Remigiusz Sapa
IBiIN Uniwersytet Jagielloński

Elektroniczne publikacje w bibliotekach i ośrodkach informacji: teoria i praktyka.
Kraków 4-5 czerwca 2001¹

W dniach 4-5 czerwca 2001 r. w Krakowie odbyła się, już siódma z kolei, międzynarodowa konferencja naukowa organizowana przez Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UJ. Tym razem, jej przedmiotem były niezwykle aktualne zagadnienia związane z wykorzystaniem, obsługą i tworzeniem publikacji elektronicznych w bibliotekach i ośrodkach informacji. Temat spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem środowiska. W konferencji wzięło udział 134 uczestników reprezentujących wszystkie ważniejsze polskie ośrodki naukowe i biblioteki, a ilość zgłoszonych wystąpień była rekordowa w całej historii konferencji organizowanych przez IBiIN UJ. W obradach udział wzięli także goście z Wielkiej Brytanii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych.

Po powitaniu gości przez dyrektora IBiIN UJ i jednocześnie organizatora konferencji Marię Kocójową, oficjalnego otwarcia dokonali: Maria Nowakowska, prorektor UJ ds. badań i współpracy międzynarodowej oraz Leslie High, konsul ds. prasy i kultury z Konsulatu Generalnego USA w Krakowie. Podczas sesji plenarnej goście zagraniczni zaprezentowali pięć referatów. Nancy Rajczak (USA) w wystąpieniu zatytułowanym Defining Digital Libraries - the Role of Libraries in Electronic Publishing in the USA [Definiowanie bibliotek cyfrowych - rola bibliotek w publikowaniu elektronicznym w Stanach Zjednoczonych] przedstawiła najnowsze inicjatywy i projekty realizowane w tym względzie w USA oraz rosnącą rolę cyfrowych zasobów informacji. Simon Eliot (Wielka Brytania) w referacie Electronic catalogues, electronic registers, electronic texts - and a gentle warning [Elektroniczne katalogi, rejestry, teksty i mała przestroga] przedstawił pokrótce podstawowe zasoby informacji cyfrowej dostępnej dla naukowców w Wielkiej Brytanii zajmujących się historią książki oraz kilka nowinek pojawiających się w tym obszarze. Odniósł się też do pewnych zjawisk negatywnych, zmuszających użytkowników zasobów elektronicznych do ostrożności - wad katalogów elektronicznych, ograniczeń związanych z obrazami cyfrowymi i różnic w tekstach źródłowych publikowanych online. Podobną tematykę podjął Peter Hoare (Wielka Brytania) w wystąpieniu Electronic Information and the History of Libraries [Informacja elektroniczna a historia bibliotek]. Zaprezentował korzyści płynące z pojawienia się usług i zasobów elektronicznych dla historyka bibliotekarstwa oraz możliwości związane z elektronicznym publikowaniem w tej dziedzinie nauki. Zwrócił jednocześnie uwagę na kilka niepokojących zjawisk związanych przede wszystkim z dostępem do publikacji elektronicznych i ich archiwizacją w dłuższej perspektywie. Z kolei Christa Rosa Huthloff (Niemcy) w referacie Electronic Dissertations in German Libraries [Dysertacje elektroniczne w bibliotekach niemieckich] przedstawiła bardzo ciekawe rozwiązania z zakresu elektronicznego publikowania, archiwizowania i organizowania dostępu do rozpraw doktorskich bronionych na uniwersytetach niemieckich. Sesję plenarną zakończyło wystąpienie Rafaela Balla (Niemcy) Handling and Quality of Electronic Library Services [Obsługa i jakość bibliotecznych usług elektronicznych]. Referent skupił się na zagadnieniach zarządzania usługami bibliotecznymi i ich jakością, wskazując na konieczne zmiany w tym zakresie spowodowane rozwojem publikacji elektronicznych i zasobów dostępnych online.

Po południu, już tradycyjnie dzięki współpracy i wsparciu ze strony Konsulatu Generalnego USA w Krakowie, odbyła się telekonferencja ze specjalistami ze Stanów Zjednoczonych. W dyskusji moderowanej przez konsula ds. prasy kultury Leslie High'a udział wziął Peter Givler, dyrektor Association of American University Presses [Stowarzyszenia Amerykańskich Wydawnictw Akademickich] i Robert Scott, kierownik Electronic Text Service [Obsługi Tekstów Elektronicznych] w Columbia University Libraries oraz ze strony uczestników konferencji: (w kolejności alfabetycznej) Wiesław Babik (UJ), Rafael Ball (Niemcy), Jurand Czermiński (Uniwersytet Gdański), Simon Eliot (Wielka Brytania), Peter Hoare (Wielka Brytania), Christa Rosa Huthloff (Niemcy), Maria Kocójowa (UJ), Wanda Pindlowa (UJ), Nancy Rajczak (USA), Remigiusz Sapa (UJ) i Reinhard Wentz (Niemcy). Poruszono szereg bardzo różnych zagadnień związanych z publikowaniem elektronicznym, w tym kwestie barier stojących na drodze jego rozwoju, problematykę jakości i promocji publikacji elektronicznych, zagadnienie ekologii informacji, sprawy związane z finansowaniem tego typu przedsięwzięć oraz miejscem i rolą wydawcy, biblioteki i użytkownika końcowego w procesie publikowania elektronicznego.

