EBIB 
Nr 3/2003 (43), Dzieci, książka, biblioteka. Sprawozdania
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Irena Augustynowska
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu

Miejska Biblioteka Publiczna w Dreźnie

Sprawozdanie z podróży


Utrzymanie bibliotek publicznych w Niemczech należy do nieobowiązkowych zadań własnych gmin w przeciwieństwie do utrzymania straży pożarnej czy policji. Być albo nie być bibliotek zależy, podobnie jak w Polsce, od zasobności gminy, potrzeb lokalnej społeczności czy kreatywności bibliotekarskiego lobby i kierownictwa funkcjonujących bibliotek. Drezno, stolica Saksonii, posiada wyjątkowo dużo instytucji i obiektów kulturalnych (pałace, muzea, teatry, opera) oraz oświatowych, wymagających od gminy milionowych nakładów na ich bieżące utrzymanie. Mimo to drezdeńskie biblioteki publiczne funkcjonują na bardzo wysokim poziomie i zaliczane są do jednych z najlepszych w sieci niemieckich bibliotek publicznych.

Miejska Biblioteka Publiczna w Dreźnie reprezentowana jest przez:

  • bibliotekę główną i muzyczną;
  • 20 filii ogólnych;
  • trzy biblioteki publiczno-szkolne;
  • dwa bibliobusy;
  • medien@age - nową bibliotekę młodzieżową.

Placówki te obsługują 550-tysięczne miasto Drezno. Posiadają około 750.000 zbiorów. Składa się na nie: 573.000 wol. książek, w tym ponad 150.000 wol. (27%) stanowi beletrystyka, 115.000 wol. (20%) książki dla dzieci, ok. 300.000 wol. (52%) książki popularnonaukowe. W skład pozostałych zbiorów wchodzą: kasety MC i VHS, płyty CD i CD-ROM, DVD oraz płyty analogowe, dyskietki, mapy, nuty, gry planszowe, kartony (medienkombination) itp. Miejska Biblioteka Publiczna w Dreźnie prenumeruje 2210 czasopism.

Wszystkie placówki włączone są do jednej sieci komputerowej, pracującej w systemie SuuRise wersji Sisis. System obsługuje moduł OPAC, który umożliwia szybkie i wielostronne przeszukiwanie katalogów biblioteki. Prosty w obsłudze, akceptuje naturalny język zapytań i pozwala modyfikować oraz zapamiętywać rezultaty i strategie poszukiwań. Biblioteka funkcjonuje w światowym systemie informacyjnym. Obowiązuje w niej centralny, elektroniczny katalog zbiorów, centralny rejestr czytelników, udostępnień, rezerwacji, zamówień i zwrotów.

Biblioteki publiczne w Dreźnie rejestrują rocznie ponad 4 mln wypożyczeń, 1735.000 odwiedzin oraz 77514 aktywnych czytelników. Organizują około 1.350 imprez typu: spotkania, wystawy, zabawy oraz ponad 450 wycieczek, lekcji bibliotecznych i praktyk. Bibliotekarze uczestniczą w krajowych i zagranicznych szkoleniach, konferencjach, wymianie doświadczeń, wycieczkach i spotkaniach. Publikują też artykuły, materiały instruktażowe i promocyjne. Zarówno dyrekcja, jak i bibliotekarze są otwarci na innowacje i wszelkie propozycje, umożliwiające wzbogacenie i tak już doskonałego warsztatu pracy.

Haupt- und Musikbibliothek (Biblioteka Główna i Muzyczna) to pierwsza, najstarsza, największa i najczęściej odwiedzana biblioteka w Dreźnie. Powstała w 1875 roku biblioteka ludowa, po przetrwaniu wszystkich wstrząsów dziejowych, po zmianach organizacyjnych i formalnych, przeprowadzkach i reorganizacjach, znalazła swoje miejsce przy dyrekcji w drezdeńskim World Trade Center i pełni funkcję głównej biblioteki publicznej Drezna. Biblioteka Główna i Muzyczna posiada ponad 250.000 zbiorów i składa się z 12 oddziałów. Cała działalność udostępniania prowadzona jest na jednym poziomie o powierzchni ok. 2.000 m2. Na tej otwartej przestrzeni znajdują się w kolejności od wejścia przez bramkę magnetyczną:

  1. Stanowiska realizujące zwroty i wypożyczenia.
  2. Dział dziecięcy z:
    • księgozbiorem dla dzieci młodszych,
    • pokojem zabaw,
    • księgozbiorem dla dzieci starszych,
    • wspólnym dla obu grup wiekowych działem medialnym i gier planszowych,
    • kompletem do udostępniania zbiorowego,
    • informacją.
  3. Regionalia, informacja i stanowisko zapisu.
  4. Czytelnia internetowa, informacja.
  5. Księgozbiór popularno-naukowy, informacja.
  6. Wypożyczalnia czasopism.
  7. Literatura piękna, informacja.
  8. Czytelnia, informacja.
  9. Biblioteka turystyczna, informacja.
  10. Księgozbiór młodzieżowy i galeria obrazów.
  11. Biblioteka muzyczna, informacja.
  12. Wypożyczalnia specjalna (Soziale Bibliotheksarbeit).

Niezależnie od tego, z której agendy czytelnik chcąc skorzystać, musi posiadać kartę biblioteczną i aktualną opłatę roczną. Dla dorosłych wynosi ona 10 €, dla czytelnika zbiorowego i zapisującego się w dni drzwi otwartych stosuje się 50% zniżki. Czytelnicy do 13. roku życia nie wnoszą opłat rocznych.

Dział dziecięcy

Najbardziej wyróżniającym się działem, głównie z powodu kolorów, jest dział dziecięcy. Książki dla dzieci młodszych (6-9 lat) oznaczone są kolorem żółtym, a niskie regały na kółkach znajdują się pod żółtymi markizami. Książki dla dzieci starszych (10-13 lat), oznaczone kolorem niebieskim, ustawione są na wyższych regałach również na kółkach, pod czerwonymi markizami. Pomiędzy tymi księgozbiorami stoją poziome regały z kasetami, płytami CD i DVD, zbiorem gier planszowych, przeznaczonych do wypożyczeń oraz niedostępny dla czytelnika indywidualnego księgozbiór do wypożyczeń zbiorowych (np. 30 egzemplarzy jednego tytułu lektury, które wypożycza nauczyciel dla całej klasy).

Odwiedzający tę część biblioteki, niezależnie od wieku, mogą samodzielnie skorzystać z elektronicznych katalogów (OPAC) i/lub pomocy dyżurującego bibliotekarza. Bibliotekarz udziela wszelkich informacji oraz pomaga znaleźć książkę na półce. Ze zbiorów czytelnicy mogą korzystać na miejscu (są ławeczki i krzesełka) lub wypożyczyć książki do domu. Zgodnie z niemieckimi zasadami opracowania zbiorów dla dzieci klasyfikacja (słowna) znajduje się na etykiecie właściwego dla danej grupy wiekowej koloru (żółty dla dzieci młodszych, niebieski dla dzieci starszych), przyklejonej w dolnej części grzbietu książki. Na zbiorach i regałach stosuje się wyłącznie opisy słowne.

Regały na kółkach pozwalają manipulować ich ustawieniem w taki sposób, by wygospodarować miejsce umożliwiające wystawienie przedstawienia, zorganizowania spotkania autorskiego, zabawy i tym podobnych form pracy z dziećmi. Biblioteka prowadzi bardzo bogatą działalność kulturalno-edukacyjną dla dzieci w wieku od 6 do 13 lat. Nawet stosunkowo głośne zachowanie dzieci nie przeszkadza w korzystaniu z pozostałych zbiorów. Dla całkiem małych dzieci wydzielona jest oszklona przestrzeń (ok. 50 m2) z zabawkami i bajkowym wystrojem, gdzie rodzice korzystający z biblioteki mogą zostawić swoje pociechy.

