EBIB 
Nr 2/2005 (63), Dostęp do informacji. Sprawozdanie
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Anna Grygorowicz

Elżbieta Kraszewska
Biblioteka Główna Akademii Medycznej w Gdańsku

XXIII Konferencja problemowa bibliotek medycznych. Gdańsk, 21-22 czerwca 2004 r.


Wieloletnią i bardzo dobrą tradycją środowiska skupionego wokół bibliotek o profilu medycznym są coroczne ogólnopolskie konferencje problemowe. W 2004 r. organizatorem kolejnej, XXIII Konferencji Problemowej Bibliotek Medycznych była Biblioteka Główna Akademii Medycznej w Gdańsku, od 1981 r. występując w roli gospodarza już po raz trzeci.

Tematem tegorocznego spotkania była Polityka gromadzenia i profilowania zbiorów w polskich bibliotekach medycznych w dobie nowoczesnych technologii informatycznych, a miejscem obrad był Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy "Rzemieślnik" w Gdańsku-Jelitkowie.

Honorowy patronat nad konferencją sprawowali: JM Rektor AMG prof. dr hab. Wiesław Makarewicz, prof. dr hab. Roman Kaliszan, prorektor ds. nauki oraz członkowie Rady Bibliotecznej: prof. dr hab. Jadwiga Sadlak-Nowicka i prof. dr hab. Zbigniew Kmieć. Konferencja zgromadziła przedstawicieli bibliotek uczelni medycznych, Głównej Biblioteki Lekarskiej, a także bibliotek instytutów i innych placówek naukowych o tym profilu. Uczestnikami obrad byli także bibliotekarze ze środowiska gdańskiego oraz przedstawiciele firm sponsorskich. Łącznie w konferencji wzięło udział 101 osób. Podczas obrad wygłoszono 13 referatów, spośród których kilka zasługuje na szczególną uwagę.

Przemiany jakościowe dokonujące się w bibliotekach, a wynikające z zastosowania nowych technologii informatycznych, wpływają m.in. na politykę gromadzenia zbiorów, co zostało podkreślone w referacie wprowadzającym, którego autorką jest Anna Grygorowicz. W wystąpieniu podkreślono, iż obecnie biblioteki wprowadzają do zbiorów zarówno wydawnictwa drukowane, jak i zapewniają nowoczesny dostęp do elektronicznych źródeł informacji. Wymusza to zmiany w sposobach funkcjonowania naszych książnic. Rosnącej liczbie zasobów udostępnianych na nośnikach cyfrowych towarzyszy wzrost stanowisk wyposażonych w sprzęt komputerowy. W ślad za powolną dominacją zasobów elektronicznych nad tradycyjnymi, zauważalną szczególnie wśród wydawnictw ciągłych, niezbędnym staje się organizowanie coraz większej liczby specjalistycznych szkoleń użytkowników, umożliwiających im sprawne dotarcie do właściwej informacji. Innym przykładem zmian jakościowych jest skracanie terminów wypożyczeń literatury oraz upowszechnianie się prezencyjnej formy udostępniania zbiorów. Jest to efekt ograniczania przez biblioteki ilości nabywanych egzemplarzy jednego tytułu. Nowoczesne technologie informatyczne są z jednej strony wyzwaniem dla bibliotek, a z drugiej ogromną szansą na jeszcze lepszą realizację ich misji, polegającej na zapewnieniu dostępu do najnowszych informacji, do wiedzy wykorzystywanej przez środowisko medyczne w służbie chorego. Problematyka ta dominowała podczas pierwszych sesji plenarnych.

Gromadzenie zbiorów to podstawowa czynność bibliotekarska służąca rozwojowi księgozbioru zgodnie z profilem biblioteki. Zmiany, jakie zaszły w gromadzeniu zasobów w polskich bibliotekach medycznych w latach 2000-2003, były przedmiotem referatu przygotowanego przez pracowników Biblioteki Głównej Akademii Medycznej w Gdańsku, analizującego odpowiedzi ankietowe uzyskane z 10 bibliotek uczelni medycznych, Głównej Biblioteki Lekarskiej i czterech bibliotek instytutów medycznych. Dzięki zaangażowaniu bibliotekarzy medycznych udało się zgromadzić obszerny i bardzo interesujący materiał, który może być wykorzystywany do różnorodnych badań. Załączone do referatu zbiorcze dane stanowią podstawę całościowych analiz związanych z gromadzeniem zasobów w ankietowanych książnicach medycznych, wskazują miejsce poszczególnych bibliotek na tle innych, a także ilustrują dynamikę zmian zachodzących w konkretnych placówkach. Z uwagi na ogrom uzyskanych informacji w referacie omówiono wyniki tylko niektórych analiz. Z porównania danych z lat 2000 i 2003 wynika, iż w bibliotekach uczelni medycznych nastąpił średnio 28% wzrost liczby zarejestrowanych czytelników. Temu zjawisku towarzyszył średnio 27% spadek rocznych wpływów wydawnictw zwartych, przy zauważalnej w 2003 r. nieznacznej tendencji wzrostowej. Nastąpił również 19% spadek liczby tytułów prenumerowanych czasopism zagranicznych, przy 4% wzroście liczby prenumerowanych polskich wydawnictw ciągłych. Zmniejszyła się liczba nabywanych egzemplarzy jednego tytułu, co jest odzwierciedleniem trudnej sytuacji finansowej polskich uczelni. W 2003 r. pięć spośród ankietowanych bibliotek nabywało jeden tytuł podręcznika lub skryptu średnio w czterech egzemplarzach. Nadal największym obciążeniem dla bibliotek jest finansowanie prenumeraty zagranicznych wydawnictw ciągłych oraz baz danych. Mimo trudności budżetowych rośnie ilość źródeł elektronicznych nabywanych przez poszczególne biblioteki, dzięki uzyskiwanym dotacjom KBN. Mimo ograniczenia liczby nabywanych tytułów wydawnictw ciągłych, wydatki na ich gromadzenie spadają w niewielkim stopniu, co wynika ze stałego wzrostu cen i obowiązujących stawek podatku VAT.

