EBIB 
Nr 5/2004 (56), Public relations w bibliotekach. Prezentacje
  Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Zofia Kilarska
Akademia Świętokrzyska
Biblioteka Główna

Studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa a własna biblioteka uczelniana


Akademia Świętokrzyska w Kielcach (AŚ) zatrudnia 1032 nauczycieli akademickich, w tym 260 profesorów i doktorów habilitowanych. Na studiach dziennych, zaocznych, wieczorowych i podyplomowych kształci się blisko 30 tysięcy studentów. Uczelnia prowadzi 21 kierunków, z czego 14 kierunków i specjalność filologia rosyjska na kierunku filologia słowiańska mają uprawnienia magisterskie.

W Instytucie Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa obecnie zatrudnionych jest 11 profesorów, 11 adiunktów, czterech asystentów, dwóch starszych wykładowców. Studenci kształcą się w systemie dziennym i zaocznym. Wiedzę uzupełniającą zdobywają tu również absolwenci studiów zawodowych (licencjackich), a na studiach podyplomowych absolwenci kierunków niebibliotekoznawczych, głównie nauczyciele, którzy podjęli pracę w bibliotece szkolnej lub mają taki zamiar. Łącznie studiuje 880 osób.[1] Zestawienie bibliotekoznawstwa z doborem trzech specjalności - biblioteki szkolne i publiczne, dziennikarstwo z prasoznawstwem oraz zarządzanie informacją - jest jednostkowe w skali kraju. Zajęcia specjalizacyjne rozpoczynają się od III roku studiów.

Instytut Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa zlokalizowany jest w budynku sąsiadującym z Biblioteką Główną - m.in.: wypożyczalnią, czytelniami Oddziału Informacji Naukowej.[2] Studenci i pracownicy mogą korzystać z wewnętrznego łącznika ułatwiającego przemieszczanie. Do dyspozycji użytkowników Biblioteki jest siedem terminali komputerowych zlokalizowanych przy wypożyczalni, z dostępem do katalogu on-line systemu Aleph, a dyżurujący przy terminalach bibliotekarz służy pomocą. Stanowiska komputerowe z katalogiem zbiorów własnych - dla czytelników - znajdują się także przy Czytelni Głównej - dwa, w Oddziale Informacji Naukowej - jeden. Ogólnie w Bibliotece Głównej i bibliotekach wydziałowych oraz instytutowych są 22 terminale z dostępem tylko do systemu Aleph oraz 24 komputery do samodzielnych poszukiwań internetowych (a tym samym również do pracy z katalogiem). Łącznie dla studentów i pracowników udostępniono 46 stanowisk (kolejne w trakcie przygotowywania).

Chcąc określić sposób korzystania i wykorzystania zbiorów własnej biblioteki uczelnianej, przeprowadzono anonimową ankietę wśród studentów Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa II i III roku studiów dziennych i zaocznych. Przebadano 190 osób. Ankieta zawierała 18 pytań z możliwością wyboru odpowiedzi bądź sformułowania własnego sądu, zdania. Pytania w ankiecie zarówno dla studentów studiów dziennych, jak i zaocznych były takie same, albowiem zamierzeniem było wykazanie ewentualnych różnic procentowych w odpowiedziach. Wybrany kierunek do badań nie był przypadkowy. Starano się ustalić, czy studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa, a więc przyszli bibliotekarze, znają i wykorzystują zasoby biblioteki, w tym bazy elektroniczne, czy korzystają z katalogów kartkowych, które od 2000 roku są zamknięte i nieuzupełniane, a także, jak oceniają funkcjonowanie biblioteki, jakie mają dla niej propozycje oraz które biblioteki w mieście są odwiedzane przez studentów. Z zainteresowaniem oczekiwano własnych sądów i przemyśleń przyszłych adeptów zawodu, który wykonuje także autorka artykułu.