Bardzo interesująca dla dzieci w każdym wieku jest oczywiście możliwość dostępu do Internetu. Korzystanie ze stanowisk internetowych jest bezpłatnie. Miejsce przy komputerze zajmować można 30 minut, ale jeśli nikt nie czeka w kolejce, może to trwać o wiele dłużej. Komputer uruchamia się aktualną kartą czytelniczą; za wydruki płaci się dyżurującemu bibliotekarzowi. Bibliotekarz pomaga również użytkownikom znaleźć potrzebne informacje, udostępnia adresy internetowe i udziela wszelkich wskazówek technicznych. Początkujący użytkownicy chętnie korzystają z pomocy bibliotekarza, ponieważ uzyskanie informacji jest wtedy sprawne i szybkie, a przy okazji czytelnik uzyskuje bezpłatny instruktaż obsługi programów, stron czy kont. Wprawni użytkownicy obsługują się samodzielnie i intensywnie wykorzystują możliwość bezpłatnego korzystania z poczty elektronicznej i Internetu. Ta część biblioteki cieszy się ogromnym powodzeniem, a miejsca przy komputerach są zajęte w 100% przez cały czas udostępniania (w godz. 1000-1900, w soboty do godz. 1400).

Stanowiska internetowe znajdują się pomiędzy regałami z księgozbiorem dla dorosłych. Z księgozbioru tego można korzystać na miejscu lub pożyczać do domu. Książki ustawione są zgodnie z Klassifikation für Allgemeine Bibliotheken (KAB). Klasyfikacja zaznaczona jest na etykiecie przylepionej na grzbiecie książki. Nad regałami umieszczone są tabliczki z informacjami, z jakiej dziedziny książki znajdują się w tej części biblioteki. Księgozbiór nie jest ustawiony dokładnie według kolejności działów zawartych w KAB; uwzględnia się możliwości lokalowe i kieruje wygodą czytelnika. Literatura piękna ustawiona jest według następującego podziału: dzieła zebrane jednego autora, poezja, dramat oraz powieści. Na etykiecie przyklejonej na grzbiecie książki może być napisane, jakiego rodzaju jest to powieść, np. historyczna, kobieca, rodzinna, przygodowa, biograficzna itp. Ze względu na bardzo duże zainteresowanie wydzielona została powieść biograficzna ("życie i twórczość" klasyfikuje się dziedzinowo i książki tego typu stoją przy odpowiednim dziale), Na oddzielnych stojakach udostępnia się też niewielki zbiór literatury popularnej (kieszonkowe wydania romansów, kryminałów, fantasy, science fiction i thrillery) oraz zbiór beletrystyki w językach obcych, głównie angielskim.

Bibliotekarze obsługujący w tej części pomieszczenia stanowiska informacyjne pomagają czytelnikom odszukać książki na półkach. Jeśli książka jest wypożyczona lub znajduje się w filii, dokonują rezerwacji, jeśli jest w magazynie, "ściągają" ją do stanowiska wypożyczeń, jeżeli czytelnik musi skorzystać z wypożyczeń międzybibliotecznych, wtedy bibliotekarz przyjmuje zamówienie. Usługi tego typu może uzyskać wyłącznie posiadacz aktualnej karty Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dreźnie, za pobraniem opłaty w wysokości 1 €.

Czytelnia i informacja

W jedynym z zamkniętych pomieszczeń znajduje się czytelnia. W czytelni skorzystać można z księgozbioru prezencyjnego, gazet i czasopism bieżących. Księgozbiór liczy około 5.000 egzemplarzy. Oddzielny zbiór stanowią dokumenty życia społecznego, kartoteka zagadnieniowa oraz segregatory z wymiennymi kartkami. Segregatory zawierają informacje dotyczące, np.: prawa, ekonomii, pisarzy dla dzieci i młodzieży, ilustratorów i innych informacji encyklopedycznych. Kartoteka zagadnieniowa umieszczona jest w szufladach z wiszącymi teczkami. Teczki podzielone są tematycznie i wiszą ułożone alfabetycznie. Zawierają one, np.: materiały dotyczące Drezna, znanych osób, zagadnień aktualnie interesujących czytelników, np. BSE, klonowania, AIDS, tradycji itp. Z kartoteki korzystają głównie uczniowie szkół średnich, studenci szkół wyższych oraz bibliotekarze. Przy wolnym dostępie do półek korzystać można z całego zbioru. Na miejscu czyta się gazety i czasopisma. Korzystać można również z czasopism i książek przechowywanych w magazynie. W magazynach czytelni przechowuje się tylko niektóre tytuły, maksymalnie pięć lat. Gazety przechowuje się nie dłużej niż dwa miesiące i nie wypożycza się ich do domu. W czytelni istnieje możliwość samodzielnego pozyskania informacji dzięki najnowocześniejszym nośnikom elektronicznym. Można też uzyskać informację w tradycyjny sposób, korzystając z pomocy bibliotekarza. Bibliotekarz obsługujący stanowisko informacji przyjmuje również w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych rezerwacje i zamówienia na książki.