Pierwszy dzień obrad zakończył współsponsorowany przez Swets Blackwell GmbH wieczór towarzyski w Klubie Convivium.

Obrady w drugim dniu konferencji podzielone zostały na cztery panele tematyczne prowadzone przez Marię Kocójową (UJ) i Wandę Pindlową (UJ). Łącznie przedstawionych zostało 25 krótkich referatów, których autorami byli zarówno naukowcy i dydaktycy, jak i bibliotekarze wywodzący się z większości najważniejszych ośrodków w Polsce.

W ramach panelu zatytułowanego "Perspektywy" podjęto zagadnienia walorów estetycznych publikacji elektronicznych (M.Komza, IBiIN, Uniwersytet Wrocławski), zasobów elektronicznych podwyższonego ryzyka (J.Czermiński, Uniwersytet Gdański), publikacji elektronicznych opracowywanych przez biblioteki naukowe i ich analizy formalnej (A.Osiewalska A.Potempa, Biblioteka AE w Krakowie), publikacji elektronicznej jako komunikatu przekazywanego w bibliotece (M.Kisilowska, IINiSB, Uniwersytet Warszawski). Przedstawione zostały również doświadczenia i plany związane z redagowaniem "Elektronicznego Biuletynu Informacyjnego Bibliotekarzy" (A.Radwański, IBiIN, Uniwersytet Wrocławski) i możliwości współpracy środowisk bibliotekarskich w organizacji dostępu do czasopism elektronicznych (Ł.Maciejewska, Biblioteka Gł. Politechniki Wrocławskiej).

Konkretne rozwiązania i plany zaprezentowane zostały podczas panelu "Projekty". Omówiono elektroniczną publikację Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu (H.Wieland, K.Jazdon, Biblioteka Uniwersytetu A.Mickiewicza w Poznaniu), możliwość zbudowania bibliotecznego portalu tematycznego z informacją o firmach (S.Cisek, IBiIN UJ), rolę społecznych zasobów informacji cyfrowej w odniesieniu do projektu Interkl@sa (J.Jackowicz Korczyński, Interkl@sa), publikacje elektroniczne w działalności dokumentacyjnej placówek informacji naukowej (J.Reizes-Dzieduszycki, IBiIN Uniwersytet Śląski), metadane w opracowaniu dokumentów elektronicznych (M.Nahotko, IBiIN UJ) i hipermedialny podręcznik "Wirtualna historia książki" (S.Skórka, IBiIN Akademia Pedagogiczna w Krakowie). Omówiono także zagadnienia elektronicznych publikacji w społeczeństwie informacyjnym (J.Gwioździk, IBiIN, Uniwersytet Śląski).

W ramach panelu zatytułowanego "Dostęp" omawiano zagadnienia kosztów udostępniania publikacji elektronicznych w środowisku akademickim (M.Górny, Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych), dostęp do czasopism elektronicznych w obszarze nauk medycznych (A.Uryga, L.Stalmach, Biblioteka Główna, Collegium Medicum UJ), proces wprowadzania czasopism elektronicznych do oferty biblioteki (M.Burzyńska-Felińska, Biblioteka Główna, Uniwersytet Gdański), stan i perspektywy wydawnictw elektronicznych w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (E.Petrovič, A.Pełka, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie), dostęp do czasopism elektronicznych i multimediów oraz ich wykorzystanie (A.Tonakiewicz, G.Komorowska, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej) oraz udostępnianie, promocję i wykorzystanie czasopism elektronicznych w bibliotece Politechniki Wrocławskiej (B.Urbańczyk, Biblioteka Główna, Politechnika Wrocławska).

Czwarty panel zatytułowany "Standardy" przyniósł prezentację zagadnień związanych z edytowaniem publikacji elektronicznych (J.Sowiński, IBiIN Uniwersytet Wrocławski), analizą jakościową dokumentów elektronicznych (M.M.Michalska, Biblioteka Narodowa), formatem danych wykorzystywanym w publikacjach elektronicznych (S.Dobrzelewski, IINiSB, Uniwersytet Warszawski), opisem bibliograficznym dokumentów elektronicznych (D.Głazek, Biblioteka Główna, Politechnika Wrocławska). Zaprezentowano także problematykę elektronicznego publikowania informacji dotyczącej normalizacji, certyfikacji i jakości (M.Próchnicka, IBiIN UJ) oraz informacji patentowej w kontekście mediów elektronicznych (A.Bartkowski, Instytut Informacji i Zarządzania, Politechnika Zielonogórska).

Konferencję zakończyła dyskusja, której przebieg i szeroki zakres tematyczny świadczył niewątpliwie o dużej aktualności problematyki związanej z publikacjami elektronicznymi oraz o konieczności wymiany poglądów i szukania nowych rozwiązań w tym zakresie. Podsumowania konferencji dokonała Małgorzata Komza (dyrektor IBiIN, Uniwersytet Wrocławski).

Przypis

1. Oficjalna strona konferencji:
http://bilon.miks.uj.edu.pl/konfer/elpub.html

EBIB 7/2001 (25), Biblioteki polskie po wejściu do Unii Europejskiej - szanse i zagrożenia.
    R. Sapa, Elektroniczne publikacje w bibliotekach i ośrodkach informacji: teoria i praktyka.
Kraków 4-5 czerwca 2001:   www.ebib.pl/2001/25/epubl.html