W pierwszym i podstawowym pytaniu ankietowani proszeni byli o zaznaczenie odpowiedzi, czy korzystają lub nie korzystają ze zbiorów biblioteki. Na 190 ankietowanych, 115 potwierdziło ten fakt (60,5%), 75 osób udzieliło odpowiedzi negatywnej, stanowi to 39,5% badanych. Osoby, które nie korzystają z zasobów własnej biblioteki, deklarowały, że korzystają z innej (innych) bibliotek, łącznie taką odpowiedź podało 65 osób (87%). Najliczniejszą grupę stanowili studenci II roku studiów zaocznych (28 osób - 37%). Faktu tego raczej nie można tłumaczyć pracą ankietowanych w bibliotece i korzystaniu z księgozbioru bibliotek, w których pracują. Jak wynika z dalszej części ankiety tylko 15 osób (17%) spośród grupy niekorzystających z biblioteki uczelnianej, pracuje w bibliotekach w miejscu zamieszkania.

Studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa, podobnie jak wszyscy studenci AŚ, mogą korzystać ze zbiorów innych bibliotek na terenie miasta. Jak wygląda to w przypadku ankietowanych studentów przedstawia tabela 1.

Nazwa biblioteki II rok - dzienni II rok - zaoczni III rok - dzienni III rok - zaoczni
Biblioteka Politechniki Świętokrzyskiej 8% - 2% 12,5%
Wojewódzka Biblioteka Publiczna 58% 54% 70% 50%
Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna 30% 44% 28% 25%
Biblioteka Seminarium Duchownego 4% 2% - 12,5%

Tab. 1. Studenci II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa korzystający ze zbiorów bibliotek kieleckich.

Z ankiety wynika, że studenci studiów dziennych częściej korzystają z zasobów innych bibliotek kieleckich. Zapewne jest to podyktowane formą studiów, a tym samym ich codzienną obecnością w Kielcach. Wielu z nich jednocześnie korzysta z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, jak i z Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej. I tak na przykład na II roku studiów dziennych stanowi to 24% a na III roku studiów dziennych - 40%. Mniejszym zainteresowaniem cieszy się Biblioteka Główna Politechniki Świętokrzyskiej (PŚ) i Biblioteka Seminarium Duchownego. Powodem jest zapewne profil gromadzonych zbiorów, który w małym stopniu odpowiada kształceniu przyszłych bibliotekarzy, niezależnie od wybranej specjalizacji. Biblioteka PŚ jest przecież jedną z najnowocześniejszych bibliotek, nie tylko w skali regionu, z wolnym dostępem do półek - ulubioną formą korzystania, którą preferują ankietowani w odpowiedziach.

W swojej bibliotece uczelnianej studenci korzystają zarówno z Wypożyczalni, Czytelni Głównej, czytelni Oddziału Informacji Naukowej,[3] czytelni instytutowych i wydziałowych. Procentowo obrazuje to tabela 2.

Nazwa jednostki biblioteki II rok - dzienni II rok - zaoczni III rok - dzienni III rok - zaoczni
Wypożyczalnia 37,9% 50% 31,5% 32,1%
Czytelnia Główna 22,7% 28,5% 43,1% 39,2%
Oddział Informacji Naukowej 36,3% 9,7% 22,1% 14,2%
Czytelnie instytutowe i wydziałowe 3,1% 6,4% 3,3% 10,7%
Wypożyczalnia Międzybiblioteczna - 5,4% - 3,8%

Tab. 2. Studenci II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa korzystający z Wypożyczalni i czytelń

Ankieta wykazuje, że studenci II roku studiów zaocznych w 50% korzystają z usług Wypożyczalni. Na III roku studiów dziennych (86 osób studiujących) z kolei mniej niż połowa korzysta z usług Wypożyczalni (31,5%) lub Czytelni Głównej (43,1%). W ogóle albo bardzo niewielkie jest zainteresowanie Wypożyczalnią Międzybiblioteczną, zarówno przez studentów studiów dziennych, jak i zaocznych.

