyznanie bibliotekarzom prawa do 3 wolnych sobót miesięcznie w roku bieżącym i 4 docelowo - bez konieczności ich odpracowywania.

Opracował: Jerzy Maj

 Początek strony



W 25 rocznicę powstania „Solidarności” - źródła do dziejów bibliotekarstwa polskiego / Piotr Bierczyński// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 7/2005 (68) sierpień/wrzesień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/68/bierczynski.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187