Dzięki regałom na kółkach, w czytelni można sprawnie organizować spotkania i realizować inne formy pracy z czytelnikiem dorosłym. Popularne są: monodramy, czytanie przez autora fragmentów własnej twórczości, czytanie przez aktora bajek dla dorosłych, historyjek erotycznych, dyskusje o ludziach i ich domach, mowy ciała, kwiatów itp. W czytelni można wykonać ksero (różnego formatu, czarno-białe lub kolorowe).

Biblioteka turystyczna

Bardzo interesujący jest księgozbiór turystyczny, który znajduje się w części biblioteki zaprojektowanej i udostępnianej zgodnie z sugestiami głównego sponsora biblioteki - Fundacji Bertelsmanna. Całość przypomina statek, zaś dekorację stanowi autentyczny kadłub statku wodnego, kosz statku powietrznego (balonu), a fotele pochodzą z samolotu i autokaru. Na wielkim ekranie wyświetlany jest film krajoznawczy. W specjalnym kąciku, na sprzęcie audio-wideo można posłuchać muzyki, obejrzeć film lub skorzystać z komputera czy kserografu.

Księgozbiór i inne media ustawione są według działów ustalonych specjalnie dla tego zbioru, np.: przewodniki turystyczne, przewodniki do wędrówek pieszych, przewodniki dla zmotoryzowanych, dla rowerzystów i żeglarzy, rozmówki i przewodniki językowe, plany, mapy oraz księgozbiór geograficzny, z opisami podróży czy filmy podróżnicze. System klasyfikacji to wymóg sponsora, Fundacji Bertelsmanna, która lansuje konieczność ujednolicenia sposobu prezentacji zbiorów przez biblioteki i księgarnie, używając do tego celu języka naturalnego użytkowników.

Zbiór, zakupiony przez Fundację Bertelsmanna, obejmuje około 20.000 mediów: 15.000 wol. książek, 4.500 map, 700 filmów na kasetach VHS i płytach DVD, 50 CD-ROM-ów i 12 tytułów czasopism. Zbiory turystyczne cieszą się wśród czytelników we wszystkich grupach wiekowych bardzo dużą popularnością, szczególnie w sezonach turystycznych.

Biblioteka Turystyczna

Biblioteka muzyczna, informacja

Stosunkowo niewielki zbiór książek dla młodzieży i galeria obrazów łączy bibliotekę główną z biblioteką muzyczną. W zbiorach muzycznych udostępnia się książki, nuty, kasety, płyty oraz filmy muzyczne na VHS i DVD. W tej części znajduje się również sprzęt do odsłuchu i różnego rodzaju odtwarzacze. Na miejscu czytelnicy korzystają z bezgłośnych instrumentów (np. fortepian, pianino, skrzypce). Biblioteka muzyczna prowadzi szeroką działalność upowszechniającą kulturę. Wiele imprez muzycznych, koncertów, spotkań i odczytów ściąga do biblioteki rzesze czytelników w każdym wieku.

Wypożyczalnia specjalna

Od 1974 roku funkcjonuje w bibliotece dział specjalny, który zajmuje się szeroko zakrojoną działalnością socjalną. Skierowana jest ona przede wszystkim do ludzi w bardzo podeszłym wieku, niepełnosprawnych i upośledzonych. Praca działu polega głównie na wymianie książek w domu czytelnika.