Statystycznie lepiej wygląda sytuacja z wykorzystaniem sieci Internet. Na 190 przebadanych tylko 11% nie korzysta z sieci, a 28% sporadycznie. Pozostałe osoby deklarowały regularny kontakt, przy czym przez wszystkich, jako miejsce korzystania wymieniany był dom (24,7%), praca (13,5%), kawiarenka (26,4%) i inne - np. znajomi (18,8%). Z sieci Internet w bibliotece korzysta 19,4% badanych.

Korzystanie z Internetu, niezależnie od miejsca, nie wszystkich studentów zachęca do oglądania strony domowej biblioteki, a tym samym przeglądania jej zawartości. Pozytywnie odpowiedziało 79,6% ankietowanych, negatywnie 0,4%, z tym że w grupie, która potwierdziła fakt przeglądania strony WWW - 45,9% przegląda ją regularnie, a 33,7% czasami.

Pytanie dotyczące sięgania do strony internetowej biblioteki przez studentów nie było bezzasadne. Zawiera ona, podobnie jak inne strony domowe bibliotek, informacje dotyczące posiadanych baz elektronicznych oraz sposób i miejsce korzystania z nich. Niestety, 65,1% studentów odpowiedziało, że nie zna baz elektronicznych zakupionych przez bibliotekę, natomiast 34,9% odpowiedziała, że orientuje się, zna tego rodzaju zbiory, a więc również korzysta, np. z pełnotekstowych baz on-line czyli serwisów zakupionych przez Bibliotekę Główną AŚ. Jak wygląda ilościowo wykorzystanie baz elektronicznych, przedstawia tabela 3.

Nazwa bazy Wykorzystanie
Przewodnik Bibliograficzny 32,69%
Bibliografia Zawartości Czasopism 26,92%
Internetowe Archiwum Gazety Wyborczej 14,42%
Bibliografia Wydawnictw Ciągłych 11,53%
Polska Bibliografia Literacka 5,76%
LEX Omega 2,85%
EBSCO/EIFL Direct 0,96%
ScienceDirect 0,96%
PROLA 0,96%
Polska Bibliografia Lekarska 0,96%
Prawo Oświatowe 0,48%
Informator Nauki Polskiej 0,48%
Przegląd Bibliograficzny Piśmiennictwa Ekonomicznego -

Tab. 3. Studenci II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa korzystający z baz elektronicznych zakupionych przez Bibliotekę Główną AŚ.

Z badań wynika, że wykorzystywanie baz jest bardzo małe. Wyższy wskaźnik procentowy zauważyć można przy Przewodniku Bibliograficznym i Bibliografii Zawartości Czasopism - bazach w systemie MAK Biblioteki Narodowej, do których mają dostęp studenci także ze strony internetowej Biblioteki Narodowej. Niższy już odsetek wykorzystywania posiada Internetowe Archiwum Gazety Wyborczej, który stanowi ponad 14%. Minimalne jest wykorzystanie pełnotekstowych czasopism elektronicznych (angielskojęzycznych): EBSCO/EIFL Direct (EBSCOhost Web i EBSCOmed), baz z zakresu nauk humanistycznych, społecznych, ekonomii i biznesu, techniki, biologii, medycyny i ochrony zdrowia. Zawierają one łącznie 4500 czasopism naukowych oraz 1300 informatorów i innych publikacji, jak i indeksy do ponad 7000 czasopism czy ScienceDirect - bazy zawierającej w chwili badania około 800 czasopism naukowych wydawnictwa Elsevier, Academic Press i HHS. Logowanie do tych baz odbywa się automatycznie ze stanowisk komputerowych całej sieci AŚ. Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego studenci nie korzystają z baz. Jak podano wcześniej, ponad 65% studentów nie zna ich, ponad połowa ankietowanych odpowiedziała, że albo nie przegląda strony domowej, albo robi to sporadycznie - stąd niewiedza. Biblioteka wychodząc z informacją do użytkowników, wiosną 2003 roku zorganizowała szkolenie, przeprowadzone przez przedstawicieli EBSCO, połączone z prezentacją baz, na którą byli zaproszeni również studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa. Można zastanawiać się, czy brak potrzeb, znajomości języka angielskiego, a także języka informacyjno-wyszukiwawczego jest powodem słabego wykorzystania baz EBSCO, czy brak nawyków do samodzielnych poszukiwań literatury? Warto byłoby poznać powód dokładnie, aby sytuacja uległa zmianie, jest to bowiem także zadanie dla biblioteki.