Wyniki ankiety pokazują, że ostatnie lata gospodarki rynkowej, cięcia budżetowe dotykające szkolnictwo wyższe i naukę, a także szeroko zakrojona informatyzacja zmieniły i nadal zmieniają proces gromadzenia zbiorów w polskich bibliotekach medycznych.

Najistotniejsze problemy strategii rozwoju gromadzonych zasobów Biblioteki Medycznej Collegium Medicum UJ w Krakowie zostały przedstawione przez Annę Urygę. Przeprowadzona w tej bibliotece analiza struktury kosztów funkcjonowania, źródeł finansowania oraz pozyskiwania piśmiennictwa posłużyła do weryfikacji dotychczasowej polityki w tym zakresie i modelowania nowej strategii. By móc lepiej ocenić posiadane zbiory, kierujący biblioteką planują reorganizację zasobów, połączoną z pełnym wdrożeniem klasyfikacji National Library of Medicine i zastosowaniem Tablic Cuttera, biorąc pod uwagę powiązania z Klasyfikacją Biblioteki Kongresu, kartoteką MeSH oraz innymi kartotekami haseł wzorcowych NUKAT. Nowe zakupy literatury będą oparte na aktualizowanej co r. Brandon/Hill selected List of Books and Journals. Proces kształtowania kolekcji ma wspomagać utworzona w bibliotece baza akcesyjna, umożliwiająca dokonywanie różnorodnych analiz jakościowych już posiadanych zbiorów. Powyższe procesy są jednym z elementów przemian organizacyjnych i funkcjonalnych Biblioteki CM UJ, wynikających z dążeń bibliotekarzy do jak najkorzystniejszych zastosowań nowoczesnych technologii informatycznych, dających satysfakcję zarówno użytkownikom, jak i pracownikom.

Interesującym był również referat przedstawiony przez Ewę Busse-Turczyńską z BG AM w Lublinie, którego celem było podkreślenie znaczenia wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych do tworzenia standardów i polityki gromadzenia zbiorów w polskich bibliotekach medycznych. Autorki dostrzegły bogate możliwości indeksowania, jakie posiadają zintegrowane systemy biblioteczne, pozwalające na oszacowanie zawartości posiadanych przez bibliotekę zbiorów według np. dziedzin, typu i języka publikacji, jak również ocenę statystyczną stopnia wykorzystania kolekcji. Analiza uzyskiwanych w ten sposób danych może stanowić istotną pomoc w procesie kształtowania polityki gromadzenia zbiorów. Autorki zwróciły również uwagę na możliwość stosowania w bibliotekach polskich metody Conspectus, opracowanej w latach 70. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych, opisującej i oceniającej gromadzone zbiory. Pozwala ona określić poziom szczegółowości oraz kompletność gromadzonych wydawnictw z poszczególnych dziedzin, a co za tym idzie, wspomaga rozwój posiadanych kolekcji, zgodnie z przyjętą przez poszczególne biblioteki polityką kształtowania zbiorów.

Z nowoczesną formą gromadzenia zbiorów wiąże się nierozerwalnie problematyka szkoleń użytkowników w zakresie umiejętności informacyjnych. Na pytanie "Czy informatyzacji dostępu do zbiorów bibliotek medycznych towarzyszy odpowiednia edukacja użytkowników" odpowiedziała w swoim referacie Barbara Niedźwiedzka z Zakładu Informacji Naukowej Instytutu Zdrowia Publicznego CM UJ w Krakowie. Podkreśliła konieczność zintensyfikowania i unormowania działalności dydaktycznej bibliotek tak, by zmniejszyć rozdźwięk między zasobami i technologicznymi możliwościami bibliotek, a wiedzą i umiejętnościami użytkowników. Rozszerzenie oferty szkoleniowej spowoduje podniesienie stopnia efektywnego wykorzystania ponoszonych przez biblioteki kosztów na komputeryzację zasobów i gromadzenie elektronicznych źródeł informacji, a także z pewnością zaowocuje dynamiką procesów naukowych, dydaktycznych i badawczych, prowadzonych w uczelniach i innych jednostkach.