Wnioski

Usytuowanie tak olbrzymich zbiorów w jednej otwartej przestrzeni i rozstawienie w różnych miejscach (co parę metrów) komputerów do samodzielnego poszukiwania informacji bibliotecznej było dla mnie niezwykle interesującym novum. A oprócz tego stanowiska informacyjne przy konkretnych księgozbiorach tradycyjnie obsługiwane przez bibliotekarzy. Informację udzielają tu głównie lektorzy (lektor to odpowiednik naszego instruktora-metodyka) i inni wysoko wykształceni pracownicy merytoryczni w oparciu o najnowsze technologie komputerowe. Wykorzystanie zespołu bibliotekarzy o najwyższych kwalifikacjach zawodowych do obsługi stanowisk informacyjnych świadczy o niezwykle poważnym traktowaniu czytelnika. Pracownikom natomiast, decydującym o polityce gromadzenia zbiorów i strategii pracy biblioteki, bezpośredni kontakt z czytelnikiem daje możliwość poznania jego aktualnych potrzeb i oczekiwań.

Bibliobusy

Niecodziennym doświadczeniem była też dla mnie praca przy obsłudze dwóch bibliobusów (Fahrbibliotek). Od roku 1929 biblioteki takie były obsługiwane przez zwykłe ciężarówki. Dziś są to ciężarówki z przyczepą kontenerową, wykonaną na zamówienie, o powierzchni około 30 m2, wyposażone we wszystkie media i urządzenia, jakie posiada biblioteka stacjonarna. Wewnątrz bibliobusu, wzdłuż ścian ustawione są regały, na których - zgodnie z klasyfikacją i podziałem przewidzianym dla małych bibliotek ogólnych - ustawiony jest około 5-tysięczny zbiór. Jest kącik dla dzieci, kilka miejsc do siedzenia, można też skorzystać z centralnego katalogu czy Internetu. Podobnie jak wszystkie filie, bibliobusy funkcjonują w sieci i mogą wypożyczać i przyjmować zwroty (również przyjmować rezerwacje, zamówienia, kary itd.) z dowolnej biblioteki publicznej Drezna. Bibliobusy mają 29 stałych miejsc postoju na przystankach autobusowych w granicach miasta. Na rozkładzie jazdy autobusu miejskiego jest zapisany czas postoju biblioteki (np. czwartek godz. 1600-1800 biblioteka). Każdy bibliobus obsługuje dwóch pracowników: bibliotekarz i kierowca. Przy jednej z filii bibliobusy mają swoje magazyny, w których przechowuje się ponad 36.000 zbiorów, w tym 10.950 egzemplarzy stanowi beletrystyka, 12.200 egzemplarzy literatura dla dzieci, 6.500 egzemplarzy literatura popularno-naukowa, około 2.000 stanowią płyty muzyczne na CD, 700 CD-ROM-y i 3.300 kasety magnetofonowe. Oprócz magazynów mieszczą się tam również: biuro kierownika, biura dla bibliotekarzy i kierowców, pomieszczenia socjalne i agregaty prądotwórcze do ładowania akumulatorów. Wielokrotne porównania i symulacje wykazały, że biblioteki jeżdżące nie są droższą formą udostępniania niż podobnej wielkości filia biblioteczna. Opłaty za łącza telefoniczne są również porównywalne z opłatami biblioteki stacjonarnej. Bibliobusy mają w Niemczech długą i dobrą tradycję (funkcjonują już ponad 80 lat), cieszą się dużym powodzeniem i w żadnym razie nie grozi im likwidacja. Likwidacji ulegną natomiast w 2003 roku dwie z trzech filii publiczno-szkolnych. Ta - oszczędnościowa dla gmin - forma udostępniania zbiorów, wprowadzona w latach 90. ubiegłego wieku, niestety, nie sprawdziła się i powoli ulega likwidacji.

Bibliobusy

medien@age

W 1999 roku, po prawie 2-letnich przygotowaniach, rozmowach, poszukiwaniach właściwej lokalizacji, dzięki finansowemu wsparciu Fundacji Bertelsmanna rozpoczęła działalność nowa biblioteka dla młodzieży (Jugendbibliothek), nazwana bardzo nowocześnie medien@age. Biblioteka ta powstała na bazie filii dla dzieci i młodzieży.

Medien@age

Wystrój biblioteki - usytuowanej w nowoczesnym budynku na VI i VII piętrze centrum handlowego - wykonany został z, zaadaptowanych na potrzeby biblioteki, metalowych regałów przemysłowych. Komponują się one bardzo dobrze z oszkloną, dwupoziomową przestrzenią, i multimedialnym wyposażeniem. Wyposażenie tej biblioteki wyraźnie odbiega pod względem technicznym i estetycznym od większości bibliotek publicznych.