Na podstawie badań postanowiono otrzymać odpowiedź, jak procentowo wygląda wykorzystanie tradycyjnych czasopism bibliotekarskich, które tytuły cieszą się największą popularnością wśród studentów.

Forma korzystania II rok - dzienni II rok - zaoczni III rok - dzienni III rok - zaoczni
Korzystający regularnie 10,52% 11,84% 40,05% 31,57%
Korzystający sporadycznie 39,02% 26,82% 17,07% 17,07%
Nie korzystający 53,33% 24,44% 15,55% 6,66%

Tab. 4. Studenci II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa korzystający z tradycyjnych czasopism fachowych.

Z zestawienia wynika, że studenci II roku w niewielkim stopniu regularnie korzystają z czasopism bibliotekarskich. Procentowo lepiej kształtuje się to u studentów III roku. Jak wygląda poczytność poszczególnych tytułów wymienionych w ankiecie, obrazuje tabela 5.

Tytuł czasopisma Wykorzystanie
Bibliotekarz 44,88%
Przegląd Biblioteczny 16,47%
Poradnik Bibliotekarza 14,20%
Biblioteka w Szkole 11,36%
Notes Wydawniczy 5,68%
Roczniki Biblioteki Narodowej 2,84%
Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 2,27%
Folia Bibliologica -
Inne 2,27%

Tab. 5. Lista wybranych tytułów czasopism i procentowe wykorzystanie przez studentów II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa.

Zdecydowaną popularnością wśród studentów cieszy się miesięcznik wydawany przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Bibliotekarz. Drugie miejsce na liście zajmuje Przegląd Biblioteczny i Poradnik Bibliotekarza. Nikt z ankietowanych natomiast nie podał, że korzysta z Folia Bibliologica. Można uznać, że małym zainteresowaniem cieszą się tytuły o charakterze typowo naukowym.

Zarówno studenci studiów dziennych, jak i zaocznych, korzystają z pomocy fachowej dyżurującego przy terminalach komputerowych bibliotekarza. Częściej o poradę proszą studenci studiów zaocznych. Spośród ankietowanych studentów z pomocy nie korzysta 65,4% , czasami - 25,3%, systematycznie - 9,3%.

Nadal katalogi kartkowe stanowią źródło informacji i poszukiwań literatury pomimo iż w 2000 roku zostały zamknięte, a w bazie komputerowej użytkownicy znajdują ok.70% opracowanych zbiorów. Zbiory nabyte po 1991 roku są opracowywane na bieżąco, pozostałe w sposób retrospektywny. Z katalogu głównego alfabetycznego korzysta 63,8% ankietowanych, z katalogu rzeczowego (UKD) 58,2%.

Czy studenci są zadowoleni z usług biblioteki? Więcej niż połowa badanych, bo 52%, odpowiedziała twierdząco, 41,5% nie miała zdania, zaś 6,5% oceniła negatywnie usługi i funkcjonowanie biblioteki. Trudno stwierdzić, dlaczego tak liczny procent badanych nie potrafił jednoznacznie ocenić macierzystej biblioteki, zważając na fakt, iż są to studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa, którzy nabyli już podstawy wiedzy bibliotekarskiej. Wśród tej grupy byli zarówno studenci studiów dziennych (16,9%) jak i zaocznych (24,6%), osoby pracujące i niepracujące.

Jakie propozycje mieli ankietowani studenci, które miałyby na celu poprawę wizerunku i usługi biblioteki, przedstawia tabela 6.