Podczas konferencji poruszono również tematykę:

  • aktualnie obowiązującego prawa w odniesieniu do zamówień publicznych, tak istotnego aspektu prawidłowego funkcjonowania procesów gromadzenia zbiorów (wystąpienie Bolesława Howorki, emerytowanego dyrektora BG AM w Poznaniu),
  • konsorcjów mających ogromny wpływ na zmiany w polityce gromadzenia zasobów bibliotecznych, obniżanie kosztów funkcjonowania bibliotek i lepszą obsługę użytkowników (referat Danuty Dąbrowskiej-Charytoniuk z BG AM w Białymstoku oraz wystąpienie Mirosławy Modrzewskiej z BG AM w Gdańsku),
  • współpracy Biblioteki Głównej Akademii Medycznej w Poznaniu z wydawcami i dostawcami literatury polskiej i zagranicznej. Autorki referatu, Krystyna Nyga i Alicja Strzelecka, oceniły ją w zasadzie pozytywnie, a wśród wniosków znalazły się m.in. postulaty skrócenia przez wydawców terminów realizacji zamówień oraz dostarczania bibliotekom wszystkich suplementów polskich czasopism w ramach realizowanej na ich rzecz prenumeraty,
  • wymiany międzybibliotecznej, która z jednej strony stanowi obciążenie finansowe dla bibliotek, a z drugiej źródło wpływu nie zawsze pożądanych zbiorów bibliotecznych. Interesującą zmianę procedur związanych z wymianą publikacji przy zastosowaniu możliwości, jakie dają technologie informatyczne, przedstawiła Ewa Nowak z BG ŚlAM w Katowicach.

Na zakończenie konferencji sformułowano wnioski, z których najważniejsze to:

  • konieczność tworzenia przez biblioteki silnych konsorcjów, które mogą uzyskiwać centralne dofinansowanie i z którymi będą musieli się liczyć wydawcy,
  • podjęcie próby specjalizacji zbiorów oraz ściślejszej współpracy w gromadzeniu wydawnictw ciągłych,
  • promocja szkoleń użytkowników w zakresie korzystania z zasobów elektronicznych gromadzonych przez biblioteki,
  • zwrócenie się przedstawicieli bibliotek medycznych do odpowiednich organów w kraju (Krajowa Rada Biblioteczna, Biblioteka Narodowa, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu lub Ministerstwo Nauki i Informatyzacji) z postulatem ujednolicenia i jednoznacznej interpretacji ustawy o VAT w kontekście działalności prowadzonej przez biblioteki.

XXIII Konferencja Problemowa Bibliotek Medycznych po raz kolejny pokazała, że bibliotekarze medyczni aktywnie i twórczo podchodzą do wykonywanej pracy, analizując zjawiska oraz procesy towarzyszące gromadzeniu, opracowaniu i udostępnianiu zbiorów, a także wykorzystują nowe możliwości i rozwiązania, jakie stwarzają nowoczesne technologie informatyczne. Działania te są odpowiedzią na stale rosnące i zmieniające się potrzeby szeroko rozumianego środowiska medycznego.

Po wyczerpujących, ale owocnych obradach uczestnicy konferencji zwiedzili budynek Biblioteki Głównej AMG oraz odbyli wspólny spacer Traktem Królewskim połączony z wysłuchaniem koncertu carillonowego z wieży Ratusza Głównego Miasta. Po przeprawie promowej na Wyspę Królewską Ołowiankę nasi goście spotkali się na kolacji w Sali Dolomitowej Centralnego Muzeum Morskiego i spędzili wieczór przy wtórze piosenek żeglarskich w wykonaniu Gdańskiej Formacji Szantowej.

W czasie dwudniowego spotkania panowała twórcza i zarazem miła, koleżeńska atmosfera, a jego uczestnicy podkreślali wysoki poziom merytoryczny konferencji oraz bardzo sprawną organizację.

Coroczne konferencje bibliotek medycznych są doskonałą okazją do konfrontacji sposobów realizacji procesów wspomagających działalność naukową, badawczą i dydaktyczną macierzystych uczelni i jednostek, a także do podejmowania wspólnych inicjatyw, czego przykładem są, m.in. wdrożony system elektronicznego dostarczania dokumentów doc@med, czy też prace nad polską wersją kartoteki haseł wzorcowych MeSH. Przynoszą wymierne korzyści i umożliwiają wzajemne poznanie i zawiązanie więzi koleżeńskich, co bardzo ułatwia codzienną współpracę.

Za rok pracownicy bibliotek medycznych spotkają się na kolejnej, już XXIV konferencji problemowej w Białymstoku.

 Początek strony



XXIII Konferencja problemowa bibliotek medycznych. Gdańsk, 21-22 czerwca 2004 r. / Anna Grygorowicz, Elżbieta Kraszewska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 2/2005 (63) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/63/grygorowicz_kraszewska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187