Zbiory biblioteki gromadzone są zgodnie z oczekiwaniami czytelników w przedziale wiekowym między 14 a 25 rokiem życia. Opracowuje się je według specjalnie dla tej biblioteki stworzonej klasyfikacji. Oprócz kilku tradycyjnych działów, np.: historia, biologia, fizyka czy chemia, utworzono takie, jak: zawód i kariera, cyfrowy świat, seks, zjawiska nadprzyrodzone, VIP (sławni ludzie), rozrywka i sport, podróże i wędrówki, hobby itp.

Literatura piękna ma również własną klasyfikację, np.: powieść awanturnicza i podróżnicza, przygodowa, przejmująca dreszczem i horrory, kryminały i thrillery. Gromadzi i udostępnia się tu z dużym powodzeniem komiksy, które w bibliotekach ogólnych występują w niewielkiej liczbie lub wcale. Komiksy ustawione są na regałach w kartonowych pudłach i opisane są seriami. Biblioteka posiada również bardzo bogaty zbiór kaset i płyt z muzyką klasyczną i współczesną, szczególnie młodzieżową, a także zbiory: czasopism, filmów fabularnych i gier komputerowych. Na zbiór multimedialny składają się przede wszystkim : kasety MCs i VHS oraz płyty muzyczne na CD, CD-ROM i DVD. Biblioteka prowadzi rezerwację i informację przez Internet i za pomocą SMS-ów.

W bibliotece znajduje się kilkanaście stanowisk komputerowych, dzięki którym czytelnicy mają możliwość korzystania z elektronicznej informacji, ale również z programu graficznego, z trzech stanowisk przeznaczonych dla gier komputerowych, z dwóch komputerów z programami wyszukiwawczymi (Tabellenprogram), skanera i komputera z programem do obróbki obrazu (Bildungbearbeitung) oraz dwunastu stanowisk internetowych.

Stanowiska komputerowe

Stanowiska internetowe są własnością Wydziału do Spraw Młodzieży w Urzędzie Miasta i są pod merytorycznym nadzorem pracowników tego Wydziału, który podnajmuje od biblioteki miejsce do prowadzenia własnej działalności społecznej na terenie biblioteki. Młodzież chętnie nawiązuje kontakt z pracownikami obsługi, często nawet nieświadoma, że rozmawia nie z bibliotekarzem, lecz z pracownikiem Urzędu Miasta, przygotowanym do rozwiązywania trudnych problemów życiowych tych młodych ludzi. W bibliotece czują się swobodniej i bardziej anonimowo niż w Urzędzie Miasta, a co najważniejsze mogą tu przyjść oficjalnie dla zabawy czy po informację, a pomoc uzyskują tak jakby przy okazji.

Biblioteka organizuje szereg imprez własnych (lekcje biblioteczne, kursy komputerowe, pokazy mody, fryzur, noc w bibliotece itp.) oraz przygotowanych przy pomocy specjalistów, np. na temat: AIDS, narkotyków, konfliktu pokoleń, sekt, życia i śmierci, dzieci ulicy, uchodźstwa i obcokrajowców oraz wiele innych, często opracowanych na wyraźne zapotrzebowanie użytkowników. Stosunkowo młody, odpowiednio przygotowany zespół bibliotekarzy, nowoczesne wyposażenie biblioteki, różnorodne formy pracy i nadzwyczaj aktywny czytelnik tworzą niepowtarzalną bibliotekę publiczną trzeciej generacji.

Podsumowanie

Miejska Biblioteka Publiczna w Dreźnie może pochwalić się doskonałym warsztatem pracy, modelowym systemem prezentacji i udostępnia zbiorów oraz atmosferą, którą mogłaby jej pozazdrościć niejedna biblioteka. Wszystkie wskaźniki określające zasobność i poziom pracy, mieszczą się w górnych granicach i plasują biblioteki Drezna obok Monachium i Stuttgartu w pierwszej trójce najlepszych bibliotek publicznych Niemiec.

 Początek strony



Miejska Biblioteka Publiczna w Dreźnie : Sprawozdanie z podróży / Irena Augustynowska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 3/2003 (43) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2003. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2003/43/augustynowska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187