Propozycja Ilość procentowa
Zwiększenie zakupu liczby podręczników akademickich 29,37%
Zwiększenie liczby komputerów z dostępem do sieci Internet 23,43%
Wolny dostęp do półek 18,12%
Skrócenie czasu oczekiwania na realizację zamówień 16,87%
Zwiększenie liczby komputerów z dostępem do systemu Aleph 10,62%
Inne 1,56%

Tab. 6. Propozycje studentów II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa dla Biblioteki Głównej AŚ.

Ankietowani życzyliby sobie zwiększenia liczby podręczników akademickich, łatwiejszego dostępu do sieci Internet, a także m.in. wolnego dostępu do półek. Z tzw. propozycji "Inne" sugerowano wydłużenie czasu pracy biblioteki oraz pracę w niedzielę, zmniejszenie formalności przy zapisie, obniżenie ceny za nabycie karty magnetycznej (obecnie - 15 zł, prolongata - 5 zł), zniesienie karnych opłat za "przetrzymanie" książek (obecnie - 0,10 zł za dobę) oraz cyt.: większy kontakt z bibliotekarzem, a nie za pośrednictwem komputera.

Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że studenci II i III roku Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach nie wykorzystują w pełni możliwości, które stwarza biblioteka uczelniana. Tylko ok. 60% badanych korzysta z jej zbiorów. Ponad 65% badanych nie zna baz elektronicznych zakupionych przez bibliotekę, nie korzysta z nich, ograniczając się w dużej mierze do znanych baz w sytemie MAK Biblioteki Narodowej czyli Przewodnika Bibliograficznego i Bibliografii Zawartości Czasopism, do których dostęp istnieje także ze strony internetowej Biblioteki Narodowej. Najpoczytniejszym tytułem czasopisma fachowego z listy zaprezentowanej w ankiecie jest Bibliotekarz, zainteresowania nie wzbudza Folia Bibliologica.

Studenci dobrze radzą sobie z poszukiwaniem literatury w katalogu komputerowym, bowiem tylko ok. 9% stale korzysta z pomocy dyżurującego bibliotekarza. Nadal wykorzystywane są katalogi kartkowe, stając się źródłem informacji dla ponad 60% badanych pomimo, że od 2000 roku są zamknięte, a ok. 70% zbiorów jest opracowanych i znajduje się w OPAC-u.

Z propozycji wysuniętych przez studentów, jako oferta dla biblioteki, największy procent stanowi zwiększenie liczby egzemplarzy podręczników akademickich i ilości komputerów z dostępem do sieci Internet oraz wolny dostęp do półek. Ten ostatni postulat ze względu na trudności lokalowe będzie raczej trudny do zrealizowania, wzorcową w tym względzie jest Biblioteka Politechniki Świętokrzyskiej. Studenci korzystają ze zbiorów oraz usług największych bibliotek w Kielcach - Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej.

Powyższe wyniki ankietowe powinny posłużyć do rozważań nad tym, co zrobić, aby zachęcić studentów do pełnego wykorzystywania zasobów biblioteki. Jest to zadanie dla obydwu instytucji - Biblioteki oraz Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa. Jednocześnie warto byłoby podobne badania przeprowadzić wśród studentów innych wydziałów i instytutów, aby zastosować analizę porównawczą i wyciągnąć wnioski, ku dobru wspólnemu.

 

Przypisy

[1] Informacje uzyskane w Dziale Nauczania oraz na stronie http://www.pu.kielce.pl.

[2] W Oddziale Informacji Naukowej zlokalizowane są dwie czytelnie - zbiorów tradycyjnych i multimedialna (z sześcioma stanowiskami do samodzielnych poszukiwań internetowych - z możliwością zapisania rezultatów na dyskietce oraz korzystania z edytora tekstu).

[3] Czytelnia Oddziału Informacji Naukowej pełni jednocześnie funkcję czytelni instytutowej Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa ( wydzielony księgozbiór zgodny z profilem kształcenia liczy ok. 3000 woluminów).

 Początek strony



Studenci Instytutu Bibliotekoznawstwa i Dziennikarstwa a własna biblioteka uczelniana / Zofia Kilarska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 5/2004 (56) maj. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/56/kilarska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187